همشهری آنلاین - صفورا صادقی: نام قدیم خیابان طالقانی «تخت جمشید» بود. این خیابان در قدیم شمال شهر تهران محسوب می‌شد و مردم تهران روزهای تعطیل کنار درختان و فضاهای سبز بساط پهن می‌کردند و به تفریح و گردش می‌گذراندند. اما در دهه ۴۰ و دوره پهلوی دوم طرح ۲۵ ساله توسعه تهران شدت گرفت که با افزایش قیمت نفت نیز هم‌زمان بود. خیابان‌های جدید و واحدهای تجاری و اداری یکی‌یکی شروع به شکل‌گیری کردند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
طالقانی یکی از خیابان‌های تهران است که بیشترین تعداد سینما را در خود جای داده است. سینما تخت‌جمشید که امروزه به نام عصرجدید می‌شناسیم، سال ۱۳۲۱ ساخته شد و سال ۱۳۵۷ کاملاً بازسازی شد. سینما عصرجدید در خیابان آیت طالقانی- بعد از خیابان وصال شیرازی است. سینما گلدن سیتی در سال۱۳۴۸ مورد بهره برداری قرار گرفت و بعد از انقلاب سینما فلسطین نام گرفت، تماشاخانه کنش‌معاصر در خیابان آیت طالقانی- نرسیده به میدان فلسطین قرار دارد. سینما سینه‌موند قدیم که در سال ۱۳۴۵ توسط «کمپانی پارامونت » ساخته شد و اکنون سینما قیام نام دارد، در چهارراه طالقانی ولیعصر واقع شده است.
نصرالله حدادی، تهران شناس، می‌گوید: «زمان پهلوی اول توسعه و نوسازی خیابان‌های اصلی شهر شروع شد این محله با رویکرد شبیه‌سازی غربی مراکز تفریحی و سرگرمی مثل سینما و تاتر و مرکز خرید و پارک در مرکز پایتخت دیده شد. بعد از حکومت قاجار آمریکایی‌ها در این خیابان سفارت ساختند. پس از آن این محله خواص شد و ساخت و ساز و خرید و فروش باید با تایید نظام انجام می‌شد.»
حدادی می‌افزاید: «سینما پولیدور که امروزه به نام سینما قدس شناخته می‌شود و سینما امپایر که استقلال نام گرفت، سینما آتلانتیک که به سینما آفریقا تغییر کرد، از سینماهای این محله به‌شمار می‌روند که اغلب در نام‌گذاری آنها از اسامی اروپایی -آمریکایی استفاده می‌شد. هتل‌ها و کافه‌رستوران‌ها به همان دلیل در این منطقه بسیار پررنگ دیده می‌شود. مراکز بهداشتی درمانی وساخت بیمارستان‌های متعدد در این محله مانندآراد، پاسارگاد، ایرانشهر، صدر و بیمارستان کودکان و همچنین کلینیک تخصصی آلرژیک ایران و آزمایشگاه‌های بزرگ تخصصی این محله را به یکی از قطب‌های درمانی پایتخت تبدیل کرده است.»
پس از فوت آیت‌الله طالقانی که مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نوزده شهریور ۱۳۵۸ اتفاق افتاد این خیابان به نام ایشان تغییر نام داد. آیت الله طالقانی از چهره‌های مهم انقلاب بود که بعد از ترور آیت‌الله مطهری رئیس شورای انقلاب شد و اولین امام جمعه تهران بعد انقلاب بود.
سفارت آمریکا
نقشه ساختمان سفارت آمریکا را وان‌در گراکت کشیده که سفارت آمریکا در آنکارا را نیز طراحی کرده است. طرح ساختمان سفارت شبیه دبیرستان‌های آمریکایی در دهه ۱۹۳۰ آمریکاست. سفارت آمریکا در تهران تنها نمایندگی سیاسی ایالات متحده آمریکا در ایران تا قبل از ماجرای اشغال بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و اشغال سفارت آمریکا در تهران نام «لانه جاسوسی» بر روی این سفارت قرارداده شد که بعد از آن تمام بنا و تاسیسات سفارت آمریکا در دست نیروهای انقلابی قرار گرفت. هم اکنون سفارت سوئیس در تهران مسئولیت حفاظت از منافع آمریکا در ایران را بر عهده دارد.
