همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: مراسم اعتکاف امسال طبق سال‌های گذشته بنا به قرعه نصیب داوطلبان شد. تا آخرین لحظه که آمار را از حجت‌الاسلام علیرضا تکیه‌ای، رئیس ستاد اعتکاف کشور شنیده‌ایم، بیش از یک میلیون نفر در مساجد اعتکاف را به پا داشتند و این در حالی است که به گفته مسول فرهنگی ستاد اعتکاف، اعتکاف‌های دانشجویی و دانش آموزی نسبت به سال قبل رشد
سه برابری داشته است. برای آگاهی از جزئیات آمار اعتکاف ۱۴۰۲ گفت‌وگوی ما را با حجت‌الاسلام سیدعلیرضا تکیه‌ای، رئیس ستاد اعتکاف کشور بخوانید.
یک میلیون معتکف
میزان ثبت‌نام امسال در مراسم اعتکاف چقدر بود؟
ابتدا باید مقدمه‌ای برایتان شرح دهم تا به آمار دقیق بپردازیم. اعتکاف سنت حسنه ارزشمند اسلامی، معروف به سنت رسول خدا(ص) است. اما ریشه در تاریخ بشری دارد و اصلش در آیه ۱۲۵سوره بقره آمده است. درواقع عهدی است که خداوند از حضرت ابراهیم(ع) کهن و پیر و همچنین حضرت اسماعیل(ع) جوان گرفته؛ به این دلیل که مسجدش را به‌منظور طواف و اعتکاف بیاراید. اعتکاف در دستور قرآنی، به‌پاداشتنی است. یعنی پیامبر را مأمور کرده که اعتکاف را به پا دارد. مردم را به اعتکاف دعوت کنند و شرایط همه سویه اعتکاف فراهم شود. امروز این همّت نظام جمهوری اسلامی است که بستر معنویت و الوهیت را برای جامعه ارزشمند انسانی فراهم کرده است. از هر چه که بگذریم باید به پاسخ پرسش شما برسیم که جامعه اعتکاف پس از انقلاب تا به امروز همواره روبه فزونی داشته. پیش از انقلاب اعتکاف صرفاً تعدادی اندک و محدود از قشر روحانیان را دربرمی‌گرفت که در یک مسجد یا یک شهر برگزار می‌شد. پیش از انقلاب فقط در قم و مسجد امام حسن عسکری(ع) این مراسم به پا داشته می‌شد. واپسین آماری که ما توفیق داشتیم و دریافت کردیم، محدود به چند ۱۰۰ نفر بوده است. نهایتاً در طول سال‌ها و با گذر سالیانی این تعداد به چند ۱۰۰ نفر می‌رسید. یعنی نهایتاً به ۲۰۰یا ۳۰۰نفر از روحانیان برای پیش از انقلاب اسلامی .
امار پیش از انقلاب
این آمار پس از انقلاب چه تکانی خورده است؟
پس از انقلاب این مراسم و داوطلبان آنها شناسایی شده‌اند و شاهد افزایش ظرفیت در این مراسم بزرگ معنوی بوده‌ایم. باز هم جمعیت به قدری رقم خورده که با کمبود مکان مواجهیم. نمی‌توان گفت جای خوشبختی، بلکه جای بسی تأسف است که در کلانشهرها و شهرهای زیارتی اعتکاف به قرعه کشیده می‌شود و طبعاً عده‌ای از فیض این مراسم محروم می‌شوند.
