پارک فناوری پردیس، با مسئولیت نهاد ریاست‌جمهوری و ترکیب هیئت امنای 14نفره از وزارتخانه‌ها، مراکز و افراد علمی و دانشگاهی به ریاست معاون اول رئیس‌جمهوری، در 20کیلومتری شمال‌شرق تهران در حاشیه جاده هراز به وسعت 38هکتار در 2 فاز واقع شده است.
پارک فناوری پردیس به‌عنوان مهم‌ترین و نزدیک‌ترین پارک فناوری به مراکز علمی، سیاسی و اقتصادی کشور، در شاهراه اصلی فیبر نوری جنوب- شمال و مراکز تحقیقاتی و علمی و دانشگاهی معتبر بین‌المللی موقعیتی منحصر به فرد برای تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و تحقق ارتباط بخش‌های تحقیقاتی، تولیدی و خدماتی در منطقه خاورمیانه و کشورهای اکو دارد و قادر است زمینه رشد شرکت‌های متکی بر دانش و نوآوری را از طریق ارائه خدمات با ارزش‌افزوده بالا به وسیله تقویت قدرت رقابت شرکت‌ها، مراکز رشد، فرایندهای زایشی و نیروی کارآمد و متخصص فراهم آورد.
ماموریت اصلی پارک، تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و تحقق ارتباط بخش‌های تحقیقاتی و تولیدی و خدماتی کشور، به‌منظور رشد و توسعه اقتصادی و فنی، افزایش فرصت‌های شغلی تخصصی، جذب و توسعه فناوری، ایده‌پردازی، بالابردن سطح مهارت‌های مدیریتی، ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و افزایش توان صادراتی کشور در امور خدماتی، تحقیقاتی و تولیدی مبتنی بر فناوری پیشرفته بوده است.
اما برای اینکه بدانیم این ماموریت تا چه حد تحقق پیدا کرده به سراغ مهندس مهدی صفاری‌نیا، رئیس پارک فناوری پردیس که خود فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی‌شریف است رفته‌ایم. او به همشهری می‌گوید: الان در فاز یک مجموعه پارک که پردیس نوآوری نام دارد،
20 هکتار فضا و برای فاز دوم که پردیس دانش نام دارد18 هکتار زمین اختصاص داده‌ایم. کل عملیات آماده‌سازی، تاسیسات و پذیرش شرکت‌های فاز یک به اتمام رسیده و برای فاز دوم در حال تهیه طرح جامع هستیم.
یک توسعه بلندمدت هم برای پارک پیش‌بینی کرده‌ایم که در حال مذاکره با هیئت دولت هستیم که بتوانیم 700 هکتار ذخیره داشته باشیم.
در فاز یک پارک فناوری پردیس حدود 85شرکت عضو هستند که 75شرکت دارای ساختمان مستقل هستند. 10 شرکت هم در بخش چند مستاجره مستقر هستند که به‌زودی به حدود 40 شرکت خواهد رسید. از 75شرکت موجود حدود 50درصد دانش بنیان هستند؛
یعنی اکثر مدیران و سرمایه‌گذاران آن اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها هستند که بسیار ارزشمند است. شاخص دیگر این است که از مجموع سرمایه‌گذاری انجام شده در پارک تا الان حدود 80 تا 90میلیارد تومان مربوط به بخش خصوصی و حدود 10میلیارد تومان هم مربوط به بخش دولتی بوده است.
- شرکت‌های مستقر در پارک با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند؟
مهم‌ترین مشکل مربوط به پشتیبانی مالی برای راه‌اندازی دفاتر تحقیق و توسعه یا دفاتر تحقیقات مهندسی آنهاست. در بخش طراحی، شرکت‌هایی که خواهان حضور هستند باید سرمایه‌گذاری سنگینی برای استقرار نیروها و تجهیزات‌شان انجام دهند لذا عمدتا از ما انتقاد دارند.
الان پشتیبانی مالی که در قالب تسهیلات برای شرکت‌های دانش بنیان انجام می‌شود ساده و روان نیست و شرکت‌ها با کمبود نقدینگی مواجه هستند.
