هدف از برگزاری این نمایشگاه، استفاده از فرصتها، تعامل با شرکتهای داخلی و خارجی و تعامل با تولیدکنندگان در زمینه نفت و انرژی اعلام شده است.براساس آمار ستاد اجرایی برگزاری چهاردهمین نمایشگاه بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی، 811 شرکت داخلی و 453 شرکت خارجی از 33کشور جهان در این نمایشگاه شرکت کردهاند.حضور کشورهای خارجی در نمایشگاه نفت ایران نسبت به سال قبل 25درصد بیشتر شده است.
برخی دستاندرکاران برگزاری این نمایشگاه افزایش کمی را ناشی از استقبال گسترده شرکتهای بزرگ اروپایی و منطقهای برای حضور در چهاردهمین نمایشگاه بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی توصیف کردهاند. حتی برخی فراتر رفته و این مشارکت را بیانگر شکستن تحریمها و محدودیتهایی دانستهاند که برای کشورمان ایجاد شده است.
اینکه همه دستاندرکاران بخش انرژی علاقهمند به حضور در ایران هستند امر روشن و غیرقابل انکاری است. دلیل این مسئله ناشی از ویژگی خاص کشورمان است که از مهمترین و بزرگترین منابع گاز و نفت جهان برخوردار است.
در سالهای اخیر که مصرف گاز رواج یافته است این اهمیت افزایش یافته است. جایگاه ایران در سطح بینالمللی بهدلیل داشتن دومین منابع گازی جهان ارتقا یافته است. البته همه این اهمیت ناشی از داراییهای زیرزمینی کشور است.
اعمال تحریمها بر ضد ایران منشأ سیاسی دارد و بدون شک با همه تلاشی که میشود در همه زمینهها موفق نخواهد بود؛ هرچند مقدار زیادی از تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت کشورمان از خارج تامین میشود.
البته منابع موثق میزان نیاز صنعت نفت کشورمان را به تجهیزات خارجی تا 30درصد عنوان میکنند. این منابع براین باورند که تا بیش از 70درصد از نیاز بخشهای گوناگون صنعت نفت ایران به وسیله شرکتها و نیروهای متخصص داخلی تامین میشود.
توانمندی نیروهای ایرانی برکسی پوشیده نیست. بدون شک هرگونه تحریمی محدودیتهایی میآفریند ولی حرکت و پیشرفت یک کشور را با نیروی انسانی توانمند و منابع اقتصادی وسیع نمیتواند متوقف کند، بهخصوص که از نیروی انسانی توانمند نیز برخوردار باشد.
هرگونه محدودیت در روند اجرای طرحها تاخیر ایجاد میکند و موجب کند شدن عملیات اجرایی میشود. اما شکی نیست که راهحلی درنهایت یافت میشود و معضلی که پیش آمده حل میشود. حتی اگر تجهیزاتی نیز مورد نیاز باشد به هرشکل و با پرداخت هزینههای بالاتر تهیه میشود.
مهم این است که هزینههایی که میشود، بر برآوردهای اجرایی و اقتصادی طرح تا چه میزان تاثیر خواهد داشت. آیا این تحریمها بر برنامههای کوتاهمدت و بلندمدت توسعه کشور برای دستیابی به اهداف تعیین شده تاثیری خواهد داشت؟
آنچه مسلم است تحریمهای اعمال شده علیه ایران اجرای برخی طرحها را به تایید مسئولان وزارت نفت کند کرده است ولی همه مقامات این وزارتخانه تاکید میکنند که این تحریمها مؤثر نبوده است و اجرای طرحها را متوقف نکردهاست. البته تحریمکنندگان کشورمان بهویژه آمریکا همین چند هفته پیش به ناکارآمدی سیاستهای گذشته تاکید داشتند و به ناکارآمدی سیاستهای خود اذعان کردهاند و این سیاستها را ناکارآمد دانستهاند.
در برخی کشورها نمایشگاهها علاوه بر کارکرد معمول اقتصادی، کارکرد جهانگردی نیز دارند؛یعنی برخی شهرها در کشورها شهرهای نمایشگاهی هستند و این عامل محور توسعه این شهرها نیزهست.در ایران البته هیچ شهری، شهر نمایشگاهی نیست. کارکرد نمایشگاهها نیز هنوز به سطحی نرسیده که کارکرد جهانگردی داشته باشد و سطح و تعدد شرکتکنندگان بهمیزانی نیست که بتوان نمایشگاههایی که برگزارمیشود عامل مهم اقتصادی باشد و کارکرد مؤثری در شهر محل برگزاری داشته باشد.
