دکتر محمد حسینی درباره تغییرات احتمالی در دوره‌های کارشناسی ارشد گفت: امسال قرار است برخی دانشگاهها، شیوه جدیدی را بیازمایند که در آن «آموزش» محور قرار می‌گیرد. بر این اساس دیگر پایان نامه خودبه‌خود از گردونه کار خارج می‌شود، چرا که این امر وقت بسیاری از دانشجو را می‌گیرد و «استاد راهنما» هم به واسطه اینکه درگیر پایان نامه است، نمی‌تواند به سایر امور رسیدگی کند.
آن طور که سایت خبری فردا و هفته نامه امید جوان منتشر کرده‌اند حسینی گفته است: با توجه به اینکه 88، سال اصلاح الگوی مصرف نام گرفته است ما هم سعی داریم دوره کارشناسی ارشد را سریع‌تر و کوتاه‌تر برگزار نماییم.
وی در پاسخ به این سؤال که چه جایگزینی برای پایان نامه تعیین شده است؟ گفت: در روش مذکور جای پایان نامه را چند واحد درسی می‌گیرد که بر سرعت کار می‌افزاید و باعث می‌شود ما بتوانیم دانشجویان بیشتری را وارد دوره‌های کارشناسی ارشد کنیم. البته این امر امسال به‌صورت آزمایشی انجام می‌گیرد.
گفت‌وگو با قائم مقام وزارت علوم
خبرنگار همشهری با دکتر محمد حسینی در باره جزئیات این تصمیم‌گیری گفت‌وگو کرده است که عینا در پی می‌آید:
- آیا شما خبر منتشره در سایت اینترنتی فردا را که به نقل از هفته نامه امید جوان و در مصاحبه با شما از حذف آزمایشی پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد خبر داده بود تایید می‌کنید؟
به آن سبکی که آنها منتشر کرده‌اند تایید نمی‌کنم چون تنها بخشی از مصاحبه مرا به شکل گزینشی منعکس کرده بودند و با حالت تمسخر با آن برخورد کرده بودند.
- خوب اصل ماجرا چیست؟
براساس این تصمیم در دوره کارشناسی ارشد دانشگاهها شیوه فعلی تحصیل ادامه پیدا خواهد کرد و در کنار آن دو شیوه جدید به‌صورت آزمایشی اجرا خواهد شد. این شیوه‌ها ممکن است ادامه یابد و ممکن است قطع شود.
- این دو شیوه چیست؟
یک شیوه آموزش محور و یک بحث پژوهش محور. البته شیوه آموزش محور تنها در 14 دانشگاه خاص اجرا خواهد شد؛ یعنی به این 14 دانشگاه از سوی وزارت علوم مجوز داده شده است که واحد پایان نامه را حذف کرده و به جای آن واحد‌های آموزشی ارائه دهند.
- هدف این تصمیم چه بوده است؟
حالا توضیح خواهم داد. در روش پژوهش محور، تمرکز روی کارهای تحقیقاتی خواهد بود. البته این معنایش این نیست که واحد‌های آموزشی نداشته باشند. یا در روش آموزش محور معنایش این نیست که آنها کارهای پژوهشی نداشته باشند. این تصمیم به‌منظور استفاده بهینه‌تر از امکانات دانشگاه‌های مختلف اتخاذ شده است و سرعت کار را هم بیشتر خواهد کرد.
- چه دانشگاه‌هایی آموزش محور خواهند شد؟
در سال گذشته 10 دانشگاه به‌عنوان دانشگاه برتر انتخاب شدند که مشمول این طرح شده‌اند. مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تربیت مدرس.
- یعنی دانشگاه‌های اصلی کشور؟
بله.
- پس اینها آموزش محور می‌شوند؟
نه اینکه اجبار باشد. بلکه دانشجو مختار می‌شود واحد آموزشی یا واحد پایان نامه را انتخاب کند. نه اینکه به‌طور کامل حذف شود. البته این امر در کشورهای دیگر هم انجام می‌شود. یعنی برخی دانشگاه‌های خارجی هستند که فقط پژوهش انجام می‌دهند.
- در شیوه پژوهش محور حرفی نیست اما حذف پژوهش در دانشگاهها آیا به کیفیت آموزش لطمه نمی‌زند؟
این امر مشروط به این است که به کیفیت آموزش لطمه وارد نشود. بنابراین به همه دانشگاهها مجوز نداده‌ایم.به جاهایی داده‌ایم که کیفیت آموزشی بالایی دارد و این اطمینان وجود دارد که دانشجو می‌تواند در دوران تحصیل خودش دانش لازم را کسب کند.