امسال چه تعداد از داوطلبان در شهرهای زیارتی از مراسم پرفیض اعتکاف محروم شده‌اند؟
در قم بیش از نیمی از داوطلبان محروم شده‌اند و در آستان قدس رضوی این تعداد حدود ۹۰درصد شرکت‌کنندگان را دربرمی‌گیرد. یعنی در آستان قدس رضوی از میان ۷۰هزار داوطلب تنها ۱۴۰۰نفر گزینش شده‌اند. یا در دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه تهران با معدلی بسیار کم این مراسم برای افراد تدارک دیده شد. طبیعتاً کسی که نامش از قرعه خارج نمی‌شود، برایش نوعی دلزدگی حاصل می‌شود که عدم‌توفیق را تجربه می‌کند. دست‌اندرکاران امر فرهنگی کشور از نهادها گرفته تا خیران‌بزرگوار و حتی مرشدان جامعه و اهل علم و فضیلت باید به شکل و شیوه‌ای، هر طور که شده این خلأ را برطرف کنند. باید سازوکار امور به‌گونه‌ای باشد که هر اعتکافی و هر عصر عرفه یا در شب قدری، مشکل کمبود جا را برای داوطلبان و علاقه‌مندان مرتفع کند. اما استقبال امسال تا بدین لحظه که با شما صحبت می‌کنم، حدود ۲۵تا ۳۰درصد افزایش نسبت به سال گذشته را به‌خود دیده است. البته این آمار هنوز نهایی نیست.
چرا؟
تا روز شنبه ۷۵۰هزار نفر از کسانی که به مراسم اعتکاف مشرف شده‌اند، شناسایی کرده‌ایم. آمار تهران بزرگ هنوز در دست نیست. بالطبع تهران جمعیت کثیری را در خود جای داده و به همین دلیل این بزرگی و فراوانی جمعیت باعث شده که آمار متقن حاصل نشود. امیدواریم که در همین حد هم مردم شاکر باشند که انقلاب ما انقلابی معنوی است و به دغدغه خاطر آنها پاسخ گفته شده. کسانی که آمار بزه و خلاف را می‌گیرند اعم از دستگاه‌های مسئول و نظارتی، متعددند اما دستگاه فرهنگی‌ای که بخواهد آمار برکات مذهبی و معنوی را به‌دست دهد، نداریم. یعنی جایی آمار دقیق رویش‌های معنوی نظام اسلامی در دست نیست. ما هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانیم که تعداد مساجدمان چقدر افزایش یافته یا تعداد شرکت‌کنندگان در مراسم نمازجمعه، دعای کمیل و غیره و شرکت‌کنندگان در انواع برنامه‌های مناجات، از گذشته تا به امروز به‌طور دقیق از چه کمیتی برخوردار بوده است.
خودتان می‌دانید که این آمار پس از انقلاب به‌طور چشمگیری فزونی داشته و به‌طور اخص حرم امام رضا(ع) تا ۷میلیون جمعیت شیعیان را در روز شهادت امام هشتم در خود جای می‌دهد یا آمار اربعین حضرت اباعبدالله(ع) از ۲۰میلیون نفر هم فراتر رفته است. درمجموع جامعه ما به لحاظ دینی رشد رو به فزونی داشته است. اما آمار اعتکاف متفاوت است. یعنی آمار با کسانی که به روضه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) می‌روند، یا در دعای کمیل شرکت می‌جویند یا دیگر مراسم‌هایی از این دست، متفاوت است. هر یک از این مراسم دقایق و ساعاتی است اما اعتکاف ۳شبانه روز به طول می‌انجامد. معتکف به‌مدت بیش از ۷۲ساعت در مسجد به سر می‌برد. آنها باید از زندگی جدا شوند و از همه تعلقات دنیوی فاصله بگیرند. واقعاً کیفیت این مراسم، حدّی به کمال است. همانطور که در مناجات شعبانیه از خدا می‌خواهیم و دعا می‌کنیم که ما را از همه تعلقات منقطع کند و ما را به خود متصل گرداند، در اعتکاف این تجربه، عملاً اتفاق می‌افتد. هر سال که اعتکاف برگزار می‌شود، تحولی عمومی در جامعه رخ می‌دهد. هم به لحاظ مادی برکاتی در جامعه جاری می‌شود و هم به لحاظ معنوی.
باید خوشحال باشیم که جبهه جوان پا به میدان گذاشته است.