در ایران بهطور معمول مهمترین نمایشگاهها در تهران برپا میشود اما از هنگامی که مسئله رفتوآمد و گرهخوردن خیابانهای اطراف محل برگزاری نمایشگاه تشدید شد، تعداد و میزان برگزاری نمایشگاهها محدود شد و تعداد عمدهای از نمایشگاهها براساس یک سیاست مشخص به شهرستانها انتقال داده شد.
این سیاست موجب شد تا برخی شهرها نیز با توجه به مزیتهایی که دارند به سوی برگزاری نمایشگاههای ملی یا بینالمللی رویآورند ولی این سیاست تعمیق و توسعه نیافت و موفق نبود.
مشکل ترافیک نمایشگاه بهطور جدی حل نشد. برخی تمهیدات ترافیکی در این منطقه کمی مشکل رفتوآمد را کاهش داد و صرفا درحال حاضر که میزان شرکتکنندگان و تماشاچیان محدود است رفتوآمد تاحدی خوب است ولی اگر برنامه مشخصی مانند توقفگاههای چند طبقه و... برای این محل تدارک دیده نشود رفتوآمد در این منطقه باردیگر بحرانی خواهد شد.البته فضای نمایشگاه نیز از امکانات کافی برخوردار نیست و متناسب با نیازهای متحول نمایشگاهی در کشور بازسازی نشده و توسعه نیافته است.
این مسئله با وجود برخی تمهیداتی که برای تحول در ساختار اداری برگزاری نمایشگاهها در کشور اندیشیده شده ، بهخصوصی شدن کامل برگزاری نمایشگاه در کشور منجر نشده است، بنابراین در این زمینه رقابت ایجاد نشده و همواره با معضلات و محدودیتهایی مواجه است.متأسفانه با وجود این تمهیداتی که اندیشیده شده است در کشور شاهد یک ساختار مفید و مؤثر در اقتصاد کشور برای برگزاری نمایشگاههای ملی و بینالمللی نیستیم.
انتظار میرفت با تحولات و تصمیماتی که اتخاذ شده است در بخش برگزاری نمایشگاههای کشور تحول جدی رخدهد ولی در سالهای اخیر این تحولات کند و حتی متوقف شده است.
بنابراین انتظار میرود برگزاری نمایشگاه به عنوان یک فعالیت مفید و کارآمد اقتصادی درصورت برگزاری مناسب و خوب بهتحول در اقتصاد کشور منجر شود، اما تجربه نشان داده که برگزاری نمایشگاه در ایران از کارآمدی لازم برخوردار نیست.این معضلها و مشکلات البته از جاذبه شرکت در نمایشگاههایی مانند نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی در ایران نمیکاهد و دلیل آن اهمیت نقش انرژی در اقتصاد جهان و اهمیت و ارزش جایگاه ایران در صنعت نفت و انرژی جهان است.این جایگاه بر هر مشکلی غلبه میکند و مانع نمیشود تا شرکتهای مهم و متوسط و حتی کوچک خارجی از مشارکت در نمایشگاه نفت در تهران خودداری کنند.
البته وضع در شرایط امروز شاید آنقدرها هم بد و ناگوار نباشد ولی اگر اهداف مشخص و برنامه جامع و روشنی برای توسعه فعالیتهای نمایشگاهی در کشور وجود نداشته باشد امیدی به حل معضلات امروز نیست و حتی باید منتظر بود که مشکلات بیشتر شود.باید تلاش شود که برای این مسئله ساختار خصوصی و کارآمدی تعریف شود تا با شکلگیری یک بازار رقابتی که از کارکرد مؤثری در اقتصاد کشور برخوردار باشد، اقتصاد کشور از اهرم مناسبی برای بالندگی برخوردار باشد. به این ترتیب است که برگزاری نمایشگاه بهطور طبیعی بهسوی بهترین محل و اقتصادیترین روشهای برگزاری حرکت میکند. پس شاهد خواهیم بود که با ایدههای مفید و اقتصادی نمایشگاههای قابلقبولی در کشور برگزار خواهد شد.
