همشهری - محمد سرابی: خیلی از روزنامه ها چاپ کاغذی خود را متوقف یا محدود کرده‌اند و دکه های روزنامه‌فروشی شهرها یا از پیاده‌روها ناپدید می‌شوند یا اینکه باید کالای دیگری برای فروش عرضه کنند. دکه‌های روزنامه‌فروشی یکی از جلوه‌های زندگی شهری هستند که حالا با گسترش جهان دیجیتال برای بقای خود در شهرها تقلا می‌کنند.
تلاش برای نجات کیوسک‌ها
در پایتخت فرانسه، دکه‌های روزنامه‌فروشی از سال ۱۸۵۷در نقاطی مانند بلوار سنت‌میشل شروع به‌کار کردند. هنوز قرن بیستم شروع نشده بود که پاریس ۲۵۰دکه روزنامه‌فروشی داشت که بیشتر در مناطق مرکزی شهر مستقر و طرح اصلی آنها دکه‌های هشت‌ضلعی با رنگ سبز تیره بودند. برای مدتی حدود یک قرن و نیم نزدیک به همین تعداد کیوسک در این شهر مشغول فروش نشریات بودند و تا پایان قرن بیستم هم این روند ادامه داشت، اما امروز کمی بیشتر از ۴۰رسانه چاپی در آنها عرضه می‌شوند. بقیه نشریات به‌صورت پستی یا از روش‌های دیگر به‌دست مخاطبان می‌رسند؛ مخاطبانی که هنوز هم نشریات کاغذی را مطالعه می‌کنند. در سال۲۰۱۳شهرداری پاریس پویشی برای تشویق مردم به خرید روزنامه و مجله از این کیوسک‌ها راه‌اندازی کرد؛ با این هدف که دکه‌ها را از نابود شدن نجات دهد.
فروش مجسمه ایفل و بلیت اتوبوس
فروشندگان این دکه‌ها که کیوسکوئر نامیده می‌شدند از همان ابتدا مجوز فروش انواع تنباکو و بلیت‌های بخت‌آزمایی را داشتند، اما تا سال ۲۰۱۱مجوز فروش مواد خوراکی بسته‌بندی شده به‌صورت رسمی به آنها داده نشده بود. این کیوسک‌ها می‌توانند اشیایی که معمولا به گردشگران فروخته می‌شوند را هم عرضه کنند؛ مانند کارت‌پستال، مجسمه برج ایفل، آب‌نبات و بلیت‌های شبکه حمل‌ونقل عمومی شهر. ۱۰سال قبل حدود ۲۵۰کیوسک روزنامه وجود داشت و فروش اقلام غیرمطبوعاتی باعث جلب توجه به این دکه‌ها شد. در نتیجه تعداد آنها افزایش پیدا کرد و به بیشتر از ۳۳۰واحد رسید. نشریات موجود همچنان در این کیوسک‌ها عرضه می‌شوند، فروش یادگاری‌های گردشگری راهی برای بقای حرفه کیوسک‌داری در پاریس شده است و شهرداری هم از عرضه این کالاها که در دکه‌ها قیمت کمتری دارند، حمایت می‌کند.
از فروش روزنامه تا اسباب‌بازی
در ایتالیا داستان فرق می‌کند؛ آنجا دکه‌های روزنامه‌فروشی با خطر انقراض روبه‌رو شده‌اند. تعداد این کیوسک‌ها که «ادیکولا» نامیده می‌شد در شهرهای بزرگی مانند رم، میلان و ناپل کاهش پیدا کرده است. در سال ۲۰۲۲بیش از ۵۰کیوسک در شهر رم بسته شدند و بعضی از آنها هم با فروش اجناس دیگر مانند تقویم‌های سیاه و سفید، به‌کار خود ادامه می‌دهند. فروش روزنامه از بیش از ۵میلیون نسخه در روز در سال ۲۰۰۷به ۲میلیون رسیده است. حرفه دکه‌داری در میان نسل جوان طرفدار زیادی ندارد و دلیل آن ساعت‌های طولانی کار است؛ به همین دلیل نمی‌توان به ادامه آن به شکل شغل خانوادگی امیدوار بود؛ آنهایی که باقی‌مانده‌اند به جز نشریات به‌دنبال فروش اجناس متنوعی مانند ماسک صورت و اسباب‌بازی‌های مخصوص بچه‌های کوچک هم هستند. شهرهای دیگر ایتالیا هم با همین موضوع روبه‌رو هستند. در سیسیل ۱۰۰دکه روزنامه‌فروشی در مدت ۴سال تعطیل شده‌اند. اتفاق دیگر این است که نزدیک ۴۰درصد از مالکان دکه‌ها زنان بودند؛ زیرا این حرفه در میان زنان جویای شغل، مطلوبیت داشت، اما حالا این میزان به ۲۰درصد رسیده است. اشخاص زیر ۳۵سال هم کمتر وارد این شغل شده‌اند که نشان می‌دهد گرایشی به آن ندارند. این تغییرات نشان می‌دهد که این حرفه از شکل خانوادگی خود خارج خواهد شد.
