همشهری آنلاین-جمشید عسگری: اطراف پل بعثت پر است از مغازه‌هایی که سنگ‌های ساختمانی می‌فروشند؛ درست در مرز مناطق ۱۵ و ۱۶. سنگ‌هایی که از اینجا به ساختمان‌های درحال ساخت برده می‌شود تا زیبایی آنها را دوچندان کند. برای اطلاع از این موضوع سراغ کسبه و سنگ فروش‌های خیابان فداییان اسلام رفتیم. آنها همگی نشانی گاراژ حاج حسن ملک‌زاده را به ما دادند و این کاسب قدیمی محله هم با روی باز ما را پذیرفت.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
سنگ فروش قدیمی منطقه پیش از هرچیزی به چگونگی شکل‌گیری مغازه‌های سنگبری و سنگ‌فروشی در اطراف پل بعثت و خیابان فداییان اسلام اشاره می‌کند و می‌گوید: «اوایل همه سنگبرها در اطراف میدان شوش کار می‌کردند. در کنار این میدان هم سینمایی وجود داشت که بیشتر سنگبری‌ها در کنار آن شکل گرفته بودند اما کم‌کم به این قسمت از منطقه آمدند.»
به گفته حاج حسن ملک‌زاده، پدر او یعنی مرحوم علی ملک‌زاده و شخصی به نام مطلبی باعث انتقال سنگبرها و سنگ فروش‌ها از میدان شوش به اطراف پل بعثت شدند. وی می‌گوید: «سال ۱۳۳۶ پدرم و آقای مطلبی قطعه زمینی به مساحت ۱۰ هزارمترمربع در اینجا خریدند. آنها مغازه خود را به اینجا آوردند و همکاران خود را تشویق کردند که از میدان شوش به این محل آمده و کارشان را ادامه دهند. آن زمان در اطراف میدان شوش خانه‌سازی رونق گرفته بود و سنگبرها نمی‌توانستند به خوبی کار کنند چون گردوغبار سنگ‌تراشی به خانه مردم می‌رفت و آنها را آزار می‌داد.»
کمتر از یک‌ماه طول کشید تا سنگبرها و سنگ فروش‌ها به این قسمت از منطقه آمده و کارشان را از سر گرفتند. مرحوم حاج علی ملک‌زاده و مطلبی هم زمین خود را در قطعات کوچک و بزرگ تفکیک کرده و به آنها واگذار کردند. کاسب قدیمی منطقه می‌گوید: «حالا این محدوده توسعه پیدا کرده و فکر می‌کنم به حدود ۱۰۰ هزارمترمربع رسیده است چون نزدیک به ۲ هزار مغازه سنگ‌فروشی در این اطراف شکل گرفته و بیش از ۵۰ هزار نفر در بخش‌های مختلف کار می‌کنند.»
سنگبری در منطقه ممنوع!
ملک‌زاده عنوان می‌کند زمانی که پدرش زنده بود و خودش نیز در کنار او مشغول به کار شد، سنگ‌های بزرگ با تریلی از معادن به بازار سنگ می‌آمد و کسبه مشغول برش آنها می‌شدند اما سال‌هاست که برش سنگ در منطقه ممنوع شده چون باعث آلایندگی می‌شود و نمی‌توان در مناطق مسکونی چنین‌کاری انجام داد. به همین سبب، شغل خیلی از سنگبرها در سال‌های اخیر عوض شده و بیشتر به سنگ‌فروشی می‌پردازند تا سنگبری. وی می‌گوید: «در حال حاضر سنگ‌ها به‌صورت آماده و برش خورده به دست ما می‌رسد و ما می‌فروشیم. تنها کاری که در اینجا می‌توان روی سنگ‌ها انجام داد، پرداخت آن و صاف کردن گوشه سنگ‌هاست.»
فعالیت خانوادگی در شغل سنگبری
ملک‌زاده متولد سال ۱۳۳۶ است؛ همان زمانی که پدرش باعث انتقال سنگبرها از میدان شوش به اطراف پل بعثت شد. وی عنوان می‌کند بیشتر سنگبرها و سنگفروش‌ها از طوایف خاصی هستند. یک دسته از آنها اصفهانی و خمینی شهری هستند و مابقی نجف‌آبادی و رضوان شهری. وی ادامه می‌دهد: «به طور کلی، بیشتر کسبه را افرادی تشکیل می‌دهند که در استان اصفهان به دنیا آمده و وارد این شغل شده‌اند.»
صحبت که به اینجا می‌رسد، ملک‌زاده می‌گوید: «از آشنایان ما هم افراد زیادی در این شغل فعالیت می‌کنند و درحال حاضر عموهایم، دایی و برادرم به حرفه سنگبری مشغول هستند. برادرم مهدی هم رئیس اتحادیه سنگبرها و سنگفروشان تهران است.»
ورود به شغلی سخت و طاقت‌فرسا
ملک‌زاده ضمن کار در کنار پدرش به تحصیل پرداخته و بعد از دریافت مدرک دیپلم، به‌صورت حرفه‌ای و برای همیشه وارد این شغل شده است. از شاگردان زرنگ مدرسه بوده و توانسته سال ۱۳۵۵ مدرک دیپلم خود را بگیرد. پدرش مرحوم علی ملک‌زاده تا سال ۱۳۷۸ یعنی زمانی که فوت کند، در این شغل بود. به قول ملک‌زاده، این کار بازنشستگی ندارد و فقط مرگ می‌تواند آنها را از این کار جدا کند. این کاسب قدیمی منطقه می‌گوید: «۴۵ سال در این کار زحمت کشیده‌ام و هیچ‌وقت تعطیلی نداشته‌ایم. هر روز از ساعت ۷ صبح تا ۷ بعدازظهر کار می‌کنم و خوشبختانه همسرم شرایط کارم را درک می‌کند و تا کنون گله‌ای نداشته است. حتی تنها پسرم که الان ۳۴ ساله است، کنار من کار می‌کند.»
چه سنگی بخریم؟
این کاسب قدیمی منطقه عنوان می‌کند سنگ‌هایی که در مغازه‌های اطراف پل بعثت به فروش می‌رسد، در نما، کف و پله ساختمان‌ها استفاده می‌شود. ملک‌زاده درباره قیمت سنگ‌ها می‌گوید: «هرمترمربع سنگ در اینجا بین ۲۰ تا ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارد.» وقتی از او می‌پرسیم چه سنگی برای استفاده در ساختمان مناسب است، می‌گوید: «ابتدا باید محل استفاده از سنگ را بدانید تا بتوانید نوع سنگ را مشخص کنید. به‌عنوان مثال سنگ مرمر در محیط‌های باز کارایی مناسبی ندارد و به مرور زمان رنگ داده و از بین می‌رود اما سنگ‌های چینی، تراورتن و گرانیت، مناسب استفاده در محیط باز هستند.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۶ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۱/۲۳