راهکاری برای افزایش مراجعه به روانشناس‌ها | ۶۰درصد ایرانی‌ها از وجود اختلال روان در خود ناآگاهند | از هر ۳ نفر یک نفر باید خدمات روانشناسی بگیرد

همشهری آنلاین - مریم سرخوش: بالاخره پس از ۹‌ماه از دستور رئیس‌جمهوری، مصوبه هیأت وزیران و شورای‌عالی بیمه اجرایی شد و برای نخستین‌بار خدمات روانشناسی تحت پوشش بیمه قرار گرفت. این خبر را بهرام‌ عین‌اللهی، وزیر بهداشت اعلام کرد و گفت: «این خدمات بسیار مهم هستند و بسیاری از مشکلات سلامت روان با این خدمات برطرف خواهند شد؛ چراکه خیلی‌ها به‌خاطر نداشتن توان مالی برای این خدمات مراجعه نمی‌کردند و امیدواریم از این پس افزایش مراجعات اتفاق بیفتد.»

اهمیت تحت پوشش قرار گرفتن این خدمات را در آمارهای اعلام شده از سوی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور هم می‌توان دید؛ اینکه آنها اعلام کرده‌اند از هر ۳نفر یک نفر به دریافت خدمات روانشناسی و مشاوره نیازمند است، اما به‌دلیل گرانی هزینه‌ها، قید دریافت این خدمات را می‌زند. این سازمان پیش از این هم اعلام کرده بود که متولی سلامت در کشور، وزارت بهداشت و درمان است، اما در حقیقت سلامت روان متولی واحدی ندارد. بیش از ۹۵ درصد بودجه نظام سلامت هم صرف ارائه خدمات بهداشتی درمانی با رویکرد سلامت جسم شده و فقط ۵درصد و حتی براساس برخی از گزارش‌ها، حدود یک‌درصد از بودجه وزارت بهداشت، صرف مقوله‌ای به نام سلامت اجتماعی و روان می‌شود.

از سوی دیگر آخرین مطالعات (یک‌سال پس از شیوع پاندمی کووید-۱۹) درباره اختلالات روان هم ثابت کرد که حدود ۳۰درصد از مردم ایران مبتلا به اختلالات روان یا در معرض آن هستند و این روند نسبت به سال‌های گذشته افزایشی بوده است. در این‌باره حتی غلامرضا حاجتی، دبیر اجرایی سی‌ونهمین همایش سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران هم گفته بود: «۶۰درصد ایرانیان از وجود اختلال روان در خود ناآگاهند و برای درمان مراجعه نمی‌کنند. آسیب جدی این مسئله این است که اگر به این اختلالات توجه نشود، سن افراد ۱۰ تا ۲۰سال کاهش پیدا می‌کند.»

کدام خدمات روانشناسی بیمه شدند؟

بهمن سال گذشته بود که رئیس‌جمهوری بر تحت پوشش قرار گرفتن خدمات روانشناسی و مشاوره در کشور تأکید کرد. همان زمان محمد حاتمی، رئیس سابق سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور هم از تشکیل کارگروهی برای ارتقای سلامت روان خبر داد و گفت: «بسته‌ای برای سهم‌بخشی در بخش سلامت روان در حال تهیه است تا مشخص شود سهم سازمان‌های مختلف مانند وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی و دیگر ارگان‌های فعال در زمینه‌های هنری و ورزشی در تامین سلامت روان جامعه در سال آینده چقدر است. زمانی‌که سهم بخش‌های مختلف مشخص شود، نهادهای نظارتی مانند شورای‌عالی فرهنگی و مجلس می‌توانند بر عملکرد سازمان‌های مربوطه نظارت داشته باشد؛ در حال حاضر برخی از نهادها و ارگان‌ها نقش خودشان را ایفا نمی‌کنند.»

به‌گفته حاتمی «پس از رایزنی‌های متعدد، رئیس‌جمهور به وزیر بهداشت دستور داد تا خدمات مشاوره‌ای و روانشناسی تحت پوشش بیمه همگانی و تکمیلی قرار بگیرد؛ در چنین شرایطی شهروندان فقط ۴۰درصد از مبلغ خدمات روانشناسی و مشاوره را پرداخت خواهند کرد.» وزیر بهداشت حالا از اجرایی شدن مصوبه هیأت وزیران خبر داده، اما هنوز تمامی سازمان‌های بیمه‌گر این خدمات بیمه‌ای را وارد سامانه‌های خود نکرده‌اند. نخستین سازمان، بیمه سلامت است که افراد تحت پوشش آن از این پس می‌توانند خدمات مشاوره و روانشناسی را از مراکز طرف قرارداد با این مرکز تحت پوشش بیمه دریافت کنند.