- دلیل این مشکلات چیست؟
مشکل مربوط به بانک‌هاست.
- یعنی هیچ امتیاز خاصی برای شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری قائل نمی‌شوند؟
نه تقریبا هیچ امتیازی خاصی در نظر گرفته نمی‌شود.
- حتی قانونی برای اینکه به بانک‌ها تکلیف کند در این زمینه وجود ندارد؟
خیر. موضوع بعدی این است که تقریبا راه‌اندازی پارک فناوری یک کار دوطرفه است؛ یعنی یک سری مشوق‌ها باید از سوی دولت ارائه شود و از آن طرف هم شرکت‌ها باید بتوانند به این امر پاسخ مثبت داده و به تعهداتی که به پارک داده‌اند عمل کنند.
ما الان در این زمینه هم در کشاکش و تعامل با شرکت‌ها هستیم و برخی شرکت‌ها برای راه‌اندازی و بهرهبرداری از طرح‌هایشان با تاخیر مواجه هستند؛البته ما تلاش می‌کنیم تا این روند را سرعت ببخشیم.
- سرمایه‌های موجود و بودجه پارک فناوری پردیس چقدر است ؟
بزرگ‌ترین سرمایه پارک، علاقه‌مندی شرکت‌های دانش‌بنیان به استقرار در این مجموعه است که از پایتخت به این مکان آمده‌اند. میزان اعتبار امسال( سال 88) پارک، 2/2میلیارد تومان در بخش عمرانی است که باید عمده این مبلغ را بابت بدهی‌های قبلی هزینه کنیم؛ بنابر این بودجه‌ای به‌عنوان سرمایه‌گذاری در سال88 باقی نمی‌ماند.
- میزان این بودجه در سال‌جاری نسبت به سال87 چقدر تغییر داشته است؟
بودجه سال87 ما 11 میلیارد تومان بوده که امسال به 2/2میلیارد تومان کاهش یافته است؛ البته ما به‌طور متوسط 80درصد بودجه‌مان تخصیص پیدا می‌کند.
- در بخش فن بازار ملی ایران چه اقداماتی انجام شده است؟
ما وب سایت یا پایگاه اطلاع‌رسانی فن بازار ملی کشور را افتتاح کردیم. همه شرکت‌ها و دستگاه‌ها می‌توانند در این سامانه الکترونیکی اطلاعات محصولات خود را ثبت کنند.
تا این لحظه، این پایگاه 2800کاربر و عضو دارد و 1700رکورد اطلاعاتی محصولات فنی کشور در آن ثبت شده است. این اطلاعات در حوزه‌های مختلف فناوری‌های پیشرفته است که کمک زیادی به صاحبان صنایع و شرکت‌ها خواهد کرد.
آماده‌سازی بخش نرم افزاری این پایگاه در حال انجام است و همین طرح در بخش بین‌المللی نیز در حال توسعه است. ما همچنین با 3 کشور هند، چین و بلاروس قرارداد توسعه فن بازار داریم. در این چارچوب یک شبکه جهانی به اشتراک‌گذاری اطلاعات ایجاد خواهد شد که ثمرات زیادی دارد.
در بخش دیگر و در حوزه سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر، کاری را تحت عنوان تاسیس مؤسسه توسعه فناوری نخبگان انجام داده‌ایم که 5سال در این زمینه سابقه کار داشته و بیش از 30شرکت را در این زمینه راه‌اندازی کرده است. این مجموعه انواع خدمات را به افرادی ارائه می‌دهد که در زمینه فناوری دارای طرح هستند.
در بخش دیگر مرکز خدمات تخصصی فناوری را راه‌اندازی کرده‌ایم که سال پیش به بهرهبرداری رسیده است. در این مرکز انواع خدمات مانند تهیه بیزنس پلن، خدمات حقوقی، خدمات امکان سنجی و خدمات سرمایه‌گذاری ارائه می‌شود که به‌صورت حضوری و مجازی قابل ارائه است.
