توجهی که البته وقتی با هجوم به ساحل دریا بدون رعایت بدیهی‌ترین اصول حفظ محیط‌زیست همراه می‌شود نتیجه‌ای جز «فاجعه» ندارد.
با ارتقای دانش و آگاهی مردم به‌ویژه مردم شهرهای ساحلی می‌توان در مهار پراکندگی زباله‌ها در نوارهای ساحلی گام‌های مؤثری برداشت و با آموزش افراد بومی برای مجاب کردن گردشگران در راستای حفظ محیط‌زیست سواحل، از فجایع عظیمی که در حال شکل‌گیری است جلوگیری کرد.
مهندس زلفی‌نژاد، مدیرکل محیط‌زیست گیلان با اشاره به اینکه مرجع تولید زباله در سواحل به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مردم هستند، مجهز شدن سواحل به سیستم مکانیزه جمع‌آوری زباله را از راه‌های مؤثر در حفظ محیط‌زیست سواحل می‌داند؛
در حال حاضر در سواحل جنوب کشور ازماشین آلات مخصوص جمع‌آوری زباله سواحل که به‌طور کامل زباله را از ماسه جدا می‌کند استفاده می‌شود و با مجهز شدن سواحل استان‌های شمالی به این نوع ماشین‌آلات می‌توان گام مؤثری در جهت حفظ محیط‌زیست سواحل دریا برداشت.
رود‌های آلوده، دریا را آلوده‌تر می‌کنند
اما علاوه بر آلودگی سواحل، وضعیت آلودگی آب رودخانه‌هایی که به خزر می‌ریزند، مورد دیگری است که از سوی کارشناسان محیط‌زیست مورد اشاره قرار می‌گیرد. رودخانه‌ها به‌عنوان اکوسیستم‌های میانی مرز آبی و خشکی بسیار مهلک‌تر از بقیه موارد هستند.ورود فاضلاب‌های انسانی، پساب‌های صنعتی و کشاورزی، کود‌های شیمیایی و سموم به رودخانه‌ها از جمله مواردی هستند که به‌طور مستقیم آلودگی دریا را به‌دنبال دارند.
امید صدیقی، مدیرکل دفتر دریایی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، در گفت‌وگو با همشهری آلودگی خزر را بسیار شدید توصیف می‌کند و می‌گوید: به‌دلیل ورود فاضلاب انسانی به دریای خزر، حدآلودگی میکروبی در این دریا بسیار بالاست و در برخی مناطق به 100برابر حد مجاز نیز می‌رسد.
این حجم از آلودگی، علاوه بر مشکلاتی که متوجه محیط‌زیست می‌کند، آیا تاثیر مستقیم بر سلامت گردشگران این نواحی نخواهد داشت؟ پاسخ این مقام مسئول به این سؤال همشهری مثبت است: مسلما برای شناگران مشکل پیش می‌آید و این مشکلات در شهر‌هایی مانند چالوس، نوشهر و نور بیشتر است اما از آنجایی که حذف منبع آلودگی یک فرایند طولانی مدت است، برنامه کوتاه‌مدت ما تغییر محل‌های شناست.
صدیقی از تغییر محل‌های شنا تا تابستان امسال خبر می‌دهد. به این ترتیب با همکاری شهرداری و استانداری‌ها انتظار می‌رود این تغییر به‌خصوص در شهر‌هایی که آب دریا با آلودگی بیشتری همراه است با سرعت بیشتری انجام شود.
هرچند که مدیرکل دفتر دریایی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، حذف منابع آلوده‌کننده آب دریا را منوط به همکاری ارگان‌ها و نهاد‌های مختلف می‌داند؛طرح جامعی داریم که برای اجرایی شدن آن باید همه از وزارت بهداشت گرفته تا جهاد کشاورزی همکاری کنند.
مدیریت کاهش مصرف کودشیمیایی و سموم و آفت‌کش‌ها مسئله‌ای است که اگر وزارت جهاد کشاورزی چاره‌ای برایش بیندیشد، می‌توان به کاهش آلودگی خزر امیدوار بود: هنگام بررسی و پایش آب خزر مشاهده کردیم که در برخی مناطق در آب دریا سم DDT وجود دارد و این درحالی است که مصرف این سم ممنوع است ولی با این حال استفاده می‌شود.
صدیقی با بیان این مطلب، تاکید می‌کند که البته میزان سم در آب دریا در سواحل ایران معمولا کمتر از حد است و بیشترین آلودگی‌ها را همسایگان شمالی ما بر آب خزر تحمیل می‌کنند؛
رود ولگا حدود 89 درصد آب شیرین خزر را تامین می‌کند و از رود‌خانه‌های ایران تنها 5درصد آب به خزر می‌ریزد و اتفاقا بیشترین حجم آلودگی نیز از طریق ولگا به خزر وارد می‌شود.»
وجود صنایع مختلف در حوزه آبریز رود ولگا از جمله عللی است که به گفته صدیقی موجب تشدید آلودگی خزر می‌شود؛
بسیاری از این صنایع سیستم تصفیه مناسبی ندارند و موجب ورود فاضلاب انسانی از یک سو و پساب صنعتی حاوی فلزات سنگین از سوی دیگر به آب دریا می‌شوند.
آلودگی نفتی از دیگر مسائلی است که صدیقی به آن اشاره می‌کند؛ آذربایجان، روسیه و قزاقستان در سواحل خزر چاه‌های نفت زیادی دارند که منشا تولید آلودگی فراوان در این منطقه هستند.
دریا خودش را پاک می‌کند اگر ما اجازه دهیم!
به‌نظر می‌رسد که همسایگان شمالی ایران بیش از هم‌میهنان ما از خجالت خزر درآمده‌اند و انواع و اقسام آلودگی را به این آبی بیکران تحمیل کرده‌اند. اما در هر حال از سهم ایران در این آلودگی هم نمی‌توان به‌سادگی گذشت؛
آستارا، گرگان، ساری، انزلی و شهرهای مختلف در نوار ساحلی موجب ورود فاضلاب بدون تصفیه به آب دریا هستند.
صدیقی همچنین به پساب کشاورزی و صنایع مختلفی اشاره می‌کند که موجب آلودگی آب می‌شوند؛ دریا توان خود‌پالایی دارد و به مرور آلودگی‌ها را حذف می‌کند مشروط به آنکه حجم آلودگی این‌قدر زیاد نباشد و ما برنامه‌ای برای جلوگیری از ورود این مقدار آلودگی به دریا داشته باشم.
به گفته این کارشناس، تنها درصورت حذف منابع آلاینده است که می‌توان امید داشت ظرف 4 تا 5 سال، میزان آلودگی کاهش یابد و به حد قابل‌قبولی برسد.