همشهری آنلاین: بر این اساس است که ممکن است سال‌ها به کم‌کاری یا پرکاری تیرویید دچار بوده باشیم اما هیچ اقدام عملی روشنی برای درمانش انجام ندهیم. این موجب می‌شود که بیماری مسیر پیشروی خود را در بدن به‌تندی طی کند و بدن و متابولیسم آن دچار نقصان‌های اساسی شود. مسئله‌ی اصلی در تیرویید و کم یا زیاد بودن عملکردش اینجاست که نشانه‌های آن بسیار دست‌یافتنی و روزمره هستند.
یبوست، به هم خوردن برنامه‌ی خوابی، خستگی و اضافه‌وزن‌های ناگهانی، اتفاق‌هایی است که خیلی از مردم در زندگی با آن روبه‌رو می‌شوند ولی توجهی به آن نمی‌کنند. این‌که درمان‌های مشخصی در زمان مناسب برای تیرویید در نظر گرفته شود، راه درست درمان بیماری تیرویید است. مطلب زیر گزارشی است از نشریه‌ی دایجست‌ریدر که در آن با دو پزشک غدد که از قضا یکی از آن‌ها ایرانی است گفت‌وگو شده است.
۹ نشانه‌ی خاموش مشکل تیرویید
پرکاری تیرویید به شکل پروانه تصویر شده ولی اگر هورمون‌هایش از مسیر اصلی خود منحرف شوند، می‌تواند نیشی چون نیش زنبور داشته باشد.
هورمون‌های تیرویید برای متابولیسم بدن و فعالیت‌های مغز ضرورت دارند اما اگر متخصص غدد، نشانه‌ای از ترشح مستمر هورمون‌ها یا حجم بیشتری از ترشح را تشخیص دهد، توصیه می‌کند که بلافاصله با یک آزمایش ساده‌ی خون، میزان تیرویید شما مشخص شود.
۱- تغییر زمان خواب
دکتر حسین قریب، متخصص غدد کلینیک مایو در گفت‌وگو با نشریه ریدرز دایجست می‌گوید: «اگر شما قبلاً خواب راحتی داشته‌اید ولی ناگهان احساس می‌کنید شب‌ها نمی‌توانید یک چرت راحت داشته باشید، نشانه‌ای از مشکل تیرویید در شما وجود دارد. پمپاژ فوق‌العاده زیاد و بیش از حد هورمون‌های اصلی (تی ۳ و تی ۴) می‌تواند سیستم عصبی و بی‌خوابی را در بدن انسان تحریک کند. اما آن روی سکه هم جالب است. اگر شما احساس خستگی زیاد را بعد از یک خواب طولانی‌مدت دارید، ممکن است تیروییدی با فعالیت کم داشته باشید که نشان می‌دهد بدن شما حجم مناسبی از هورمون‌های موردنظر را تولید نمی‌کند.»
۲- اضطراب
تیرویید شما ممکن است بیش‌فعال باشد. ترشح حجم خیلی زیاد هورمون تیرویید می‌تواند موجب ایجاد تنش‌های عصبی در بدن شود. دکتر آشیتا گوپتا، متخصص غدد بیمارستان «مونت سینای روزولت» دراین‌باره می‌گوید: «وقتی تحریک مغزی با ترشح بالاتر از حد معمول بیشتری در شما ایجاد شود، شما قطعاً حس خوبی پیدا نمی‌کنید.»
۳- تغییرات در اجابت مزاج
یبوست مکرر می‌تواند نشانه‌ی کم‌کاری تیرویید و پرکاری آن می‌تواند نشانه‌ی پرکاری تیرویید باشد.
۴- نازک شدن موها
نازک شدن موها و همچنین ابروها می‌تواند نشانه‌هایی از بیماری تیرویید باشد. کم یا پرکاری تیرویید روی چرخه‌ی رشد مو تأثیر می‌گذارند.
۵- عرق کردن‌های تصادفی
دکتر گوپتا همچنین می‌گوید: «عرق کردن‌های زیاد، وقتی شما در حالت فعالیت پرهیجانی نیستید نشانه‌ای از پرکاری تیرویید است. تیرویید انرژی محصولات بدن را تنظیم می‌کند. وقتی ترشح در سطح بالایی قرار می‌گیرد، متابولیسم بدن روی دور تند می‌افتد و این همان زمانی است که مردم معمولاً می‌گویند هوا چقدر گرم شده».
۶- لباس‌هایی که تنگ‌تر از حد معمول می‌شوند
نبود هورمون کافی تیرویید ممکن است موجب حس گناه در انسان شود. دکتر غریب دراین‌باره می‌گوید: «کم بودن هورمون‌ها متابولیسم و سوخت‌وساز کالری‌ها را در بدن کاهش می‌دهد بنابراین شما به‌یک‌باره شاهد اضافه‌وزن تدریجی و غیرقابل توضیح خواهید بود».
۷- گرسنگی می‌کشید، اما لاغر نمی‌شوید
اگر با وجود کار زیاد یا رژیم، هیچ تغییر عمده‌ای را در وزنتان احساس نمی‌کنید، احتمال زیاد دارد با ترشح زیاد هورمون تیرویید در بدنتان مواجه هستید.
۸- بخار مغزی
وقتی تیرویید شما درست کار نمی‌کند، مغزتان هم دچار نقص فنی می‌شود. کم‌کاری تیرویید موجب می‌شود برخی از مردم حس کنند در سرشان بخار وجود دارد. این‌ها گفته‌های دکتر گوپتاست که در ادامه می‌گوید: «در برخی موارد ممکن است دچار از دست رفتن حافظه‌ی کوتاه‌مدت شوید (مثل زمانی که مردم می‌گویند: نوک زبانم است) یا ممکن است دچار خستگی ذهنی شوید. کم‌کاری تیرویید می‌تواند موجب سخت شدن تمرکز شود.»