میزان ثبت‌نام به‌طور دقیق غیراز تهران ۷۵۰هزار نفر است؟
ثبت‌نام از این تعداد به‌مراتب بیشتر است. ما هیچ آماری از ثبت‌نام برای امر اعتکاف در دست نداریم. چون ثبت‌نام‌ها را هیچ‌گونه اعلام نمی‌کنند و قرعه می‌زنند. ما هم فقط آمار تعداد معتکفان را در دست داریم. کسانی که موفق شده‌اند پس از ثبت‌نام به مسجد مشرف شوند غیراز تهران ۷۵۰هزارنفر تا به امروز بوده است. البته آمار تهران را که در دست نداریم هیچ، آمار روستاهای دور افتاده و مساجد دور از مرکز هم در دست ما نیست. درواقع آمار ۷۵۰هزار نفر مختص شهرها و شهرستان‌های بزرگ غیراز تهران و روستاها را دربرمی‌گیرد. یقین داریم که آمار به شکل چشم‌افزایی بیشتر خواهد شد و به یک میلیون نفر خواهد رسید.
مشارک بانوان
میزان مشارکت جوانان، بانوان و دانش‌آموزان در مراسم اعتکاف امسال که تا به این لحظه ثبت شده چقدر بوده است؟
حضور جوانان در اعتکاف مثال‌زدنی است. جوان دارای تعلقات، کشش‌ها و منش‌های خاص خودش است. جوانان ما امروز ۸۰درصد جمعیت کل معتکفان را شامل می‌شوند. ۵۰درصد این جمعیت ۷۵۰هزار نفری، صرفاً دانش‌آموزند. یعنی کسانی که در دهه ۸۰متولد شده‌اند. این برای ایران و اسلام باعث افتخار است. از بین کل جمعیت، طبق آمار حدود ۶۰درصد از این جمعیت را بانوان تشکیل می‌دهند. این جمع همچنین ابتکاراتی طی سال گذشته تا امسال رقم زده است.
دستم بگرفت و پا به پا برد...
می‌توانید به نمونه‌ای از این ابتکارات اشاره کنید؟
شامل اعتکاف‌های مادر و دختری می‌شده و این نوع اعتکاف را به وفور دیده‌ایم. یعنی مادری که با دختر نونهالش پا به مسجد می‌گذارد تا آموخته‌های دینی و آموزه‌های معنوی را برای فرزندش رقم بزند. این آموزه‌ها در همان سنین پایین در بچه و درذهنیتش نقش می‌بندد. این شعر اینجا کاملاً مصداق دارد که می‌گوید: «دستم بگرفت و پا به پا برد/ تا شیوه راه رفتن آموخت». درواقع مادر در این امر نه‌تنها پای جسمانی بچه خود را به حرکت وامی‌دارد که پای معنوی و دینی او را هم با گام نهادن آشنا می‌کند. اعتکاف این امر را استوار می‌کند و بچه‌ها با معنویت آشنا می‌شوند. معنویت هم طبعاً هویت ملی ماست. تفاوت بشر با همه موجودات آفرینش همین عقلانیت اوست. اگر کسی این معنویت را درک نکند به قول قرآن کریم به مانند چهارپایان خواهد بود یا شاید از چهارپایان هم کمتر باشد.
میزان اعزام مبلغان به برنامه‌های فرهنگی چقدر بوده است؟ لااقل به یکی دو شهر به‌طور نمونه اشاره کنید.
به فضل الهی ستاد مرکزی توفیق دارد که شورای علمی داشته باشد و جشنواره‌های مختلف علمی، هنری و فرهنگی برگزار کند. لذا نیازهای علمی و فرهنگی را با جشنواره‌هایش تأمین می‌کند. در گام‌های بعد همین نیازها را تبیین می‌کند و به فعلیت می‌نشاند و نهایتاً در فضای مجازی بارگذاری می‌شود. این نیاز را از همین طریق به شکل فزاینده به‌دست اهالی اعتکاف و مسئولان فرهنگی می‌رساند. به فضل الهی، هم به‌صورت وبینار با همه مبلغان کشور این احکام را تبادل می‌کند و باز هم به شکل وبینار به همه مسئولان کشور ابلاغ می‌شود در همین خلال بین آحاد معتکفان مبادله خواهد شد.
