همشهری آنلاین-هنگامه اصلانی: چوبهایی که در ذهن آدمها اجسامی خام و تک رنگ هستند و همه ظرافتشان در خمی است که طبیعت به آنها داده. اما همین چوبها وقتی شانس میآورند و یک تکهشان میشود یکی از صدها جزء سازنده یک تابلوی معرق، جان میگیرند و تفاوتهایشان با هم را به نمایش میگذارند. چوبهایی که وقتی پای معرق وسط باشد، معلوم میشود که هر کدام چه رنگی دارند و هر کدام از چه جور بافتی تشکیل شدهاند و نرمی و لطافت کدامشان بیشتر است. همین است که می گویند هنر معرق، هنر حرف زدن درختان است. شما این هنر را میتوانید در منطقه خودمان به راحتی یاد بگیرد. ما سراغ علی کاوهنژاد، هنرمند معرقکار منطقه رفتیم تا او اطلاعات کاملی درباره این رشته هنری در اختیار ما قرار دهد.
قصههای خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
چطور معرق میسازند؟
کار معرق از یک طرح شروع میشود. طرحی که اجزایش را به دقت از هم میبرند و بعد تکههای بریده شده را روی چوبهای مختلف میچسبانند و با اره مویی چوبها را به شکل طرحها میبرند. بعد هم تکههای بریده شده را کنار هم و روی بدنه اصلی کار میچسبانند و در نهایت کار را رنگ میکنند. این مراحل به ظاهر ساده همهکاری است که یک معرقکار انجام میدهد. کاری که انجام دادن حرفهایاش با انجام دادن آماتورش در شناخت چوبها و ظرافت برشها معلوم میشود.
معرق چه ابزاری میخواهد؟
شاید یکی از مهمترین دلایل استقبال هنرجوها از یاد گرفتن هنر معرق این باشد که برای یاد گرفتن این هنر به ابزار خاصی نیاز نیست. معرق کارگاه و میز معرقکاری و یک عالمه ابزار جور واجور نمیخواهد. همه ابزار یک معرقکار خلاصه میشود در یک اره مویی، یک میخکش و یک چکش. در کنار اینها یکسری چوبهای مختلف که بنابر طرحهای انتخاب شده برای آموزش، قیمت و نوعشان فرق میکند. در کل کسی که بخواهد معرق را یاد بگیرد، برای یک دوره فشرده یادگیری کامل این هنر به ۳۰۰ هزار تومان ابزار احتیاج دارد.
چقدر طول میکشد یاد بگیریم؟
یکی دیگر از مزیتهای هنر معرق هم این است که هنرجوها خیلی زود آن را یاد میگیرند و زودتر از آن میتوانند یک تابلو یا کار دیگر را به نام خودشان ثبت کنند. آموزش معرق روی یک تابلو که طرحش تقریباً ساده است، شروع میشود و طبیعی است که بعد از تمام شدن آموزش، هنرجو یک تابلوی معرق در دستهایش دارد که به شدت مایه مباهات است. در کل برای در دست گرفتن این مایه مباهات هم بسته به زمانی که هنرجو صرف میکند، بین ۲ تا ۵ ماه زمان نیاز است. زمانی که غیر از اره کردن و چسباندن چوبها صرف شناخت چوبها، رنگ، جنس و خواصشان در کار میشود.
کجا معرقکار شویم؟
تعداد زیاد هنرجوهای معرق چوب باعث شده تعداد کلاسهای برگزار شده برای این هنر از دیگر هنرهای دستی بیشتر باشد. تقریباً در هر فصلی از سال میشود در فرهنگسرای خاتم و چند خانه فرهنگ منطقه دورههای آموزشی معرق را پیدا کرد. در حال حاضر برای آموزش این هنر باید همین فرهنگسرای منطقه و سرای محله خلیجفارس، سرای محله ولیعصر(عج) شمالی و مجموعه فنی و حرفهای پروین اعتصامی بروید. غیر از این معرق از آن هنرهایی است که امکان یاد گرفتنش به تنهایی هم وجود دارد. اصول کار را میشود از سیدیهای آموزش معرق یاد گرفت و نوع و رنگ و جنس چوبها را هم میشود از اینترنت فهمید. بعد از آن میماند خرید چوب و وسایل و آزمون و خطا برای یاد گرفتن این هنر. چوب و وسایل را هم که میتوانید از همین بازار یافتآباد منطقه که پر از نجاری است تهیه کنید. البته دست آخر به یک استاد معرقکار نیاز است که عیب و ایرادهای کار را بگیرد و ریزهکاریها را به هنرجو یاد بدهد. این استاد را هم در همین نجاریهای بیشمار منطقه به راحتی پیدا میکنید.