این نمایشگاهها با رویکردی خارج از منافع گروههای خاص طراحی شده و موجب میشود فعالیتهای اقتصادی در هر شهر از سطح موجود ارتقا یافته و نقش مفید خود را داشته باشد.
متأسفانه برگزاری نمایشگاه در تهران با توجه به پیشینه طولانی آن، هنوز به نحو قابلقبولی رشد نیافته است.
ساختمان محل برگزاری نمایشگاه بینالمللی تهران اگرچه از مهندسی خوب و معماری مناسبی برخوردار است اما کهنه و فرسوده است.
تغییراتی که در طول سالها در این محل انجام شده است به سوی بهبود نبوده و شرایط بهگونهای است که افراد برای بازدید از نمایشگاه با دشواریهایی مواجه هستند که ناشی از نبود امکانات حملونقل کوچک و مؤثر برای جابهجایی و بازدید از هر یک از ساختمانهایی است که افراد شرکتکننده، فعالیتها و محصولات خود را به نمایش گذاشتهاند.
در مجموع ساختار اجرایی نمایشگاه هماهنگ با زمان متحول نشده است و این نشانه دولتی بودن و دولتی ماندن این ساختار است.بسیاری از شرکتکنندگان از نحوه خدمات در نمایشگاه ناراضی بودند و حتی برخی شرکتکنندگان تالار محل حضور خود را خارج از ساختار برگزاری نمایشگاه قلمداد میکردند و خواهان آن بودند که محل سالنی که به آنان اجاره داده شده است باید تخریب شود یا با نوسازی و تمهیداتی بهنحوی آماده شود که از کارایی لازم برای شرکتهای حاضر و مردمی که از محل نمایشگاه بازدید میکنند برخوردار باشد.
البته این مسئله به شرکت سهامی نمایشگاهها مربوط میشود و مسئولان برگزاری نمایشگاه در وزارت نفت نیز در این زمینه هیچ راه گریزی نداشتند و بدون شک تنها فرصت و بهترین امکان موجود را در شرایط جاری بهکار گرفته بودند تا این نمایشگاه به نحو مناسبی برگزار شود.
ولی در هرحال با همه انتقادهایی که مطرح است و برخی شاید با آن موافق نباشند یا شاید برخی معضلات بیشتر و مهمتری را برآن بیفزایند، نمایشگاه بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی در تهران از جمله مهمترین نمایشگاههایی است که همه ساله در تهران برگزار میشود و چهاردهمین دورهآن اول اردیبهشت ماه کار خود را آغاز کرد.
بهطور طبیعی با توجه به اهمیت صنعت نفت در ایران طبیعی است که هر سال برتعداد شرکتکنندگان داخلی و خارجی افزوده شود.
آمار ثبت نام شرکتهای خارجی در چهاردهمین نمایشگاه نشان از رشد 25درصدی حضور در این دوره از نمایشگاه دارد و استقبال شرکتهای بزرگ اروپایی و منطقهای در این دوره با وجود بحران اقتصادی که در جهان رخداده است نشان میدهد که شرکتهای خارجی امیدوار هستند که در شرایط اقتصادی بدی که وجود دارد از بازار ایران سهم مناسبی کسب کنند.
البته برخی تحولات در روابط ایران و آمریکا که نشانه تغییر رویکرد از سوی آمریکا در آن دیده میشود این امید را افزایش داده است و شکی نیست که اگر این تحول نیز رخ نداده بود تعداد شرکتهای خارجی در نمایشگاه تهران اگر بیشتر نمیشد بدون شک کاهش هم نمییافت.یکی از اقدامات خوب در برگزاری نمایشگاه انتخاب یک روز با عنوان روز نفت و خانواده بود. با این نامگذاری و حضور اقشار گوناگون جامعه در این روز، جشن یکصد سالگی صنعت نفت ایران برای عموم مردم و با هماهنگی با مدارس و دانشگاههای تهران، اصفهان، تبریز، شیراز، همدان برای حضور دانشآموزان و دانشجویان با هدف آشنایی با صنعت نفت کشور، برگزار شد.
ایجاد شرایطی برای مشارکت بیشتر مردم در این نمایشگاه و مشارکت دانشگاهها که تربیتکنندگان نیروی انسانی لازم برای صنعت نفت کشور هستند میتواند به ارتباط نفت با اقتصاد کشور کمک کند و به گره خوردن صنعت نفت در اقتصاد ملی کشور بینجامد.