این توفیق الهی به حوزه علمیه و همکاری‌ها در حوزه علمیه ختم می‌شود. امسال بیش از هزار مبلغ از قم اعزام کرده‌ایم. این آمار افزون بر ائمه جمعه و سازمان‌های تبلیغاتی، طلاب و فضلایی است که تحت عنوان این طرح مطرح می‌شوند. بنابراین آمار فرهنگی هم آمار بالا و دارای برنامه‌ریزی هوشمندانه است. دستور مقام معظم رهبری این بوده است که برنامه‌ریزی برای جمعیت فراوان هوشمندانه باشد. آن برنامه‌ریزی هوشمندانه از نماز جماعت و احکام و آداب و اخلاق و علقه‌های معرفتی و خانواده و همچنین نیازهای جوانان و پرسش و پاسخ را دربرمی‌گیرد. این فراوانی برنامه‌های فرهنگی به‌گونه‌ای تدارک دیده می‌شود که به خلوت معتکف هم آسیبی نرسد. برنامه‌های رسمی تحت عنوان میلاد مولای متقیان(ع) در یک جلسه مربوط به آن حضرت است و در روز پایانی برای حضرت زینب کبری(س) است و یک برنامه هم ام‌داوود (تلاوت قرآن برای همه) است که آیات فراوانی را شامل می‌شود و قاری متبحر قرآن آن را می‌خواند.
در راستای این دعاها و اعتکاف، همچنان امیدوار به تحولات بزرگی هستیم. تحولی مادی اعم از باران رحمت الهی، رونق اقتصادی و کنترل تورم که از برکت این دعاها فراهم خواهد شد. از سوی دیگر دریافت فیض معنوی را هم شامل می‌شود. منظور آن فیض معنوی است که بتواند تهاجم فرهنگی را کنترل کند و جوانان را از لغزش دور بدارد و فساد و فجایع را دور کند. دعاهای معتکفان در روز آخر با خارج شدن از مسجد با ذکر امن یجیب و نماز جعفر طیار و دعای ام‌داوود می‌تواند مظلوم را در همه جبهه‌ها پیروز کند و هم مردم مظلوم و مقتدر فلسطین و یمن را پیروز گرداند.
این دعاها درمجموع سبب تقویت اسلام می‌شود و کفر و استکبار را زمینگیر می‌کند و اسرائیل را از صحنه روزگار حذف خواهد کرد تا بتوانیم شاهد استقرار حضرت صاحب الزمان(عج) باشیم و زیر سایه ولایت فقیه و امام زمانه، شرایط ظهور امام زمان(عج) را فراهم کنیم.این را هم یادآور شوم که قم و این ظرفیت را دارد که بیشترین اعزام را شامل شود. بدیهی است که از اصفهان و مشهد و دیگر شهرهایی‌که مراکز حوزوی فعالی دارند نیز اعزام انجام می‌گیرد اما آنچه ما ساماندهی‌می‌کنیم، قم مقدس است.
جالب است بدانید که به‌طور مثال جامعه‌المصطفی عالمیه در خارج از کشور هم برنامه تبلیغ و اعزام دارد و خیلی گسترده وارد عرصه شده است. شاید در این مجال نگنجد که آماری ارائه دهیم. اما همه ظرفیت‌ها سعی دارند که قابلیت خودشان را به اثبات برسانند و صد البته چنین نیست که تأمین کامل باشیم. همچنان باید ظرفیت‌ها را گسترش داد. آنچه امسال باعث شد این مراسم قوت بگیرد شعار زیبای «اعتکاف، معنویت تمدن‌ساز» بود که همه مسئولان فرهنگی نیز تا حد امکان به این شعار جامه عمل پوشاندند.