به گزارش فارس کارشناسان اقتصادی بر این عقیده‌اند که اصلاح الگوی مصرف در 2 سطح تولید و مصرف کالا قابل بررسی است، بدین مفهوم که در سطح تولید کالا یعنی از مرحله تبدیل مواد خام تا انتقال و توزیع به مصرف‌کنندگان باید تولید‌کنندگان هر 2 بخش دولتی و خصوصی علاوه بر رعایت ضوابط زیست‌محیطی و فناوری، کالای تولید شده را متناسب با استاندارد جهانی و اقلیم منطقه زیستی طراحی و تولید کنند. هدر روی در حوزه انرژی کشور نه تنها در بخش مصارف خانگی و مشاغل خدماتی و تجارتی، بلکه در پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، خطوط انتقال برق، لوله‌های آب، واحدهای تولیدی و خودروها نیز در مقایسه با استاندارد جهانی در سطح قابل‌قبولی نیست.
مصرف برق، 3 برابر میانگین جهانی
متوسط مصرف جهانی برق در دنیا برای مشترکان خانگی، 900 کیلووات ساعت در سال است، در حالی که مشترکان ایرانی در بخش خانگی سالانه 2900 کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند که این رقم بیش از 3 برابر میانگین جهانی است. بر این اساس ایران در رتبه 19 کشورهای پرمصرف برق در دنیاست و دولت سالانه یارانه‌‌ای معادل 4هزار‌میلیارد تومان برای برق در نظر می‌گیرد.
بالاترین نرخ مصرف نان
مصرف سالانه گندم کشور 13میلیون تن در سال و بالاترین نرخ مصرف نان در جهان متعلق به ایران است. سرانه مصرف نان در ایران حدود 160 کیلوگرم است که نسبت به کشورهای اروپایی مانند فرانسه 56 کیلوگرم و آلمان 70 کیلوگرم در سال است.
سرانه مصرف انرژی در ایران
استفاده نادرست از منابع در سرمایه‌گذاری و مستهلک بودن دستگاه‌های تولیدی، پرداخت یارانه در حجم گسترده و عرضه بنزین ارزان و فروش نفت به‌صورت نفت کوره یا خام زمینه‌های هدرروی و تعدیل منابع در کشور را فراهم آورده است.
گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد که مصرف سرانه انرژی در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است. متوسط سالانه انرژی در ایران در حدود 155 میلیون تن است که با این مقدار مصرف در رتبه سیزدهم جهان قرار دارد. آمریکا با مصرف 2 هزار و 331میلیون تن در جایگاه نخست این جدول قرار گرفته و چین با هزار و 386 میلیون تن در رتبه دوم است. ایران بعد از برزیل و ایتالیا در رتبه سیزدهم و اسپانیا با مصرف سالانه 145میلیون تن انرژی در مقام چهاردهم قرار گرفته است. اگر مصرف سوخت کل کشورهای صنعتی را بر تعداد اتومبیل‌های آنها تقسیم کنیم به ازای هر اتومبیل در اروپا روزانه 2 لیتر و در آمریکا 4 لیتر بنزین مصرف می‌شود اما اگر این ضرب و تقسیم ساده را درخصوص کشور ایران صورت دهیم به رقم مصرفی 11 لیتر در روز برای هر اتومبیل خواهیم رسید.
باید به این نکته توجه داشت که مصرف سرانه انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از 5 برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با 225 میلیون نفر جمعیت، 2 برابر چین با یک‌میلیارد و 300 میلیون نفر جمعیت و 4 برابر کشور هند با یک‌میلیارد و 122 میلیون نفر جمعیت است که با مقایسه شاخص شدت مصرف انرژی در ایران با بسیاری از کشورهای جهان، شاهد وضعیت ناهنجار بهره‌برداری انرژی هستیم. ایران در بخش مسکن به ازای هر متر مربع 2.6برابر متوسط مصرف کشورهای صنعتی انرژی مصرف می‌کند. برخی کارشناسان دلایل اصلی هدر رفت انرژی در بخش مسکن را نمای سنگی ساختمان‌ها، دوجداره نبودن پنجره‌ها، مجهز نبودن اماکن اداری و مسکونی به سیستم‌های هوشمند کنترل انرژی و هدرروی انرژی به سبب اهمال و غفلت عنوان می‌کنند.
رشد مصرف انرژی
میزان مصرف انرژی هر 10سال یک بار، 2 برابر می‌شود اما این نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا 2درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی جهان در حدود هر 50 سال یک بار دو برابر می‌شود. بر این اساس ایران در مقایسه با میانگین جهانی 4 تا 5 برابر بیشتر سوخت مصرف می‌کند یعنی هم‌اکنون 9درصد سوخت جهان در ایران و توسط تنها یک‌درصد جمعیت جهان مصرف می‌شود و هر ساله بیش از 38درصد از بودجه سالانه دولت به یارانه بنزین اختصاص می‌یابد در حالی که درصورت مصرف استاندارد، می‌توانیم یکی از صادر‌کنندگان بنزین باشیم.
اسراف در مصرف آب
مصرف آب در کشور برخلاف الگوی مصرف استاندارد جهانی از وضعیت خوبی برخوردار نیست به‌طوری که براساس آمار اعلام شده مصرف آب در ایران 70درصد بیشتر از الگوی جهانی است. طبق اعلام بانک جهانی به ازای هر نفر در سال، یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر 100 متر مکعب آب مصرف می‌شود. به‌طور میانگین 92درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی به‌دلیل استفاده از روش منسوخ غرقابی به جای سیستم‌های کارآمد آبیاری تحت فشار یا قطره‌ای هدر می‌رود.
رتبه سوم جهان در مصرف گاز
بازدهی نیروگاه‌های گازی کشور در سالی که گذشت، کمتر از 30درصد بود علاوه بر اینکه روزانه 43میلیون متر مکعب گاز همراه نفت در کشور به جای جمع‌آوری سوزانده می‌شود که این رقم بیش از کل مصرف روزانه کشور ترکیه با 34 میلیون مترمکعب است.
نتیجه
همانطور که اشاره شد، مقایسه میزان مصرف در بخش‌های مختلف با سایر کشورها، نشان‌دهنده وضعیت بسیار نامطلوب مصرف در همه زمینه‌هاست. اما جالب‌تر اینکه سالانه نزدیک به 12.2 هزار میلیارد تومان یارانه واقعی و 78هزار‌میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌شود که در مجموع مبلغ کل یارانه آشکار و پنهان دولت نزدیک به 90هزار‌میلیارد تومان است. براین اساس اهمیت اجرای طرح هدفمند شدن یارانه‌ها، به خوبی مشخص می‌شود تا هرچه سریعتر به این معضلی که در حال تبدیل شدن به یک بحران است، رسیدگی شود. با این حال فرهنگ‌سازی درباره صرفه‌جویی و درست مصرف کردن نیز باید به‌عنوان یکی از برنامه‌های مهم مسئولان دستگاه‌های مختلف، به‌ویژه رسانه‌ها و تلویزیون مورد توجه قرار گیرد تا با آموزش‌های لازم بتوان این فرهنگ را در جامعه پایدار کرد.