5 نشست تخصصی تبادل تجارب فناوری در این پارک برگزار شده است. 3 کشور خارجی در نشست نانو و 4 کشور خارجی در نشست بیو فناوری حضور داشته‌اند و نشست ICT و نفت و پتروشیمی با کمک انستیتو شیمی – پتروشیمی آکادمی ملی روسیه برگزار شد.
همچنین هر سال به یک طرح برگزیده فناوری در حوزه‌های تخصصی که از مرحله نمونه‌سازی گذشته و به مرحله تجاری‌سازی و بازار رسیده باشد جایزه‌ای ویژه اعطا می‌کنیم.
موضوع دیگر تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی است که اولین کار را2 سال پیش با همکاری وزارت صنایع و معادن شروع کردیم و در حال حاضر با وزارت نفت همکاری جدیدی را داریم. موضوع بعدی کارهای شهرسازی و معماری پارک است که الگوی پارک‌های کشور است.
- آیا از کشوری خارجی الگو گرفته‌اید؟
در تعامل‌ها قطعا از تجربیات مختلف استفاده شده است اما از توان معماری داخلی هم استفاده زیادی کرده‌ایم و حدود 50 گروه معماری در این پارک کار کرده‌اند. 5 دوره مسابقه معماری برگزار کرده‌ایم و حتی طرح‌های معماری این پارک در 5کشور به نمایش درآمده است.
استفاده از بتن خشک از مشخصه‌های خاص این معماری بوده است. طرح تونل تاسیسات به طول 3کیلومتر در این پارک اجرا و تمام تاسیسات پارک در این تونل تعبیه شده است. در این تونل شبکه‌های آب، برق، گاز، فاضلاب، تلفن و فیبر نوری تعبیه شده که در کل کشور نمونه است.
- چقدر فضای سبز دارید؟
پارک پردیس نسبت به استاندارد جهانی و سایر پارک‌های بزرگ خارجی فضای سبز کمتری دارد چون زمین کمتری در اختیارداشته‌ایم، ولی از همان میزان حداکثر استفاده را کرده‌ایم. حدود 8هزار متر فضای سبز مرکزی داریم که در توسعه آتی، بخش فضای سبز را وسعت خواهیم داد.
- وضعیت همکاری بین‌المللی پارک چگونه است؟
در حوزه ارتباطات بین‌الملل با 10 کشور و 6 سازمان بین‌المللی همکاری داریم. با هند و آفریقای جنوبی همکاری بین‌المللی داریم تحت نظارت نهادی که زیر مجموعه کمیسیون اقتصادی دو کشور است.
2 کشور آمریکای جنوبی تقاضای راه‌اندازی پارک فناوری به ما داده‌اند که در حال انجام آن هستیم. با 2 سازمان یونسکو و یونیدو و دی 8 در حال تعریف طرح هستیم.
به یونسکو طرح ایجاد مرکز منطقه‌ای علمی فناوری ارائه داده‌ایم که مورد تایید اولیه آنها قرار گرفته است. بوستان دانشمندان را در پارک طراحی کرده‌ایم که قرار است تندیس دانشمندان مختلف را با همکاری خود آن کشورها نصب کنیم که 2 مورد تاکنون انجام شده است.
بخش دیگر افزایش تعامل با دانشگاه است. دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه علوم پزشکی تهران همکار علمی پارک و جزو هیئت امنای پارک هستند. سعی داریم از امکانات این دانشگاه‌ها نیز استفاده کنیم.
- در مقایسه پارک فناوری پردیس با پارک‌های سایرکشورهای پیشرفته چه نکاتی قابل تامل است؟
پارک تایوان که جزو پارک‌های موفق در جنوب شرق آسیاست، در سال1980 با حدود 780میلیون دلار سرمایه‌گذاری اولیه از سوی دولت تایوان تاسیس شده است. پارک دیگر، پارک فناوری در برلین است که یک میلیارد و 400 میلیون دلار سرمایه‌گذاری اولیه داشته است.
