روزنامه همشهری؛ گروه خانواده_ رابعه تیموری : نکته جالب ماجرا اینجا است که هنوز هم پشیمانی خود را به زمزمه و با احتیاط می‌گویند و نگرانند با گفتن حرف دلشان به داشتن افکار سنتی و قدیمی متهم شوند، ولی بچه‌ها بی‌پرده حال دلشان را بروز می‌دهند و بدو خوب و ریزودرشت ماجرای تک فرزندی و بدون خواهر و برادر بزرگ شدن را روی دایره می‌ریزند. ما برای پیدا کردن خانواده‌های تک فرزند از ابوالفضل محمدی و لیلا سادات حسینی مدیران مدارس متوسطه شهید چمران و شهید مطهری کمک گرفتیم و پای حرفهای این خانواده‌ها و فرزندانشان نشستیم تا مزایا و معایب تک فرزندی را برایمان بشمرند:
مادر خانواده نجفی تا مقطع کارشناسی ارشد رشته آمار تحصیل کرده و در شرکتی بزرگ مشغول کار است، ولی همزمان شدن روزهای شروع به‌کارش با تولد محمدحسین سبب شده دوران سختی را بگذراند. او می‌گوید: «مشکلاتی که داشتم باعث شد به داشتن فرزند دوم فکر نکنم، ولی حالا احساس می‌کنم به خاطر آسایش خودم به محمدحسین ظلم کرده‌ام.» محمدحسین شیرین‌ترین لحظات زندگیش را در کنار فرزندان یکی از بستگانشان تجربه کرده است. او تعریف می‌کند: «یکی از آشنایان ما ٣ پسر دارد که تقریبا همسن من هستند. روزهایی که به دیدن آنها می‌رویم و می‌توانم ساعتی را به اختلاط و بازی با آنها بگذرانم خوش‌ترین لحظات زندگیم هستند. وقتی فضای شاد و پرجنب و جوش خانواده آنها را با فضای ساکت و سنگین خانواده خودم مقایسه می‌کنم، نداشتن خواهر و برادر اذیتم می‌کند.»
انتظارت برآورده نشده
پدر سینا به دلیل حساسیت‌های بی‌منطق خود نسبت به تنها فرزندش احساس گناه می‌کند و می‌گوید: «همیشه دوست داشتم سینا به‌عنوان تنها فرزند خانواده، میان همسالانش ممتاز و سرآمد شود، اما حساسیت بیش‌ازاندازه من و مادرش باعث شد او عصبی و پرخاشگر شود.» سینا جزء دانش‌آموزان برتر مدرسه نیست و از این که نمی‌تواند آرزوها و خواسته‌های پدر و مادرش را برآورده کند ناراحت است. او می‌گوید: «پدر و مادر من تحصیلکرده هستند و از من انتظار دارند از آنها تحصیلات و موفقیت‌های علمی بیشتری داشته باشم، ولی استعداد من در رشته تکواندو است و نمی‌توانم در تحصیل پیشرفت زیادی داشته باشم.» والدین سینا به دلیل این که احتمال آسیب‌دیدگی ورزشکاران در رشته تکواندو زیاد است، به فرزندشان اجازه نمی‌دهند این رشته را به‌صورت حرفهای دنبال کند.
مسئولیت‌های بزرگ
ابتلای مادر کوثر به بیماری صرع سبب شده بخشی از مسئولیت‌های خانه داری او را دختر نوجوانش انجام دهد. کوثر می‌گوید: «بسیاری مواقع از این که خواهر یا برادری در کنارم نیست که در مشکلاتم سهیم باشدیا حرفهای خصوصی زندگیم را با او در میان بگذارم، احساس تنهایی می‌کنم.» مادر کوثر نگرانی فرزندش را درک می‌کند و می‌گوید: «مادر من در سال‌های آخر زندگیش زمینگیر شده بود و من و ٤ خواهرم به‌سختی از او نگهداری می‌کردیم، ولی حالا دختر نوجوانم باید به‌تنهایی نگران سلامت من باشد.»
تک فرزندی و دردسرهایش
علی افروز کاهش رشد اجتماعی را یکی از مهم‌ترین پیامدهای تک‌فرزندی عنوان می‌کند و می‌گوید: «کودکان در تعامل با خواهران و برادران خود مراحل اجتماعی شدن را طی می‌کنند و تعامل با سایر افراد جامعه را می‌آموزند، اما کودکان و نوجوانانی که از داشتن خواهر و برادر محرومند و در خانواده‌های تک‌فرزند رشد می‌کنند، نمی‌توانند با همسالان خود ارتباط مناسبی داشته باشند و در جمع آنها دچار کمبود اعتمادبه‌نفس، ترس و اضطراب می‌شوند.» این‌روانشناس و مشاور خانواده افراط و تفریط در روابط با همسالان را از ویژگی‌های کودکان تک فرزند برمی شمرد و می‌گوید: «این کودکان خلا وجود خواهر و برادر را از طریق همسالانشان پر می‌کنند و به دلیل وابستگی عاطفی به دوستانشان، جسارت نه گفتن به خواسته‌های نامعقول آنها را ندارند.»
مسئولیت‌های سنگین
افروز حساسیت و توجه افراطی والدین تک فرزند نسبت به کودکشان را آسیب‌زا عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «والدین تک فرزند هر اتفاق کوچکی را که برای فرزندشان پیش می‌آید یک بحران و حادثه بزرگ و مهم می‌پندارند و این حساسیت والدین بار مسئولیت و فشار روانی فرزندشان را افزایش می‌دهد و قدرت ریسک‌پذیری و جسارت را از آنها می‌گیرد. این والدین در مورد فرزندانشان دچار نوعی وسواس و اضطراب دائمی هستند و در موقعیت‌های حساس به‌سختی می‌توانند رفتاری منطقی از خود بروز دهند.» او گوشه‌گیری و درونگرایی را از ویژگی‌های رفتاری کودکان خانواده‌های تک فرزند عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «این کودکان به برقراری ارتباط با افراد بزرگ‌تر از خود گرایش دارند و معمولا جنب‌وجوش و شادابی همسالانشان را ندارند.»