۹- داشتن انرژی خیلی زیاد(انگار پنج فنجان قهوه خورده باشید)
زیاد بودن هورمون‌های تیرویید موجب می‌شود فرایند متابولیسم در بدن شما افزایش یابد. بیماران می‌گویند در این زمان حس می‌کنند در بدنشان کافئین زیادی ذخیره شده یا تپش قلب زیای دارند حتی زمانی که در حال استراحت هستند.
کم‌کاری تیرویید معمولاً با دارودرمانی و مصرف دارویی چون لووتیروکسین بهبود می‌یابد ولی نشانه‌هایش یبوست، اضافه‌وزن، خستگی، بخار مغزی و... هستند.
درمان پرکاری تیرویید نیاز به درمان دارویی دارد تا تولید هورمون‌ها را آرام‌تر کند و تی ۳ و تی ۴ را تنظیم کند. اگر درمان جوابگو نبود، باید به‌وسیله‌ی جراحی، بخشی از غده‌ی تیرویید برداشته شود.
کاهش تیرویید معمولاً نیاز به دوره‌ی درمان طولانی با دارو به‌ویژه لووتیروکسین دارد. هورمون‌های ترکیبی روند تولید تیرویید را معکوس و کمک می‌کند تا هورمون‌ها دوباره به سطح عادی بازگردند.
آنچه باید درباره‌ی تیرویید پرکار و کم‌کار بدانید
۱- تیرویید معمولاً به دو دلیل پرکار می‌شود؛ یکی این‌که ممکن است مصرف برخی داروها یا مواردی سبب ترشح بیش از حد هورمون‌های این غده به صورت ناگهانی و ورود آن‌ها در داخل خون شود. در این موارد ممکن است غده‌ی تیرویید بزرگ نشود اما در اکثر موارد پرکاری غده‌ی تیرویید، انتظار می‌رود غده‌ی تیرویید هم بزرگ بشود.
۲- کم‌کاری و پرکاری تیرویید بیماری‌ای است که بیشتر در خانم‌ها شایع است و بیش از ۷۰ درصد خانم‌ها به این بیماری مبتلا هستند. در سنین مختلف هم میزان ترشح این هورمون تقریباً یکسان است اما در آزمایش‌های هورمونی مشخص می‌شود که میزان آن چه تغییری کرده و خفیف، متوسط یا شدید بودن پرکاری غده‌ی تیرویید تشخیص داده می‌شود.
۳-. سردی دست و پا ربطی به تیرویید ندارد، تیرویید قابل درمان است و باید دارو مصرف شود تا کنترل شود.
۴- برخی از مواد مغذی مانند ویتامین A، C، E و ویتامین ب‌کمپلکس برای سلامت تیرویید لازم است. این مواد ممکن است علائم پرکاری تیرویید را کاهش دهد البته مواد معدنی کلسیم و منیزیم به عملکردهای متابولیسمی کمک شایانی می‌کند. پزشکان همچنین مصرف آهن، روی و سلنیوم را برای درمان پرکاری تیرویید توصیه می‌کنند. اسیدهای چرب ضروری هم در ساخت هورمون‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند انواع توت‌ها، فلفل و کدو ممکن است علائم پرکاری تیرویید را بهبود بخشد.
۵- برای درمان باید از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، گوشت قرمز و چربی‌های ترانس در بسیاری از محصولات پخته‌شده مانند استیک، مارگارین و مواد غذایی سریع، غذاهای دارای واکنش‌های آلرژیک و کافئین اجتناب کرد.
۶- از مصرف غذاهایی دریایی، علف‌ها و جلبک‌های دریایی و غذاهای که ید زیاد دارند پرهیز کنید و از مواد غذایی مانند شلغم، گلابی، اسفناج، کلم، گل‌کلم، کلم بروکلی، سویا، هلو و بادام زمینی که عملکرد غده‌ی تیرویید را کاهش می‌دهند استفاده کنید، همچنین از غذاهای تحریک‌کننده مانند قهوه، کولا، چای و کشیدن سیگار پرهیز کنید.
۷- شاید شنیده باشید که روغن نارگیل برای بیماران تیروییدی مفید است. هرچند این روغن می‌تواند مفید باشد، اما نباید به‌عنوان جایگزینی برای دارو و درمان در نظر گرفته شود. این روغن فقط روغنی سالم برای جایگزینی با سایر چربی‌ها محسوب می‌شود.
۸- تا یک ساعت بعد از مصرف داروهای تیروییدی از قهوه استفاده نکنید. مصرف قهوه بر جذب داروهای تیروییدی در بدنتان تأثیر می‌گذارد.
۹- یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید، دریافت مقدار کافی آب است. آب به عملکرد بهتر متابولیسم بدن کمک می‌کند. آب باعث بهبود اشتها، کاهش ورم، کاهش نفخ شکم و بهبود هضم غذا می‌شود.
۱۰- استفاده از منابع غنی (B۱۲) مانند جگر گاو، جگر مرغ، گوشت گاو، ماهی قزل‌آلا به‌ویژه برای افرادی که دارای کم‌خونی ناشی از کمبود این ویتامین هستند، توصیه می‌شود. توجه نکردن به کم‌خونی به هر دلیلی که باشد، در تشدید ضعف و خستگی و بسیاری از علائم دیگر مؤثر خواهد بود.