صبحانه بدون روزنامه
دکه‌های روزنامه‌فروشی در شهرهای بزرگ شرق آمریکا جایگاه خاصی در فرهنگ عامه دارند و به همین‌خاطر به‌صورت بخشی از نمادهای شهری در محله‌هایی مانند منهتن، برانکس، بروکلین و کویینز درآمده‌اند.
در سال‌های ۱۹۲۴تا ۱۹۵۰کیوسک‌های روزنامه‌فروشی در اوج فعالیت خود بودند؛ زیرا برخی روزنامه‌ها در ۲نسخه صبح و عصر چاپ می‌شدند. در قرن بیستم این دکه‌ها به جز مطبوعات، سیگار و آدامس هم به فروش می‌رساندند و اکنون همزمان با کاهش تیراژ مطبوعات، فروش لوازم مربوط به تلفن‌های همراه مانند سیم‌های شارژ و محافظ‌های گوشی هم به آن اضافه شده است.
حرفه دکه‌داری یک شغل کم‌سرمایه، ولی پایدار برای کسانی بود که قادر به فعالیت در حرفه‌های دیگر نبودند. کیوسک‌ها به شکل قسمتی از محله‌های قدیمی درآمده بودند و فروشندگان آنها تا حدی از وقایع اطراف خبر داشتند که مأموران پلیس برای کسب اطلاع از جرائم و حوادث از آنها سؤال می‌کردند. در پایانه‌های مترو و راه‌آهن هم دکه‌های روزنامه و بلیت‌فروشی جایگاه ثابتی داشتند.
روزنامه نیویورک‌تایمز در سال ۱۹۲۳به این موضوع انتقاد کرده بود که ظاهر کیوسک‌های روزنامه‌فروشی نباید به شکل اتاقک‌های ساده مانند انباری باشد، بلکه باید با ساختمان‌های بلندمرتبه نوساز مانند آسمان‌خراش‌ها تناسب داشته باشد؛ زیرا بخشی از معماری شهری است. در نقاطی مانند میدان یونیون و خیابان‌های اطراف آن در منهتن نیویورک دکه‌های روزنامه‌فروشی معروفی قرار داشتند که محل مراجعه شهروندان بودند. شعار فروشندگان روزنامه‌ها این بود که «مردان نمی‌توانند بدون خواندن روزنامه صبح، صبحانه بخورند» اما حالا گوشی‌های تلفن همراه جای آنها را گرفته‌اند و در یک‌دهه اخیر خیلی از این دکه‌ها، روزنامه‌های کمتری برای فروش دارند، اما همچنان خود را با فروش اجناس مختلف و مخصوصا خوراکی‌ها حفظ کرده‌اند.
فروش کیوآرکد روزنامه
مایکل بلومبرگ که از ۲۰۰۲تا ۲۰۱۴شهردار نیویورک بود، طرحی برای یک شکل‌سازی دکه‌ها اجرا کرد و قوانین جدید برای آن گذاشت که باعث نارضایتی‌هایی شد. امروزه راه‌اندازی دکه جدید روزنامه‌فروشی در خیابان‌های قدیمی چنین شهرهایی مشکل است.