البته باید توضیح بدهیم که کارهای تحقیقاتی مرسوم در سایر دروس حذف نخواهد شد بلکه واحد پایان نامه حذف می‌شود
- آیا هدف این تصمیم بالا بردن ظرفیت پذیرش دانشگاه‌هاست؟
بله یکی از اهداف همین است، یکی دیگر از هدف‌ها هم این است که ماندگاری دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد کمتر شود و آنها زودتر فارغ‌التحصیل شوند چون الان تقاضا برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد بسیار بالاست، همین امسال 680 هزار نفر برای ورود به این مقطع ثبت‌نام کرده‌اند. در سال 87 تنها 40 هزار متقاضی از این تعداد جذب دانشگاهها شده‌اند و بقیه نه.
- آیا وزارت علوم خودش راسا این تصمیم را گرفته است، آیا آیین نامه آموزشی وزارت علوم برای این منظور اصلاح شده است؟
این موضوع مدت‌ها در معاونت آموزشی وزارت علوم روی آن بحث شده است، قبل از نوروز روی آن تصمیم‌گیری و به دانشگاهها ابلاغ شده است و دانشگاهها هم آمادگی اجرای آن را دارند. البته وضعیت کشورهای دیگر هم بررسی شده است و این شیوه هم آزمایشی است و اگر اشکالاتی داشته باشد در آن تجدید نظر خواهد شد.
گفت‌وگو باکارشناسان
دکتر اسلام ناظمی معاون آموزشی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی معتقد است: این خبر خیلی غافلگیر‌کننده بود هر چند چارچوب آن مشخص نشده است. من فکر نمی‌کنم طرح مناسبی باشد و به اعتقاد من این طرح تاثیر منفی بر کیفیت تحصیلات تکمیلی خواهد گذاشت؛
زیرا اصولا هدف تحصیلات تکمیلی دانش پژوهی است. به عبارت بهتر پژوهش محور است و به سمتی می‌رود که ایده‌های نو پدید آید، افکار جدید نمودار شود و خلاقیت ایجاد شود. اگر هدف صرفا کلاس و امتحان باشد که دیگر آن را نمی‌توان تحصیلات تکمیلی قلمداد کرد؛
زیرا تا قبل از این مقطع دانشجویان بر همین روند بوده‌اند یعنی از ابتدای تحصیلات تا مقطع کارشناسی ارشد وضع بر همین منوال است.
به بیان دکتر ناظمی در حال حاضر شیوه‌های آموزشی در کشورهای توسعه یافته به سمت تحقیقات و پژوهش می‌رود به‌طوری که حتی از مقاطع دبستان، کودک با تحقیق آشنا می‌شود، بنابر این درست نیست در کشوری که نیاز به تحقیق و پژوهش برای توسعه علمی و پیشرفت روز به روز بیشتر احساس می‌شود ما صرفا به خاطر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو پژوهش را کاهش دهیم.
معاون آموزشی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی یاد آور می‌شود: بسیاری از طرح‌های بی‌برنامه سبب افزایش مشکل و تدوین برنامه‌های دیگری از همین دست می‌شود، به‌عنوان مثال با افزایش حساب نشده‌ای که در ظرفیت‌های دانشگاهی هر سال ایجاد می‌شود در آینده نزدیک شاهد برابری تعداد متقاضی با ظرفیت دانشگاهها خواهیم بود و خیل افراد تحصیلکرده بیکار افزایش بیشتری پیدا می‌کند حال مسئولان مربوطه به جای حل مشکل درصدد جابه‌جایی آن از دوره کارشناسی به کارشناسی ارشد هستند.
پژوهش به رشد و ارتقای سطح کیفی آموزش کمک زیادی می‌کند و اگر در دراز مدت توسعه پژوهشی صورت نگیرد، چشمه آموزش خشک می‌شود و دیگر ثمری نخواهد داشت و نهضت تولید علم تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.
با توجه به این موضوع دکتر صادقی رئیس دانشگاه شیراز می‌گوید: دانشگاه شیراز با ایجاد دوره‌های آموزش محور موافق بود ولی با لحاظ شرایط و به‌طور مشروط. به گفته صادقی تاکید ما برای دانشجویان دوره‌های مجازی و آموزش الکترونیکی بود که بتوانند با همین شرایط در کارشناسی ارشد ادامه تحصیل بدهند و مهم‌تر اینکه مدرکی که به فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد آموزش محور داده می‌شود از نظر اعتبار علمی همتراز و در سطح دانشجویانی نباشد که این دوره را به‌صورت آموزش –پژوهش محور گذرانده‌اند به‌طوری که فارغ‌التحصیلان آموزش محور نتوانند در دوره‌های دکترا شرکت کنند.
رئیس دانشگاه شیراز می‌افزاید: ولی در حال حاضر این طرح باعث نگرانی ما شده است چرا که با آموزش بدون پژوهش برای دوره‌های روزانه این امکان وجود دارد که اعتبار علمی لطمه ببیند. به همین دلیل دانشگاه درصدد بررسی این مسئله است.
به اعتقاد ما کسی که می‌خواهد وارد دوره دکترا شود باید حتما دوره‌های آموزشی پژوهش محور را گذرانده باشد.