همشهری آنلاین - صفورا صادقی: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی یک موسسه علمی و پژوهشی است که بیش از چهل دهه از عمر آن می‌گذرد. هدف اولیه تشکیل این مرکز تدوین و انتشار کتب مرجع و دانشنامه‌های عمومی و تخصصی بود. همان ابتدای راه وجود یک کتابخانه برای دسترسی محققان و پژوهشگران ضروری به‌نظر رسید. «عنایت‌الله مجیدی» مدیر کتابخانه مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، در این زمینه می‌گوید که اساس شکل‌گیری کتابخانه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در بدو تاسیس با اهدای کتابخانه شخصی «محمدکاظم موسوی بجنوردی» رئیس مرکز، اتفاق افتاد و به‌تدریج فرهیختگان و اندیشمندان دیگری با اهدای کتابخانه شخصی به غنای این مجموعه افزودند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
او از شاگردان استاد بدیع‌الزمان فروزانفر بوده که به پیشنهاد ایشان از آذر ماه ۱۳۳۸ در کتابخانه دانشکده علوم معقول و منقول(الهیات کنونی) مشغول به‌کار شد تا اینکه سال ۱۳۷۰ که با سمت رئیس کتابخانه دانشکده معارف اسلامی بازنشسته شد. مجیدی می‌گوید: «تا امروز بیش از نیم قرن، به‌طور اختصاصی فقط به امر کتابداری مشغول بوده‌ام. اما ماجرای ورود من به کتابخانه مرکز دایره المعارف اسلامی با پیشنهاد استاد «تقی دانش‌پژوه» اندکی متفاوت است. در این سال‌ها که توفیق همکاری با این مجموعه بی‌نظیر علمی را داشته‌ام برای حفظ و تکمیل این کتابخانه عظیم با سفر به کشورهایی مثل پاکستان، هند، ترکیه، لبنان و سوریه جهت جمع‌آوری منابع و آشنایی با مراکز علمی و فرهنگی، تجربیات منحصر به فردی کسب کردم.»
در این میان، داستان‌های جذابی هم از نحوه تجهیز کتابخانه وجود دارد که از جمله قصه خرید و انتقال کتابخانه موسسه کانگاه بمبئی که خریداران غربی حاضر بودند مبالغ بسیار بالایی برای خرید آن بپردازند. به گفته مجیدی، از مرکز دایره المعارف اسلامی آقایان احمد تفضلی و حسن انصاری با سفر به بمبئی و معرفی مرکز موفق شدند این مجموعه نفیس را با حداقل قیمت که در واقع هزینه نگهداری آن بود، بخرند و به کتابخانه مرکز ملحق شد.
فهرست اهداکنندگان کتاب شد
مجیدی در مورد کسانی که به این مرکز کتاب و کتابخانه ارائه کرده‌اند می‌گوید: «اسامی بزرگانی که کتابخانه‌های تخصصی خود را به این مجموعه هدیه کرده‌اند بسیار زیاد است و اکنون مشخصات و اسامی ۱۷۵ نفر از اهداکنندگان کتابخانه‌های شخصی و شرح کتاب‌ها و نسخ خطی و چاپی، یادداشت‌ها، گزارش‌ها، نامه‌ها و مجلات قدیمی با جزئیات و به دقت در دو جلد ۱۲۵۰ صفحه‌ای زیر چاپ است.»
مجموعه کم‌نظیر خاندان «سلطانعلی سلطانی»(شیخ‌الاسلامی بهبهانی) با حدود چهار هزار جلد کتاب چاپی و ۵۷ عنوان مجله و روزنامه قدیمی حدود ۵۳۷ مجلد در ۱۲۵۹ عنوان نسخه خطی و تعداد قابل توجهی یادداشت‌های چاپ نشده به این مرکز در سال ۱۳۶۸ اهدا شد که نقش قابل توجهی در غنای این کتابخانه داشت.
مدیر کتابخانه مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی از فهرست بلندبالای اهداکنندگان به عنوان نمونه به ایرج افشار با اهدای بیش از ۲۴ هزار جلد کتاب، فریدون آدمیت، شفیعی کدکنی، فریدون مشیری، ژاله آموزگار، محمدجواد حجتی کرمانی، عبدالحسین زرین‌کوب، احمد منزوی، احمد آخوندی، مهیار خلیلی، منوچهر مرتضوی، پروفسور ریچارد بولت، ارباب جمشید جمشیدی و ... اشاره می‌کند.
مجیدی به خاطره‌ای جالب از یک اهداکننده کتاب اشاره می‌کند و می‌گوید: «بعضی از بزرگان مانند «عارف علی پاینده» هم که دلبستگی خاصی به کتاب‌های خود داشت به‌حدی که قادر نبود در زمان حیات آن را ببخشد با مراجعه به دفترخانه و ثبت قانونی، کتابخانه شخصی خود بالغ بر ۱۳ هزار جلد کتاب را بعد از فوت به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بخشید.»
معتبرترین کتابخانه تخصصی کشور
مدیر کتابخانه مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی آمار کل کتاب‌ها و مجله‌های چاپی و خطی کتابخانه‌ای که بدین سان شکل گرفته ۸۲۰۸۵۹ جلد تا پایان سال ۱۴۰۱ ذکر و اظهار می‌کند: «افزون بر این، تعداد قابل توجهی فیلم، عکس، اسلاید، لوح فشرده، نشریه‌های ادواری، روزنامه‌ها و مجلات خارجی، اسناد، نامه‌ها و فرامین گردآوری شده از اسناد مهم تاریخی و علمی این کتابخانه به‌شمار می‌رود.»
در حال حاضر کتابخانه این مرکز که در بدو تاسیس با اهدای کتاب شروع به‌کار کرد با تلاش‌های بی‌وقفه و همت والای بزرگان عرصه علم و فرهنگ کشور با سنت پسندیده اهدای کتاب در شمار یکی از معتبرترین کتابخانه‌های تخصصی کشور قرار گرفته است.