همشهری آنلاین - محمد باریکانی: محوطه باستانی ازبکی در استان البرز و شهرستان نظرآباد، یکی از کهن ترین محوطه های باستانی ایران و به جای مانده از ۹ هزار سال پیش از میلاد مسیح و یک محوطه متعلق به دوران ماد است. از سال ۱۳۷۷ تاکنون بخش های مختلف محوطه باستانی ازبکی در حال کاوش باستان شناسی است.
محوطه باستانی ازبکی دارای یک دژ اصلی است که بر فراز تپه اصلی ازبکی قرار گرفته و دکتر یوسف مجیدزاده در ۱۹ فصل کاوش این تپه و محوطه های پیرامونی آن که از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۴ ادامه یافت، دریافت که با یک محوطه دوران ماد مواجه است که از هزاره نهم پیش از میلاد مسیح تا دو هزار پیش از میلاد دارای استقرار بوده است. او ابتدا براساس سفال های خاکستری تپه اصلی ازبکی و بعدتر یافتن سفال های آلویی رنگ که در محوطه های اقماری تپه اصلی ازبکی یافت این نظریه را ارایه کرد که مهاجمان به این منطقه که تصور می‌کرد از سیبری و سرزمین های کاسی، روسیه فعلی در هزاره های پیش از میلاد هجوم آورده بودند، به تدریج در فرهنگ تپه ازبکی حل شده و با مردمان ازبکی درآمیخته و تشکیل خانواده داده و تمدن متفاوت خود را در کنار تپه ازبکی بنا کردند.
به گزارش همشهری، این نظریه حالا در کاوش های جدید رد شده است و آنطور که فرزان احمد نژاد باستان شناس و معاون کاوش‌های باستان شناسی دوشان تپه به همشهری گفته است، سفال های آلویی رنگ متعلق به اقوام زاگرس نشین بودند که به دلیل تغییرات اقلیمی ناچار به ترک زادگاه خود و ورود به تمدن ازبکی شده و در همین نقطه با مردمان تپه ازبکی ازدواج کرده و تشکیل خانواده دادند و سپس فرهنگ خود را در کنار این تپه شکل دادند.
تپه ازبکی دارای ۵ محوطه و تپه باستانی است. تختگاه ازبکی، دژ اصلی یا همان تپه ازبکی، دوشان تپه، جیران تپه و مارال تپه محوطه های باستانی اطراف این تپه ۲۶ متری هستند که همگی آن‌ها نشانه های دوره ماد را بیرون آورده اند.
حالا اما دکتر مهرداد ملک زاده باستان شناسی که از سه ماه قبل کاوش‌های باستان شناسی دوشان تپه، یکی از محوطه های باستانی اقماری تپه ازبکی را در دست گرفته است در آخرین روز از پایان فصل هشتم کاوش این محوطه باستانی به همشهری گفت: در کاوش این فصل از محوطه باستانی دوشان تپه در جستجوی آثار دوره عصر آهن ۳ که همزمان با دوره مادها است بودیم. اما به سازهای رسیدیم که مادی نیست و براساس اندازه و چینش خشت‌ها گمان بر آن است که سازه هخامنشی در دوشان تپه کشف شده است.
مهرداد ملک زاده گفت: هنوز در حال مطالعه سازه معماری نویافته دوشان تپه در محوطه باستانی ازبکی هستیم تا اطمینان پیدا کنیم این محوطه یک محوطه هخامنشی است. چون براساس سایز و اندازه خشت‌های به کار برده شده در دیوارهای این سازه می توان گفت این بنا یک بنای هخامنشی است. بنابراین اگر این فرضیه اثبات شود، این نخستین اثر دوره هخامنشی است که از محوطه باستانی ازبکی بیرون آمده است.
تپه ازبکی حدود ۱۲۰ هکتار وسعت دارد و مالکیت آن تا همین دو سال گذشته خصوصی بود و به دلیل حقوق مالکانه، دولت نمی توانست عرصه و حریم این تپه و محوطه های اطراف آن را که تبدیل به زمین کشاورزی و باغ ویلا و دریاچه مصنوعی شده بود، آزادسازی کند. اما درست در همین سال های گذشته بود که مالک زمین های ازبکی تصمیم به هبه ۱۲ هکتار از زمین های اطراف تپه اصلی ازبکی برای آزادسازی حریم این محوطه باستانی کرد.
حالا در دوشان تپه ازبکی، سازهای معماری نمایان شده است که دکتر مهرداد ملک زاده سرپرست هیات کاوش باستان شناسی این محوطه به همشهری گفته است به احتمال بسیار زیاد، این یک بنای هخامنشی است که که کاربری آن احتمالا اداری است و بخش دیگری از آن همچنان در زیر خاک پنهان است که نیازمند کاوش های مجدد است.