هر دوی اینها جزو پارک‌های بزرگ و موفق فناوری در دنیا هستند. در مقایسه با پارک پردیس، سرمایه‌گذاری ما حدود 100 میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با آنها بهرهبرداری بهتری داشته‌ایم.
البته نسبت به کشورهای منطقه ما موفق هستیم.گفته می‌شود 10 سال بعد از راه‌اندازی هر پارک باید میزان موفقیت آن را ارزیابی کرد که ما هنوز تا این عدد 3 سال فاصله داریم.
اهداف اصلی ما ابتدا ایجاد مرکز رشد این پارک بوده که قرار است امسال راه‌اندازی شود، در مرحله دوم تبادل فناوری‌ای به نام فن بازار بوده که در این بخش موفق بوده‌ایم ولی در سومین هدف یعنی جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفقیت زیادی نداشته‌ایم.
- آیا قانون خاصی برای حمایت از پارک‌ها داریم؟
ماده 47 قانون برنامه چهارم توسعه، معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های مستقر در پارک‌ها را پیش‌بینی کرده است اما قانون خاصی برای حمایت از پارک‌ها نداریم.
- آیا بیمه هم به پارک‌ها کمک می‌کند؟
ما با بیمه ایران توافقنامه‌ای برای انجام چند کار مشخص داریم. یکی بیمه طرح‌های پژوهشی و دیگری ضمانت طرح‌های دانش بنیان است که هر دو برای اولین بار در ایران انجام می‌شود.
- چند درصد از ایده‌هایی که در پارک ارائه می‌شود به محصول تبدیل می‌شود.
در پارک فناوری ورودی ایده نداریم اما در مرکز رشد، این مسئله وجود دارد. چون مرکز رشد امسال به بهره برداری می‌رسد باید منتظر بمانیم و نتایج آن را ببینیم اما در پارک فناوری 3 ایده را تجاری‌سازی کرده‌ایم که عبارتند از: ساخت الماس مخصوص در برشکاری، دستگاه دیجیتال نشت‌یاب کنتور وکانکس مدوولار بحران.
در کنار اینها 100 اختراع را در شرکت‌هایمان ثبت کرده‌ایم. 15 شرکت عضو این پارک صادرات دارند که شامل فناوری‌های نانو، الکترونیک و میکرو الکترونیک، مخابراتی، مکانیک و پلیمر است و 10شرکت مستقر در پارک همکار خارجی دارند که در زمینه دارویی، مخابرات و الکترونیک فعالیت میکنند.
- از مسئولان چه انتظاری دارید؟
تقاضا داریم که بیشتر ما را باور کنند، این باعث می‌شود که از ما حمایت کنند. 8 سال پیش که اینجا را شروع کردیم کسی باور نمی‌کرد بتوان در کشور پارک فناوری داشت. اما توانستیم با اعتماد به جوانان این کشور چنین مجموعه‌ای را راه‌اندازی کنیم به‌طوری که الان ماهانه 2 بازدید خارجی از این پارک داریم.
- وضعیت اینترنت پارک و نحوه استفاده شرکت‌ها از آن چگونه است؟
اینترنت پارک از 2طریق مخابرات و شرکت‌های خصوصی تامین می‌شود. البته انتظار ما این است که پهنای باند اینترنتی که حرف اول را در پارک‌های فناوری می‌زند بیشتر شود. پهنای باند کل این پارک 10 مگا بیت است اما برخی شرکت‌های ما خودشان دیتا سنتری با پهنای باند اختصاصی و بالا دارند.
خدمات پارک‌های علمی و فناوری
پارک‌ها و شهرک‌های علمی و فناوری به اقتضای ماهیت خود، سرویس‌های ممتازی را ارائه می‌دهند که اهم آنها عبارت است از:
آموزش: وجود دانشگاه‌ها (یا داشتن پایگاه‌هایی در آنها) و مراکز تحقیقاتی و محققین ورزیده، زمینه را برای برگزاری دوره‌های آموزش کلاسیک در حد ممتاز (فوق‌لیسانس و دکترا) و نیز دوره‌های آموزشی تخصصی در رشته‌های مختلف را، با کمترین هزینه ممکن فراهم می‌کند.
