همشهری- مهدی اسماعیل پور:شاید موضوع ون‌کافه‌ها مانند پدیده دستفروشی و بساط‌گستری و وانت‌بارها هنوز آنقدرها بزرگ و حاد نشده باشد، اما به‌ویژه در برخی نقاط و محورهای خاص و مشخص، فعالیت بی‌حساب و کتاب و بدون نظارت این رستوران‌ها و اغذیه فروشی‌های چهارچرخ، مشکلاتی را در زمینه‌های بهداشتی، ترافیکی و اجتماعی برای مردم و محله‌ها ایجاد کرده است. با توجه به این موضوع طرح ساماندهی ون‌کافه‌ها در دستور کار شرکت ساماندهی مشاغل شهر تهران قرار گرفته و با همکاری شهرداری مناطق درحال اجراست.
چند دهه قبل، از جنوب تا شمال شهر، از ناف میدان راه‌آهن تا سر پل تجریش، سر هر کوی و برزن و اطراف هر میدان، گاری‌ها و چرخ‌دستی‌ها انواع و اقسام تنقلات و خوراکی‌ها را عرضه می‌کردند؛ از باقالی و لبوهای داغ و خوشمزه که داخل یک ورق کاغذ یا روزنامه پیچیده می‌شدند گرفته تا بستنی و فالوده‌های دست‌سازی که با کمترین رعایت اصول بهداشتی در ظرف‌های ملامینی و حلبی دست به‌دست و دهان به دهان می‌چرخیدند. در کنار اینها تخم‌مرغ و سیب‌زمینی، جگر، جغوربغور با جگر سیاه یا جگر مرغ، سمبوسه، انواع آش و... از دیگر غذاها و خوراکی‌هایی بودند که اغلب در بساط این گاری‌ها و چرخ‌دستی‌ها پیدا می‌شدند.
تا همین ۲دهه قبل هم این نوع از عرضه غذا و خوراکی‌ها در شهر تهران رایج بود و رونق داشت؛ البته هنوز هم در برخی پاتوق‌های خاص مانند تفرجگاه‌هایی چون دربند، درکه و فرحزاد یا اطراف برخی از میدان‌های قدیمی شهر از قبیل میدان بهمن و سه‌راه آذری و تجریش این چرخ‌دستی‌ها و گاری‌ها با شکل و شمایل جدید و ظروف یکبارمصرف به چشم می‌خورند، اما بیش از یک‌دهه است که ون‌کافه‌ها جای گاری‌ها و چرخ‌دستی‌های سنتی را در شهر تهران گرفته‌اند. امروزه صدها ون‌کافه در شهر تهران پراکنده شده‌اند و در برخی معابر مانند خیابان‌های سی‌تیر و باب همایون در قلب بافت تاریخی شهر هم به جاذبه‌ای برای گردشگری تهران و هم به پاتوقی معروف برای ون‌کافه‌ها تبدیل شده‌اند.
اجرای طرح ساماندهی ون‌کافه‌ها از سال گذشته
یاسر نکوفال، معاون هماهنگی و امور مناطق شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران درخصوص طرح ساماندهی ون‌کافه‌ها به همشهری می‌گوید: «خاستگاه اولیه ون‌کافه‌ها محدوده شمیرانات بود، اما به مرور ون‌کافه‌ها در تمام سطح شهر و مناطق تهران پراکنده شدند و شاهد شکل گرفتن یک فضای آشفته و رواج یک نوع بی‌قانونی در این زمینه بودیم؛ به این صورت که ون‌کافه‌ها در هر نقطه‌ای از شهر که می‌خواستند مستقر می‌شدند و شروع به فعالیت می‌کردند. این موضوع جدا از اینکه منظر شهری را مخدوش کرده بود، به لحاظ بهداشتی و ترافیکی هم معضلاتی را ایجاد کرده بود.»
او افزود: «این ون‌کافه‌ها با اینکه اغذیه‌فروش هستند، هیچ مجوزی از وزارت بهداشت ندارند و نظارتی بر فعالیت آنها وجود ندارد. با توجه به این موضوع از سال گذشته، طرح ساماندهی ون‌کافه‌ها با همکاری شهرداری‌های مناطق۲۲گانه آغاز و برای ون‌کافه‌ها مجوزهای ۳ماهه صادر شد. در این طرح شهرداری‌های مناطق نقاطی را برای ساماندهی ون‌کافه‌ها معرفی کردند.»
نکوفال ادامه داد: «این نقاط اغلب در مناطق بی‌دفاع شهری بودند تا علاوه بر اینکه مزاحمتی برای مردم نداشته باشند و باعث ایجاد ترافیک نشوند، منافع اقتصادی و اجتماعی هم برای شهروندان و مناطق داشته باشند. امروز ۴۶ون‌کافه با دریافت مجوز به‌صورت مجاز در شهر تهران فعال هستند. در این طرح با ون‌کافه‌هایی که شکل و ظاهر مناسبی نداشتند و همچنین کانکس‌هایی که در قالب ون‌کافه معابر را اشغال کرده بودند نیز برخورد و جمع‌آوری شدند.»
به‌گفته او، ون‌کافه به‌خودروهایی اطلاق می‌شود که متحرک هستند و قابلیت حرکت دارند. کانکس‌های عرضه غذا در گذرهایی مانند خیابان‌های سی‌تیر و باب‌همایون شامل موضوع ون‌کافه‌ها نمی‌شوند.
