همشهری‌آنلاین - گروه سیاسی: درچنن شرایطی است که به‌گفته رئیس دستگاه دیپلماسی کشور دشمنان با بهره‌گیری از ابزار تروریسم و گروه‌های تروریستی، به‌دنبال تخریب دستاوردهای حاصل شده در حوزه سیاست همسایگی هستند؛ رویکردی که طی ماه‌های اخیر با ثمرات ملموسی در حوزه‌های مختلف سیاسی – اقتصادی همراه بوده‌است.
بررسی آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد در ۸ ماهه سال‌جاری، تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه خود، با بیش‌از ۱۱ درصد افزایش، از رقم ۳۸ میلیارد دلار فراتر رفته و با گشایش‌های اقتصادی و تجاری قابل‌توجهی همراه بوده‌است. به‌اذعان مسئولان مربوط، دراین‌مدت صادرات ایران به امارات، افغانستان، ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان، بحرین، عراق، کویت، قزاقستان، عمان، پاکستان، قطر، روسیه، عربستان، ترکمنستان و ترکیه ازنظر وزنی بیش‌از ۲۰ درصد و از لحاظ ارزش حدود ۹ درصد افزایش داشته‌است.
علاوه‌براینها، افزایش نقش‌آفرینی منطقه‌ای و بین‌المللی تهران و تقویت همگرایی میان دولت‌های اسلامی و کشورهای منطقه در راستای عبور از نظم یکجانبه غربی، با واکنش محور آمریکایی – غربی مواجه شد؛ موضوعی که سبب شده به‌دنبال تحولات جاری در منطقه و جنگ غزه، رویکردهای چندگانه‌ای باهدف تخریب سیاست همسایگی ایران طراحی و اجرا شود که استفاده از گروه‌های تروریستی، نمودی از این راهبرد به‌حساب می‌آید.
۱
ایران‌هراسی درمیان دولت‌های عربی
اگرچه ازسرگیری روابط ایران و عربستان در نخستین ماه‌های سال ۲۰۲۳ میلادی، چشم‌انداز نوینی در روابط جمهوری‌اسلامی و دولت‌های عربی گشود، اما این مهم به مذاق دولت‌های غربی خوش نیامده و با آغاز جنگ در غزه، تلاش کرده‌اند با فضاسازی و اتهام‌زنی به تهران درباره فعالیت گروه‌های مختلف محور مقاومت، پایتخت‌های عربی را نسبت به گسترش روابط به جمهوری‌اسلامی بترسانند. این‌درحالی‌است که مقام‌های ارشد ایران طی ماه‌های گذشته همواره براین نکته تاکید کرده‌اند محور آمریکایی – صهیونیستی با استمرار جنایات تل‌آویو در غزه، به‌عنوان مسئول مستقیم گسترش تنش‌ها در خاورمیانه به‌حساب می‌آید. درچنین شرایطی تهران همواره تلاش کرده با درپیش گرفتن سیاست همسایگی و رایزنی‌های مستمر با دولت‌های اسلامی و کشورهای منطقه، اقدام‌های لازم به‌منظور جلوگیری از افزایش سطح تنش‌ها را اتخاذ کند.
۲
تروریست‌ها در خدمت تخریب روابط ایران و پاکستان
به اذعان مقام‌های ایرانی و پاکستانی، طی سال‌های اخیر تهران و اسلام‌آباد از مناسبات دوستانه و برادرانه‌ای در عرصه‌های گوناگون برخوردار بوده‌اند و استمرار رفت‌وآمدهای دیپلماتیک، آن‌هم در سطوح مختلف، نشان‌دهنده عزم دوطرف به‌منظور گسترش بیش‌از پیش مناسبات است. در شرایطی که طی ماه‌های اخیر ایران و پاکستان درحال برنامه‌ریزی برای توسعه روزافزون مناسبات در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی بودند، تنش‌های اخیر میان دوطرف به‌دنبال حملات متقابل به اهداف تروریستی در خاک دو کشور، با موج‌سواری محور غربی – صهیونیستی همراه شد و برخی رسانه‌ها و مقام‌های غربی، ضمن محکوم کردن ایران در حمله به مقر تروریست‌ها در نقاط مرزی پاکستان، کوشیدند این‌گونه جلوه دهند که تهران درحال گسترش دادن دامنه تنش‌ها از خاورمیانه به‌سوی غرب‌آسیاست. اکنون اما با بازگشت سفرا به پایتخت‌ها و سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران به اسلام‌آباد، روابط دوکشور با عبور از تنش‌ها، به‌سوی گسترش روزافزون مناسبات درحال حرکت است.
۳
ناکامی در ایجاد گسست میان تهران و بغداد
به‌دنبال حمله موشکی اخیر سپاه‌پاسداران به مقر موساد و گروهک‌های تروریست در اقلیم‌کردستان عراق، برخی دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا تلاش کردند از این اقدام به‌عنوان فرصتی به‌منظور تخریب رویکردهای همسایگی تهران و قبال بغداد استفاده کنند. درچنین شرایطی با وجود اینکه برخی تلاش کردند این‌گونه جلوه دهند که جمهوری‌اسلامی حاکمیت ملی عراق را نقض کرده، اما مقام‌های ایرانی همواره براین نکته پای فشرده‌اند که تهران سوءنیتی درباره حاکمیت ملی عراق ندارد و براساس توافق‌های امنیتی دوجانبه، علیه اهداف تروریستی موجود در منطقه اقلیم کردستان اقدام کرده‌است؛ حملاتی که پیش از این نیز انجام شده و تهران هشدارهای لازم را دراین زمینه به مقام‌های دولت‌مرکزی عراق و اقلیم کردستان داده‌است. این درحالی‌است که ایران و عراق از روابط راهبردی ویژه‌ای برخوردارند و همواره درمسیر گسترش مناسبات دوجانبه گام‌های روبه‌جلو برداشته‌اند. درچنین شرایطی رایزنی‌ها میان تهران و بغداد همچنان ادامه دارد و علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای‌عالی امنیت‌ملی عازم عراق است تا گفت‌وگوهای سازنده‌ای با طرف عراقی داشته باشد؛ موضوعی که از ناکامی راهبردهای اختلاف‌افکنی میان دوطرف حکایت دارد.