اطلاعات: وجود مرکز یا مراکز اطلاع‌رسانی مدرن، این امکان را به‌وجود می‌آورد که اطلاعات در زمینه‌های مختلف از طریق نشریات و کتب موجود در کتابخانه‌ها یا بانک‌های اطلاعاتی به هنگام، در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.
در غالب پارک‌ها و شهرک‌های علمی و فناوری پست الکترونیکی برای انتقال اطلاعات از طریق شبکه‌های جهانی، کاملا فعال است. به‌علاوه مدیریت این شهرک‌ها به‌طور پیوسته برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های مورد نیاز را در دستور کار خود دارد.
معیارهای مکان‌یابی مجتمع‌های علمی
محلی که برای احداث این پارک‌ها انتخاب می‌شود بایستی دارای شرایط معینی باشد که اهم آنها از این قرار است:
وجود ساختار علمی و فنی مناسب: ساختار علمی و فنی مناسب عمدتا به‌وجود دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در منطقه بستگی دارد. وجود زیرساخت صنعتی و اقتصادی مناسب: تحقق این شرط تابع وجود شرکت‌ها و مؤسسات صاحب فناوری بالا و یا شرکت‌های معمولی طالب فناوری بالاست.
وجود سطح زندگی مناسب: تحقق این شرط منوط به‌وجود شبکه‌های حمل‌ونقل (نزدیکی به فرودگاه، راه‌آهن سریع‌السیر یا اتوبان)، شبکه‌های مخابراتی، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و سرویس‌های بهداشتی و آموزشی است. وجود منابع لازم برای تأمین نیروی کار متخصص و پشتیبانی‌کننده،نزدیک بودن به بازارهای منطقه‌ای، ملی و حتی بین‌المللی.
تعریف پارک فناوری
طبق تعریف IASP (انجمن بین‌المللی پارک‌ها)، یک پارک علمی، سازمانی است که به‌وسیله متخصصان حرفه‌ای مدیریت می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و رقابت در میان شرکت‌های حاضر در پارک و مؤسسات متکی بر علم و دانش است.
برای دستیابی به این هدف یک پارک علمی، جریان دانش و فناوری را در میان دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار، به حرکت انداخته و مدیریت می‌کند و رشد شرکت‌های متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد و فرایندهای زایشی تسهیل می‌کند.
پارک‌های علمی همچنین خدمات دیگری با ارزش افزوده بالا همراه با فضاهای کاری و تسهیلات با کیفیت بالا فراهم میکنند.
انگیزه‌های تاسیس پارک‌های فناوری
هسته اصلی و فلسفه ایجاد پارک‌های تحقیقاتی در کشورهای مختلف تا حدود زیادی به یکدیگر شباهت دارد.
ارکان اصلی این فلسفه به‌قرار زیر است: فراهم کردن بسترهای فیزیکی و عینی مورد نیاز برای پرورش و شکوفایی خلاقیت پژوهشگران و نوآوران از طریق ایجاد فضاهای مطلوب، صرفه‌جویی اجتماعی در وقت و هزینه‌های ارتباطی از طریق گرد هم آوردن مجموعه عناصر، نهادها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی افراد منفردی که در امر خلق، پرورش، تولیدی کردن و ارتقای کیفیت یک یا چند فناوری تعریف شده و مورد نیاز جدی جامعه فعالند، تسهیل ارتباطات رو در رو و نزدیک همه عناصری که در گردونه تحقیق و توسعه و تولید به کسب و کار اشتغال دارند، برگزاری سمینارها، کنفرانس‌ها و نشست‌های مختلف تخصصی و آموزشی جهت بسط علمی و توسعه فناوری، صرفه‌جویی اقتصادی در سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی، استفاده مشترک از امکانات و تسهیلات زیربنایی نظیر تأسیسات شهری، تجهیزات گران‌قیمت آزمایشگاهی، بانک‌های اطلاعاتی.