با توجه به وضعیت مصرف آب تهران و تراکم جمعیت این ابرشهر، مطلبی در مقایسه میزان مصرف آب در جهان در ادامه آمده است که بازتابی به این مطلب چاپ شده است که میخوانید.
مصرف سرانه آب در هر شهر و کشور به عوامل مختلفی نظیر موقعیت جغرافیایی شهر، درجه حرارت، عادات و رسوم و فرهنگ، میزان صنعتی و پیشرفته بودن شهر و... بستگی دارد. هر چند مصرف بیش از حد آب در تمامی اقوام امری نکوهیده است لیکن همواره میزان مصرف آب در کشورهای دنیا بهعنوان یکی از شاخصهای توسعه و بهداشت در نظر گرفته میشود. بهعنوان مثال میزان مصرف سرانه آب در کشورهای آمریکا و کانادا حدود 500 الی 700 لیتر به ازای هر نفر در شبانه روز و در اروپا حدود 100 الی 300 لیتر در روز است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقدار متوسط سرانه 150 لیتر را برای برآوردن نیازهای بهداشتی روزانه هر نفر تعیین کرده است.
در بسیاری از منابع علمی از جمله وبسایت رسمی وزارت نیرو ذکر شده است: «تحقیقات آماری در بسیاری از کشورها نشان میدهد که میانگین مصرف روزانه آب برای هر نفر، حدود 300 لیتر است.» تا پیش از این نیز در بروشورهای فرهنگسازی و اطلاع رسانی وزارت نیرو و سازمان آب، مصرف 150 لیتر در شبانه روز بهعنوان متوسط سرانه مصرف ترویج میشد. بهعنوان مثال در 13 اسفند 1387 در برنامه تلویزیونی توسط قائم مقام مدیرعامل آب وفاضلاب آذربایجان غربی میزان متوسط مصرف جه انی 142 لیتر در شبانه روز اعلام شد و میزان مصرف در آذربایجان غربی 183 لیتر در شبانهروز که تنها 42 لیتر افزایش الگوی مصرف را نشان میداد.
متأسفانه اخیراً در گفتههای وزیر محترم نیرو و برخی دیگر از مسئولین شاهد بهکار برده شدن عدد 75 لیتر در شبانه روز بهعنوان میانگین مصرف جهانی هستیم که بهعنوان الگو برای ایران نیز معرفی میشود. درخصوص میزان 75 لیتر در شبانه روز بایستی به این امر توجه شود که این عدد میانگین میزان تامین آب در جهان است و نه تقاضا برای مصرف. بهعنوان مثال در این عدد مصرف سرانه کشوری مانند موزامبیک در قاره آفریقا با میزان 10 لیتر در شبانه روز با دیگر کشورها میانگین گرفته شده است.
در حقیقت در تعیین سرانه مصرف نمیتوان حداقل نیازها را نادیده انگاشته و میانگین جهانی که عموماً به خاطر حدود 25 کشور آفریقایی _ و نه تمام آنها_ از متوسط سازمان بهداشت جهانی پایینتر است را ملاک قرار داد. اما علاقهمندم الگوی مصرف 75 لیتر آب در شبانه روز برای ایران را با برخی اطلاعات و آمار دیگر کشورها مقایسه کنیم(جدول موجود در صفحه)به راستی با بیش از 3هزار سال قدمت در زمینه مهندسی و مدیریت منابع آب، ما خود را با کدامین کشورها بایستی قیاس کنیم؟
اما نکتهای که بیش از این بایستی دقت شود، توزیع مصرف آب در بخشهای مختلف صنعت، شرب و کشاورزی و میزان تلفات آن در بخشهای مختلف است.
بخش کشاورزی با اختصاص حدود 92 درصد از منابع آب استحصالی کشور، حدود 70درصد از این منابع را بهصورت تبخیر، نفوذ عمقی، جریانات سطحی به زهکشها، از طریق رودخانههایی که به دریا ریخته و یا از مرزهای کشور خارج میشوند اتلاف میکند. کارایی مصرف آب کشاورزی (Water Productivity) که به شکل ساده میتوان آن را مقدار تولید در واحد آب مصرفی تعریف کرد و وضعیت استفاده بهینه از آب را در تولید مشخص میکند، در حال حاضر در کشور 7/0کیلوگرم بر مترمکعب است، این در حالی است که برای تامین غذای جمعیت روبه رشد کشور در سال 1400 باید عدد کارایی مصرف آب به 6/1 کیلو گرم بر متر مکعب افزایش یابد.
تلفات آب در بخش صنعت بسیار متغیر بوده و وابستگی زیادی به روش تولید محصول نیز دارد که با توجه به فرسودهبودن کارخانجات در بسیاری موارد، با بهکارگیری روشهای جدید تا 80 درصد میتوان آب کمتری برای تولید محصول استفاده کرد.
در بخش شرب، هدر رفت آب در شبکه توزیع بین 15تا25درصد بوده و بعضاً در برخی شهرها و مناطق به 30درصد نیز میرسد. شهر تهران بهعنوان شهری که یکی از قدیمیترین شبکههای توزیع آب را در کشور داراست اکنون بیشترین مشکلات را در زمینه اتلاف آب در شبکه به دوش میکشد. متأسفانه در این شهر بسیاری سوء مدیریتها در پشت نبود اعتبارات مخفی میشود.
آیا به راستی شبکه توزیع آب تهران یک شبه به قدمتی بیش از 60سال رسیده است؟ آیا به راستی اگر اکنون بودجه تعویض و اصلاح شبکه فراهم شود، با توجه به حجم ترافیک و خودرو در خیابانها و کوچهها امکان تعویض لولههای آب میسر است؟ این تعویض چند سال به طول خواهد انجامید؟ آیا طرح فاضلاب تهران درسی برای این معضل است؟
هنگامی که طرح فاضلاب تهران پس از 50 سال مطالعه ! در سال1375 آغاز شد، عنوان میشد که این طرح در 5مرحله 5ساله در مدت 20-25 سال اجرا خواهد شد. اکنون پس از گذشت حدود 15 سال و پس از استفاده از وام 150 میلیون دلاری بانک جهانی و فروش بیش از 300 هزار انشعاب با مبلغ متوسط 300هزار تومان، آیا بهراستی هنوز میتوان ضعف مدیریت را در پس مشکلات مالی پنهان کرد در حالیکه حتی یک مرحله از 5 مرحله و حتی ساخت یک مدول تصفیهخانه از 10 مدول تصفیه خانه مورد نظر به پایان نرسیده است؟ و کماکان شاهد هستیم که فاضلاب شهر تهران مستقیماً وارد مزارع کشاورزی و آبهای زیرزمینی میشود.
این در حالی است که میزان برداشت از سفرههای زیرزمینی آب تهران جهت تامین مصارف شرب از حدود 30درصد در 10سال قبل به حدود 50درصد در حال حاضر رسیده است. آیا خاک میتواند آلایندههای محلول را از آب بزداید؟ اگر به راستی اینگونه است هدف شرکت آب و فاضلاب تهران در مردادماه سال 1382 در دعوت از شرکتهای مهندسین مشاور جهت ارائه راهکار درخصوص حذف نیترات از آبهای زیرزمینی چه میتوانست باشد؟