۴
فرصتی برای پیگیری «افغانستان‌هراسی»
حمله تروریستی دی‌ماه به گلزار شهدای کرمان، که با عاملیت گروه تروریستی داعش انجام شد، سرآغاز فاز تازه‌ای از پیشبرد سناریوی تخریبی «افغانستان‌هراسی» بود که بیش‌از هر چیز رویکرد تخریب سیاست‌همسایگی میان ایران و افغاستان را پیگیری می‌کرد. برهمین‌اساس هم بود که خط رسانه‌ای مشکوکی دراین زمینه پیگیری شد تا موضوع مهاجرت را به چالشی امنیتی برای ایران تبدیل کند. این‌درحالی است که مقام‌های ایرانی همواره تاکید کرده‌اند حضور مهاجران افغانستانی در ایران موضوعی که همواره در رایزنی با مقام‌های حکومت سرپرستی افغانستان مدنظر قرار دارد و ساماندهی این حوزه، از اصلی‌ترین رویکردهای دولت به‌شمار می‌رود. با این وجود اما برخی کوشیدند با پیوند زدن موضوع حمله تروریستی در کرمان به افغانستان و فعالیت‌های داعش دراین کشور، سیاست همسایگی جاری میان تهران و کابل را تحت‌تاثیر قرار دهند؛ راهبردی که به‌نظر می‌رسد با نتیجه‌ای برای دشمنان همراه نبود و دیپلماسی همسایگی همچنان اولویت اصلی در روابط ایران و افغانستان است.
۵
تخریب روابط ایران با روسیه و چین
تقویت مناسبات راهبردی ایران با روسیه و چین طی بیش‌از دو سال گذشته، انعکاس گسترده‌ای در محافل سیاسی – رسانه‌ای غربی داشته و با نگرانی‌هایی ازسوی تصمیم‌سازان آمریکایی – اروپایی همراه شده‌است. درچنین شرایطی هم بود که از یک‌سو با موج‌سواری روی اشتباه دیپلماتیک روسیه درباره جزایر سه‌گانه تلاش کردن روابط استراتژیک تهران – مسکو را تحت‌تاثیر قرار دهند و ازسوی دیگر با طرح این شائبه که به‌دنبال تحولات جاری در دریای‌سرخ، چین خواستار مهار تنش‌ها ازسوی ایران شده‌است، این‌گونه جلوه دهند که مناسبات راهبردی تهران – پکن تحت‌تاثیر تحولات جاری در منطقه قرار گرفته‌است. تله‌گذاری غربی درمسیر مناسبات ایران با روسیه و چین درحالی‌است که مقام‌های روس طی چند دیدار و گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی در سطوح مختلف درصدد جبران و تصحیح اشتباه صورت گرفته برآمدند و مناسبات دوطرف همچنان درمسیر پیشین درحال پیگیری است که به‌گفته مقام‌های روس، توافق راهبردی تهران – مسکو در آینده نزدیک ازسوی مقام‌های ارشد دوطرف به امضاء می‌رسد. ازسوی دیگر ادعای خبرگزاری رویترز درباره درخواست مقام‌های چینی از ایران برای مهار حملات یمن به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ نیز ازسوی مقام‌های چینی تکذیب شد تا نشان دهد دوطرف همچنان در راستای تقویت همکاری‌های متکثر دوجانبه گام برمی‌دارند.
۶
شکست سرمایه‌گذاری‌ها در قفقازجنوبی
قفقازجنوبی از حوزه‌های مهم نقش‌آفرینی منطقه‌ای ایران طی ماه‌های اخیر بوده است؛ حوزه‌ای که به‌دنبال جنگ قره‌باغ میان جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان، سال‌های پرمناقشه‌ای را پشت‌سر گذاشته است و با این وجود تهران با استمرار رایزنی با نقش‌آفرینان این حوزه، کوشیده گام‌های موثری درمسیر کاهش سطح تنش‌ها و تقویت ثبات دراین منطقه بردارد. براین اساس هم بود که موضوع‌های مطرح در قفقازجنوبی، یکی از مهم‌ترین محورهای رایزتی رئیسی و اردوغان را درجریان سفر روزهای اخیر رئیس‌جمهور ایران به ترکیه تشکیل می‌داد. دراین میان اگرچه محور غربی – صهیونیستی با سرمایه‌گذاری بر چالش‌های این منطقه تلاش کرد نقش‌آفرینی ایران را تحت‌تاثیر قرار دهد، با این وجود اما با رایزنی‌های تهران با طرف‌های درگیر و دیگر ضامن‌های روند صلح، به‌نظر می‌رسد تحولات قفقازجنوبی بیش‌از هر زمان دیگری با تامین منافع ملی همه طرف‌ها، از جمله ایران، در مسیر ثبات قرار گرفته‌است.