اخذ مجوز از طریق درگاه ملی مجوزها
معاون هماهنگی و امور مناطق شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران از اجرای طرح جدیدی درخصوص ون‌کافه‌ها خبر می‌دهد که با اجرای آن خیال مردم از بابت مسائل بهداشتی این ون‌کافه‌ها نیز راحت می‌شود: «اتفاق خوبی که در بحث ون‌کافه‌ها درحال انجام است و با همکاری وزارت اقتصاد، وزارت بهداشت و اداره اماکن اجرا می‌شود، اخذ مجوز آنها از طریق درگاه ملی مجوزهاست؛ یعنی ون‌کافه‌ها برای فعالیت باید از اداره اماکن و وزارت بهداشت مجوزهای لازم را دریافت کنند. به این ترتیب مردم می‌توانند با خیالی راحت‌تر به این ون‌کافه‌ها مراجعه کنند.» نکوفال عنوان کرد: «در حال حاضر فقط شهرداری تهران روی فعالیت ون‌کافه‌ها نظارت دارد؛ هرچند تا آنجا که ممکن و قابل مشاهده است روی مسائل بهداشتی ون‌کافه‌ها نظارت داریم، اما اصولا شهرداری علم و تخصص نظارت بر محصولات و غذاهای تولید شده توسط ون‌کافه‌ها را ندارد و باید این کار توسط وزارت بهداشت که مرجع این کار است، انجام شود.»
از سد معبر و مشکلات بهداشتی تا ایجاد مزاحمت برای مردم
منطقه یک و شمیرانات خاستگاه اصلی و یکی از پاتوق‌های اصلی ون‌کافه‌ها به شمار می‌رود. در راستای اجرای طرح ساماندهی ون‌کافه‌ها شهرداری منطقه یک، اقدام به جمع‌آوری ون‌کافه‌های غیرمجاز از سطح معابر کرده است. در همین رابطه مهدی صباغ، شهردار منطقه یک به همشهری می‌گوید: «اوایل حضورمان در منطقه با گلایه شهروندان و کسبه و همچنین اداره بهداشت مواجه بودیم که اعلام می‌کردند حضور ون‌کافه‌ها در ساعات انتهایی شب و تا بامداد، علاوه بر مشکلات محیط‌زیستی، بهداشتی و سدمعبر، باعث برهم‌خوردن آسایش ساکنان محله شده است. باتوجه به اینکه منطقه یک، منطقه‌ای گردشگرپذیری است، ون کافه‌ها رغبت بسیار بالایی برای فعالیت در این محدوده دارند و از نقاط مختلف شهر به اینجا می‌آیند. از دوره‌های قبل به تعداد زیادی ون‌کافه مجوز داده شده بود و تعداد زیادی هم به‌صورت غیرمجاز فعالیت می‌کردند.»
جمع‌آوری ون‌کافه غیرمجاز
مهدی صباغ از جمع‌آوری تمام ون‌کافه‌های بدون مجوز در سطح منطقه یک خبر می‌دهد و می‌گوید: «طی جلساتی که با شرکت ساماندهی مشاغل داشتیم، مقرر شد دیگر مجوز ون کافه‌ای در سطح منطقه یک صادر نشود. یکی از موارد بسیار مهم نداشتن تأییدیه‌های بهداشتی این ون‌کافه‌ها از بهداشت محیط کار بود. علاوه بر ون‌کافه‌های غیرمجاز، جلوی فعالیت ۲۵ون‌کافه‌ای که تاریخ مجوز آنها به پایان رسید بود را هم گرفتیم.» صباغ گفت: در ادامه این طرح و در مرحله بعد، اجازه فعالیت به ون‌کافه‌هایی که به‌صورت غیرمجاز فعالیت می‌کردند یا مجوز آنها به اتمام رسیده بود را ندادیم. ون‌کافه‌هایی که بدون هیچ‌گونه مجوزی در سطح منطقه و در خیابان‌های اندرزگو، بلوار صبا، محدوده ولنجک، خیابان شریعتی و ولیعصر مشغول به‌کار بودند با پیگیری‌هایی که انجام شد و احکام قضایی که موردی برای این ون‌کافه‌ها صادر شد، جمع‌آوری شدند. گشت و کنترلی که همکاران ما در حوزه خدمات شهری و اداره ساماندهی انجام دادند منجر به این شده که ۴۰ون‌کافه غیرمجاز رفع فعالیت شوند و اجازه ندهیم که آنها در حاشیه خیابان به فعالیت خودشان ادامه دهند.»
مقاومت ون‌کافه‌ها برای ساماندهی
شهردار منطقه یک از درنظر گرفتن چند نقطه و معبر برای ساماندهی ون‌کافه‌ها خبر می‌دهد. صباغ در این رابطه می‌گوید: «اجرای این طرح بازخورد بسیار خوبی داشت و رضایت مردم منطقه را جلب کرد، اما پیشنهادمان برای ون‌کافه‌ها این است که در راستای ساماندهی این مشاغل اگر تمایل دارند داخل برخی از بوستان‌ها و بعضی از خیابان‌هایی که محل سکونت مردم نیست و باعث بروز سد معبر و شلوغی خیابان و ایجاد ترافیک نمی‌شود، فعالیت کنند. در حال رایزنی هستیم که اگر رضایت دارند به مکان‌های درنظر گرفته شده منتقل شوند. در همین راستا چند نقطه را معرفی کرده‌ایم که اطراف محل سکونت مردم نیست و مزاحمتی برای شهروندان ندارد، اما این ون‌کافه‌ها خواستار این هستند که برای معابر پر تردد و شلوغ که پاخور زیادی دارند، مجوز فعالیت بگیرند.»