مسلمانان را واقعی و نزدیک تر ببینید

همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: نمایشگاه «نزدیک‌تر» ادامه طرحی است که با انتشار کتابی با همین نام آغاز شده است. این نمایشگاه دربردارنده گزیده‌ای از تصاویری است که سعید فرجی در مدت ۹ سال با سفرهایی طولانی از مسلمانان ۱۴ کشور جهان ثبت کرده است. کتاب «نزدیک‌تر» که با پشتیبانی سازمان فرهنگی هنری اوج ۱۸ اسفندماه رونمایی شد، توصیفاتش به قلم خود سعید فرجی (مستندساز و عکاس) نوشته شده؛ اما نگارش نهایی بر عهده امیرحسین اوکاتی است. فاطمه دولت‌آبادی مشاور هنری این طرح است. گفت‌وگوی ما با سعید فرجی درباره ثبت این اثر در ادامه آمده است.

چه شد که به فکر انتشار چنین کتابی و برپایی نمایشگاه «نزدیک‌تر» افتادید؟

من پیش از انتشار کتاب به‌عنوان عکاس بحران شناخته می‌شدم و می‌شوم. آن هم به‌دلیل عکاسی از جنگ‌ها و بحران‌هایی که در کتاب‌هایم ثبت می‌کنم و برای آنها به کشورهای مختلف سفر کرده‌ام. علاقه داشتم از زندگی مسلمانان تصویری جز جنگ هم منتشر شود. این امر میسر شد و شرایط دست به دست هم داد تا من این پروژه را عکاسی کنم و به نتیجه برسد.

تصاویر شما شامل چه مضامین و مفاهیمی است؟

این نمایشگاه زندگی روزمره مردم را دربرمی‌گیرد اما شامل جنگ نیست. تصاویری از زندگی شاد مسلمانان و همکاری و همدلی‌شان با یکدیگر... آنچه اصولا برای رسانه‌های اصلی در دنیا اصلا اهمیتی ندارد.

چرا؟

تصویری که از ما منتشر می‌شده همواره جنگ بوده است. این فضا فضایی است که آداب و رسوم مردم کشورهایی که به آنها سفر کردم، پوشش، غذایی که می‌خورند و مراسم‌شان، همه را پوشش می‌دهد، البته با محوریت زندگی مسلمانان.

این نمایشگاه حاصل ۹ سال فعالیت مستمر شماست که طی آن به ۱۴ کشور سفر کرده‌اید. الزاما به کشورهای مسلمان و آسیایی رفتید یا سری هم مثلا به اروپا زدید؟

در کشورهای ایران، افغانستان، هند، عربستان، عراق، اندونزی، مالزی، عمان، سوریه، لبنان، ترکیه، فرانسه، تانزانیا (جزیره زنگبار) و مراکش عکاسی کردم. خیلی‌ها کشورهای اسلامی بودند اما لزوما به کشورهای اسلامی سفر نکردم. مثلا به فرانسه هم رفتم که در منطقه‌ای نزدیک پاریس مجموعه‌ای از مسلمانان زندگی می‌کنند و سوژه عکاسی‌ام شدند.

مخاطب خاص این عکس‌ها کیست؟ اگر بخواهید بر ضرورت دیدن این نمایشگاه تاکید و مردم را به دیدنش دعوت کنید، چه می‌گویید؟

مخاطب اصلی من و گروهی که در ابتدای این پروژه مرا همراهی می‌کردند و سرمایه‌گذار این طرح بودند (سازمان اوج)، کشورهای اروپایی و غربی بودند. اکنون هم کتابی که چاپ شده، یعنی کتاب «نزدیک‌تر»، به زبان انگلیسی است. عکس‌ها همراه با داستان‌هایشان چاپ شده‌اند و متن اصلی انگلیسی است. در سال‌های اخیر بیشتر و بیشتر به این فکر افتادم که خودمان هم نیاز داریم این تصاویر را ببینیم تا از هم‌کیشان‌مان در کشورهای مختلف دنیا شناخت پیدا کنیم و علاوه بر آن متوجه شویم که تصویری که در ذهن ما هم هست و طبق آن همه زندگی‌مان جنگ و بدبختی است، درست نیست. درست همان‌طور که بسیاری از مردم ما با مشکلات و سختی‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اما سراسر زندگی‌شان این مسائل نیست. این تصور غلطی است که ما بدبخت‌ترین آدم‌های کره زمین‌ایم. اغلب رسانه‌های بزرگ جهان با برخی کشورهای دنیا هیچ کاری ندارند. آنها زندگی‌شان را می‌کنند و اگر کشوری علیه قدرت‌ها به پا خیزد، رسانه‌هایشان آنها را به آنجا می‌رسانند که درمجموع احساس بدبختی و بیچارگی کنند. لازم است خودمان هم در آینه‌ای خودمان را ببینیم و به جای آوریم. اگر سختی‌ها و مصایب‌مان را می‌بینیم، بهتر است این بخش از زندگی معناگرایمان را هم ببینیم که بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ماست.

به رسانه‌های جهان اشاره کردید که زندگی میلیون‌ها انسان در بسیاری کشورها برای آنها اهمیتی ندارد. نمایشگاه شما چه پیامی را به رسانه‌های جهان مخابره می‌کند؟

من این کار را ترویج نکردم. رسانه‌های دنیا مروج آن تصویری‌اند که به شما گفتم. رسانه‌هایی که در این کشورها دفتر دارند با این تصاویر آشنایند اما این تصاویر را منعکس نمی‌کنند. ما اما تلاش می‌کنیم که به‌عنوان بخشی از جامعه مسلمان خودمان قصه خودمان را روایت کنیم. یعنی منتظر ارائه تصویر دیگران و رسانه‌های قدرتمند نباشیم و در این مسیر خودمان را تجزیه نکنیم. هرچند ما هم تاثیری داریم. یعنی آنچه را در اندیشه و فکرمان است و واقعیت اطراف زندگی‌مان است، باید به مخاطب غربی برسانیم، که البته کار بسیار دشواری است. این کار همت سازمان‌ها و افراد تاثیرگذار را می‌طلبد. ما این کار را تولید کرده‌ایم و از اینجا به بعد بخش مهم کار آغاز می‌شود که آن هم رساندن این محصول به دست مخاطب اصلی‌اش است. متاسفانه همواره در این بخش از کار غافلیم و کاری که برایش زحمت فراوان کشیده‌ایم، در پروژه‌های مختلف (نه صرفا این طرح) پیگیری نمی‌شود. این عکس‌ها تا زمانی که در گالری باشند تاثیر چندانی نخواهند داشت؛ ولی وقتی منتشر و تکثیر شوند می‌توانیم انتظار داشته باشیم که آدم‌ها با نگاه ما آشنا شوند. پس از این مقطع می‌توانیم به آدم‌ها بگوییم «ما را نزدیک‌تر ببینید». عنوان «نزدیک‌تر» از همین حیث انتخاب شده است چراکه معتقدیم باید مسلمانان را از پنجره‌ای دیگر ببینند. این موضوع شاید باعث شود آدم‌های دیگر تلاش کنند و واقعی‌تر و از نزدیک ما را ببینند. این پروژه‌ها البته دست‌تنها انجام نخواهند شد. امیدوارم کسانی که به این موضوع علاقه‌مندند منتظر دیگران نمانند؛ خودشان زود دست‌به‌کار شوند و در هرجای دنیا که می‌توانند برای بهتر دیده‌شدن مسلمان کاری کنند.