محمدمهدی ناصحی، مدیرعامل بیمه سلامت درباره پوشش بیمه‌ای این خدمات به همشهری می‌گوید: «برای نخستین‌بار است که خدمات مشاوره و روانشناسی تحت پوشش بیمه قرار گرفته است. اکنون این خدمات وارد سامانه‌های سازمان بیمه سلامت شده و از این پس خدماتی ازجمله مشاوره روانشناسی و ویزیت مربوط به روانشناسی تحت پوشش بیمه خواهد بود.»

او با بیان اینکه خدمات روانشناسی گستردگی زیادی دارند، عنوان می‌کند: «مشاوره‌های فردی، گروهی و خانوادگی اهم موضوعاتی است که خدمات روان‌درمانی ما در این حوزه‌ها درنظر گرفته شده و هر ۳حوزه براساس تعرفه‌های مصوب شورای‌عالی بیمه تحت پوشش بیمه سلامت قرار دارند.»

ناصحی ادامه می‌دهد: «در زمینه روانشناسی فردی مباحثی از جمله تحلیلی و شناختی مدنظر است. روان‌درمانی این مباحث هم براساس وقتی که گذاشته می‌شود، تعرفه‌گذاری و ابلاغ شده و از این پس در سامانه بیمه سلامت قابل استفاده است؛ یعنی تنها افرادی که تحت پوشش بیمه سلامت هستند، در حال حاضر می‌توانند از این خدمات در تمامی مراکز طرف قرارداد با این سازمان (در نشانی www.th.ihio.gov.ir) استفاده کنند و سایر سازمان‌های بیمه‌گر هنوز این خدمات را وارد سامانه نکرده‌اند.»

این مسئول درباره زمان پوشش این خدمات در سایر سازمان‌های بیمه‌گر هم می‌گوید: «پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی مصوبه هیأت وزیران و شورای‌عالی بیمه است. سایر سازمان‌های بیمه هم مکلف به پوشش این خدمات شده‌اند. در حال حاضر سازمان بیمه سلامت این خدمات را در سامانه آماده کرده است و احتمالا سایر سازمان‌ها هم در این مسیر قرار دارند.»

چرا بیمه خدمات روانشناسی مهم است

خدمات روانشناسی در تمامی مراکز دولتی و خصوصی انجام می‌شود، اما مشکل اینجاست که دولتی‌ها عمدتا ارزان و شلوغ هستند و خصوصی‌ها هم چند برابر می‌گیرند. در مراکز دولتی میزان مراجعات آنقدر بالاست که گاهی برای دریافت یک مشاوره ساده، مراجعه‌کنندگان باید ماه‌ها معطل بمانند یا ویزیت مجدد آنها در بازه‌های زمانی طولانی ثبت می‌شود؛ شرایطی که قطعا مراجعه‌کنندگان را از انتظار خسته می‌کند، اما توان اقتصادی برای مراجعه به بخش خصوصی و دریافت مشاوره‌ در بازه‌های زمانی منظم را ندارند و گاهی قید ادامه دریافت این خدمات را می‌زنند.

در بخش خصوصی هم تعرفه مصوب خدمات روانشناسی و مشاوره ۲۳۰هزار و ۲۷۰هزار تومان اعلام شده، اما این مبلغ در برخی مطب‌ها رعایت نمی‌شود و بررسی‌های همشهری حاکی از ۲ تا ۳برابر شدن این تعرفه‌هاست. تا پیش از اعلام وزارت بهداشت مبنی بر پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی، این هزینه‌های گران یکی از مهم‌ترین عوامل عدم‌مراجعه به روانشناسان بود، اما حالا قرار است براساس قانون مراجعه‌کنندگان تنها ۳۰تا ۴۰درصد این تعرفه‌ها را پرداخت کنند و باقی مبلغ بر عهده سازمان‌های بیمه‌گر است؛ پوششی که البته فعلا از سوی سازمان بیمه سلامت آغاز شده، اما سایر سازمان‌های بیمه‌گر هم باید به‌زودی این خدمات را در سامانه‌های خود قرار دهند.

البته پیش از این حامد مصلحی، سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درباره خدمات رایگان در حوزه سلامت روان به ایسنا گفته بود: «۲اختلال شایع افسردگی و اضطراب در شبکه بهداشت غربالگری و بررسی می‌شود که آیا فرد نیاز به ارجاع به سطوح بالاتر خدمتی را دارد. این خدمات در خارج از شبکه بهداشت بسیار گران است، اما در شبکه بهداشتی کشور ۲هزار روانشناس، این خدمات را رایگان ارائه می‌دهند و ارجاع به سطوح دوم و سوم خدمات اگر فرد تحت پوشش بیمه باشد، از این‌طریق انجام می‌شود.»‌

تعرفه ۴۵دقیقه خدمات روانشناسی و مشاوره

اگر زمان جلسه مشاوره بیشتر از ۴۵ دقیقه شود، هزینه دریافتی نیز متناسب با مبلغ پایه افزایش پیدا می‌کند و برای روانشناسان و مشاوران دارای سابقه کار بالای ۱۵ سال (از زمان دریافت پروانه اشتغال) هم ۱۵درصد به مبلغ پایه اضافه می‌شود.