چطور درآمد کسب کنیم؟
بر خلاف خیلی از هنرهای دستی دیگر، معرق این روزها بازار خوبی دارد. اما در کنار این بازار خوب تعداد زیادی هنرمند هم هستند که هر روز هم به تعدادشان اضافه میشود. به خاطر همین معرقکارها برای پیدا کردن بازار کارهایشان باید باهوش باشند. خوبی این هنر این است که به راحتی میتوانید در بازار صنایع چوبی منطقه خودمان مشغول به کار شوید. نکته دیگری هم که باید به آن توجه کرد، این است که معرق فقط تابلوی مینیاتور نیست. قرار دادن تکههای چوب کنار هم برای ساختن هر وسیلهای میشود معرق. بنابراین میشود از این هنر برای ساخت انواع وسایل چوبی استفاده کرد. فقط یک ذهن خلاق میخواهد و یکسری طرح ابداعی و البته چوب در رنگهای مختلف.
هنر آکادمیک
کار یک عاشق معرق با گذراندن دورههای آموزشی و گرفتن استاد خصوصی و اینها تمام نمیشود. حسن دیگر این هنر این است که در چند رشته مختلف دانشگاهی میشود به آن رسید. رشتههایی مثل صنایعدستی، هنرهای چوبی و هنرهای اسلامی که در همهشان میشود معرق را بهصورت آکادمیک شناخت.
روکش گران
بیشترین هزینهای که معرق روی دست هنرجوها میگذارد هزینه پلی استر نهایی کار است. البته بهتر است بدانید که استاد کارها این هزینه را نمیپردازند و معمولاً هنرجوهای آماتور مجبور میشوند کارشان را برای روکش کردن بفرستند بیرون. مشکلی که بعد از یاد گرفتن حرفهای معرق حل میشود و هزینهاش هم پس انداز.
علی کاوهنژاد تقریباً یک دهه است که در منطقه ما معرقکاری میکند
معرق ایرانی و یک دنیا تنوع
آشنایی علی کاوهنژاد با هنر معرق بر میگردد به سالهای دور. سالهایی که او بهصورت اتفاقی با نمایشگاه نگارههای چوبی در همین منطقه خودمان آشنا شد و در این نمایشگاه انواع مختلف کارهای چوبی و استادهای برجسته هنر چوب را دید و از آن به بعد عاشق این هنر شد. هنری که میگوید هنرمندانش در ایران یک سر و گردن از همتاهایشان در جاهای دیگر دنیا بالاترند.
«من آثار هنری خیلی از معرق کارهای بنام دنیا را در سفرهایی که تا به حال داشتهام دیدهام. هنرمندانی از استرالیا و کانادا و کشورهای دیگر که صاحب سبکهای جالبی هستند. اما در مقایسه کارهای این هنرمندان با هنرمندهای ایرانی به سادگی متوجه میشوید که معرقهای ایرانی از زیبایی، لطافت و جذابیت بالاتری برخوردارند. یکی از دلایل این برتری بر میگردد به تنوع چوب در کشور ما. اینجا میشود همه رنگ و همه مدل چوب را با بافتهای مختلف انتخاب کرد و از آن در یک تابلو استفاده کرد. غیر از آن میشود از یک جنس چوب، مثل چوب گردو که یک بافت دارد، استفاده کرد و با تونالیته مختلف آن یک تابلو پر از رنگ ساخت. غیر از آن علاقه هنرجوهای ایرانی به این هنر ظریف در کنار این تنوع باعث شده است هنر معرق ایرانی از نمونههای دیگر معرق در تمام دنیا یک سر و گردن و شاید بیشتر، بالا باشد.» او همچنین به پتانسیل بالای منطقه ما برای پرداختن به این هنر اشاره میکند و میگوید: «خوشبختانه زمینه پرداختن به این هنر در منطقه ما بسیار فراهم است. هم به واسطه وجود نجاریهای متعدد، ابزار و چوب به راحتی در دسترس است و هم بازار کار برای هنرمندان وجود دارد. جوانان منطقه کافی است آستینها را بالا بزنند و برای یادگیری این هنر ایرانی پیشقدم شوند.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۸ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۵/۱۹