همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: هفتاد و پنج سال پیش، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اعلامیه جهانی حقوق بشر را به تصویب رساند؛ مبنی بر اینکه همه افراد از جمله سالمندان از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی خود به طور کامل بهره‌مند شوند. سی و سومین بزرگداشت روز جهانی سالمندان سازمان ملل هم بر موضوع «تحقق به وعده‌های اعلامیه جهانی حقوق بشر برای افراد مسن در همه نسل‌ها» متمرکز شد. این رویداد بر ویژگی‌های سالمندان در سراسر جهان برای برخورداری از حقوق آن‌ها و رسیدگی به تخلفات و چگونگی تقویت همبستگی از طریق برابری و متقابل بین نسل‌ها، راه حل‌های پایداری را برای تحقق وعده پایدار ارائه می‌دهد.
سالمندی؛ روند طبیعی زندگی
دکتر وحید راشدی، متخصص سالمندشناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی درباره سالمندان می‌گوید: در سال‌های اخیر شاهد دگرگونی در نگرش جامعه نسبت به سالمندان بوده‌ایم. سالمندی روندی طبیعی در زندگی هر فرد است و نمی‌توان مانع ورود به آن شد، اما می‌توان با برنامه‌ها و روش‌های مختلف، زوال توانایی‌های جسمی، روانی، عاطفی و شناختی را در انسان کاهش داد یا به تأخیر انداخت.
افزایش دو برابری جمعیت سالمند در سال‌های آینده
این متخصص سالمندشناسی با بیان اینکه افزایش میزان تولد و کاهش مرگ‌ومیر به دلیل بهبود وضعیت بهداشتی و درمانی در چند دهه اخیر سبب افزایش تعداد سالمندان جهان شده، می‌گوید: امروزه سالمندی از پدیده‌های مطرح و مهم در عرصه‌های بهداشت و سلامت جهانی است. با رشد سریع جمعیت سالمندی تخمین زده می‌شود تا ۴۰ سال آینده، جمعیت بالای ۶۵ سال جهان دو برابر شود؛ به طوری که نسبت افراد ۶۰ سال و بالاتر به جمعیت جهانی از ۱۱ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۲۲ درصد در سال ۲۰۵۰ خواهد رسید. تخمین زده می‌شود ۵۲ درصد این سالمندان در کشورهای آسیایی و ۴۰ درصد در کشورهای پیشرفته به سر خواهند برد.
روند سالمند شدن جمعیت ایران
به گفته این سالمند شناس، جامعه ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه، وضعیتی مشابه دارد. البته ایران در حال حاضر جمعیت جوانی دارد که در سال‌های نه چندان دور، این تعداد به بخش فوقانی هرم جمعیتی منتقل خواهند شد. گرچه ترکیب سنی جمعیت کشور هنوز هم جوان است ولی با استفاده از شاخص‌ها و ابزارهای آماری و جمعیت شناسی مشخص می‌شود، روند سالمند شدن جمعیت در کشور ما هم آغاز شده است. براساس برآوردهای بین‌المللی نیز جمعیت سالمند ایران از سال ۱۴۱۹ رشد سریع‌تری نسبت به دیگر نقاط و حتی میانگین جهان خواهد یافت و تا سال ۱۴۲۴ از میانگین رشد جمعیت سالمند جهان و پنج سال بعد از آسیا نیز پیشی خواهد گرفت.
روزشمار هفته تکریم و منزلت سالمندان
سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را پایه‌گذاری و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه کرد تا اینکه در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰، مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز اول اکتبر (نهم ۹ مهرماه) را به عنوان روز جهانی سالمندان در قطعنامه شماره ۴۵/۱۰۶ ثبت کرد.
شعار ملی روز جهانی سالمندان سال ۱۴۰۲ هم «تحقق وعده‌های اعلان جهانی حقوق سالمندان» در نظر گرفته شده است. عناوین روزشمار هفته تکریم و منزلت سالمندان نیز مردمی‌سازی و تقویت سمن‌های حوزه سالمندی، حمایت‌های اجتماعی، اقتصادی و تکریم سالمندان، آموزش و توانمندسازی سالمندان، سیاست گذاری، راهبری و همکاری بین بخشی در امور سالمندان، رسانه، آگاهی بخشی، مطالبه گری، فرهنگ و گفتمان سازی، دسترسی عادلانه به خدمات و مشارکت سالمندان در خانواده و جامعه در نظر گرفته شده است.
لزوم احیای فرهنگ سنت‌های ملی و دینی در جامعه
دکتر راشدی در این باره می‌گوید: اختصاص یک روز و هفته به نام سالمندان کافی نیست، از این رو یکی از راه‌های تکریم سالمندان احیای فرهنگ سنت‌های ملی و دینی در جامعه است تا جوانان بیشتر با این برنامه‌ها آشنا شوند.
در سنت ایرانیان بر احترام به بزرگترها تاکید شده و احترام به سالمندان نیز در فرهنگ دینی و اسلامی ما مشخص است. قرآن کریم در آیه ۲۳ سوره اسراء می‌فرماید: «به پدر و مادر نیکی کنید. هرگاه یکی از آن دو، یا هر دو آن‌ها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آن‌ها روا مدار و بر آن‌ها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو.»
تکریم از سالمندان در روز سالمند
به گفته این سالمند شناس، در بعضی کشورها مانند ژاپن روز ملی سالمندان را تعطیل می‌کنند و ژاپنی‌ها در این روز احترام، مهربانی و علاقه‌مندی خود را به افراد مسن خانواده و جامعه ابراز می‌دارند و از آن‌ها در جریان مراسم مختلف در این کشور دعوت به عمل می‌آید و با اهدای هدایایی از سالمندان تجلیل می‌شود.
بعضی برنامه‌های فرهنگی و رقابت‌های ورزشی نیز با محوریت سالمندی در سطح جامعه برای این قشر از افراد جامعه برگزار می‌شود. در برخی مدارس ابتدایی، دانش‌آموزان برای پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود نقاشی می‌کشند یا صنایع دستی تهیه می‌کنند و به سالمندان دیگری که در آسایشگاه‌های سالمندان زندگی می‌کنند، هدیه می‌دهند.