مساحتی که دکه روزنامه‌فروشی از پیاده‌رو اشغال می‌کند، تا یک اینچ به دقت اندازه‌گیری می‌شود تا مانع فضای رفت‌وآمد در پیاده‌رو نشود. اگر همه مراحل تأیید شود، باز هم متقاضی مالک کیوسک نخواهد شد، بلکه در ابتدا مجوز کسب‌وکار به‌مدت ۲سال را به‌دست می‌آورد. هم ایجاد دکه جدید و هم جمع‌آوری دکه‌های قدیمی ممکن است با اعتراض ساکنان اطراف روبه‌رو شود که نمی‌خواهند فضای پیاده‌رو کوچک شود یا نمی‌خواهند یک نشانه از محله سنتی خود را از دست بدهند. مشکل تضاد آسمان‌خراش‌ها و کیوسک‌ها همچنان باقی‌مانده است.
امروزه حدود ۳۰۰دکه روزنامه‌فروشی در نیویورک فعال هستند که طبق قانون باید نشریات چاپی را به فروش برسانند، اما در تابستان بطری‌های آب آشامیدنی و در زمستان چتر هم می‌فروشند. قبلا طرح‌های آزمایشی اجرا شده بودند که در آن دکه‌ها با ارائه کیوآرکد، نسخه الکترونیک روزنامه را به گوشی تلفن همراه مشتری‌ها وارد می‌کردند.
دکه‌هایی که در سال‌های اخیر ساخته‌شده‌اند در اطراف خود صفحه‌های نمایشگر برای تبلیغات تصویری دارند تا از این راه منبع درآمدی داشته باشند.
آخرین روزنامه‌فروشی بروکسل
آخرین دکه روزنامه‌فروشی فعال در پایتخت بلژیک در ابتدای سال ۲۰۲۴بسته شد. این دکه در تقاطع خیابان‌های دلاتویزون و لوییس قرار داشت و فروشنده آن بعد از ۲۸سال این کار را رها کرد. بنا به خبری که سایت بروسل‌تایمز منتشر کرد، این آخرین کیوسک مطبوعاتی از ۵۲کیوسک فروش روزنامه بود که زمانی در بروکسل حضور داشتند.
بهره‌برداران این کیوسک‌ها به‌دلیل نداشتن درآمد کافی به‌تدریج دست از کار کشیدند. شرکتی که مالکیت این کیوسک را در اختیار دارد، اعلام کرده است که نتوانسته بهره‌بردار جدیدی پیدا کند و فروشندگان قبلی هم نمی‌خواهند قرارداد خود را تمدید کنند. این شرکت قصد داشت ۲کیوسک جدید هم در شهر احداث کند که برای آنها هم فروشنده‌ای پیدا نشد و در نتیجه اکنون می‌توان گفت که دیگر در بروکسل دکه روزنامه‌فروشی وجود ندارد.
مردم روزنامه‌دوست ژاپن
دکه‌های روزنامه‌فروشی در ژاپن همچنان مشغول به کار هستند؛ اگرچه ممکن است تعداد یا شیوه کار آنها تغییر کرده باشد. ژاپن در فهرست کشورهایی است که پرنفوذترین روزنامه‌ها را دارند و اگرچه اطلاعات و اخبار معمولا روی اینترنت منتشر می‌شود، اما منبع اولیه آن روزنامه‌ها هستند.
در سونامی سال ۲۰۱۱و انفجار نیروگاه فوکوشیما ثابت شد که خبرنگاران روزنامه‌ها توانستند معتبرترین خبرها را به‌دست بیاورند؛ به همین دلیل کیوسک‌های روزنامه‌فروشی همچنان در شهرهای بزرگ این کشور به‌کار خود ادامه می‌دهند. برخلاف توکیو، در هنگ‌کنگ دکه‌های روزنامه‌فروشی با بحران روبه‌رو شده‌اند.
این بندر در سال‌های دور نشریات متعددی داشت که به زبان‌های چینی و انگلیسی چاپ می‌شد، اما از سال‌های ۲۰۰۰ سیر نزولی شروع شد و تا سال ۲۰۲۰کار به جایی رسید که ۷۰درصد هنگ‌کنگی‌ها اخبار مورد نیاز خود را به وسیله گوشی تلفن همراه به‌دست می‌آوردند و دکه‌ها هم کالاهایی مانند دستگاه‌های شارژ را عرضه می‌کردند. امروزه سیگار اصلی‌ترین کالایی است که در کیوسک‌های هنگ‌کنگ فروخته می‌شود.