پدر برج‌سازی ایران که بود
یکی از مهم‌ترین ساختمان‌های این خیابان ساختمان شرکت نفت سابق و وزارت نفت کنونی است که باعث رونق تجارت و بازرگانی این محله شد و به تبع آن شرکتهای خارجی و داخلی در این محدوده جای گرفتند. قرار بود این منطقه قطب تجاری تهران باشد ولی همچنان «بازار تهران» این نقش را بر عهده دارد. ساختمان شرکت ملی نفت را «عبدالعزیز فرمانفرمائیان» برادر منوچهر فرمانفرمائیان که عضو هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران بود، برای طراحی و ساخت بنای جدید، طرح‌های خود را ارائه کرد که در نهایت با شکل ساختمان امروزی آن موافقت شد.
خاندان فرمانفرمائیان از شاهزادگان قاجاربودند که در دوران قاجار و پهلوی در ایران نقش مهمی را در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی ایفا کردند. عبدالعزیز فرمانفرمائیان به‌عنوان یکی از مهندسان سازه مشهور ایرانی پس از معرفی برادر خود برای طراحی و اجرای سازه جدید شرکت ملی نفت، کار خود را آغاز کرد.
منوچهر فرمانفرمائیان در کتاب «خون و نفت» می‌نویسد: «معمار اصلی شرکت ملی نفت ایران زمان بسیاری را برای طراحی این ساختمان صرف کرد و بیش از همه مسائل مربوط به استحکام و مدرن بودن بنا را با وسواس زیادی دنبال می‌کرد. سرجمع ۱۵ میلیون تومان برای ساخت ساختمان مرکزی شرکت ملی نفت هزینه شد.» این ساختمان ۱۵ طبقه در زمان خود از بلندترین ساختمان‌های شهر بود که در سال ۱۳۴۳ مورد بهره برداری قرار گرفت.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان در سال‌های ۱۳۴۶ تا سال ۱۳۵۴ همه امور غیرصنعتی کنسرسیوم نفت شامل شهرسازی، مدرسه‌سازی، خانه‌سازی و ساخت دفاتر اداری در مناطق نفت‌خیز را به عهده داشت. از بناهای ساخته شده از سوی طراح ساختمان شرکت ملی نفت می‌توان از ساختمان‌های پارسیان در بلوار کشاورز، مجموعه ورزشی آزادی و برج آزادی، مسجد دانشگاه تهران، فرودگاه مهرآباد، ساختمان بورس تهران، موزه ملی فرش، کاخ نیاوران، برج وزارت جهاد و ... یاد کرد. وی پس از موفقیت در طراحی ساختمان وزارت نفت، همه فعالیت‌های غیرصنعتی کنسرسیوم را بر عهده گرفت و تا سال ۱۳۵۷ طراحی و اجرای این امور را با تیم اجرایی خود به سرانجام رساند.
ساختمان شرکت‌ملی نفت ایران پس از انقلاب اسلامی در زمان تصدی دولت موقت بازرگان، سال ۱۳۵۸ پس از خروج «حسن نزیه» مدیر عامل وقت شرکت ملی نفت از ایران، وزارت نفت نام گرفت و اولین وزیر نفت دولت موقت بازرگان علی اکبر معین‌فر بر این کرسی نشست.
هنوز هم این خیابان جزء مهم‌ترین و تاثیرگذارترین مراکز اقتصادی - تجاری و فرهنگی پایتخت محسوب می‌شود. این خیابان جهت شرق –غربی دارد که از سه راه طالقانی در تقاطع خیابان شریعتی از سمت شرق شروع می‌شود و ازچهارراه ولیعصر و میدان فلسطین می‌گذرد. از دانشگاه تهران عبور می‌کند و به خیابان قدس ( آناتول فرانس قدیم)ختم می‌شود.