همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: دکتر علی فهیمی؛ فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان در مورد بیماری زخم معده می‌گوید: هنگامی که صحبت از زخم‌های دستگاه گوارش فوقانی می‌شود که در اصطلاح پزشکی پپتیک اولسر نامیده می‌شود، منظور زخم‌هایی هستند که در مخاط معده یا در قسمت ابتدایی روده کوچک (دوازده یا دئودنوم) بلافاصله بعد از معده ایجاد می‌شود این عارضه زمانی به وجود می‌آید که لایه محافظ سطحی درون معده کارایی خود را از دست داده باشد. در صورت تشخیص سریع و درمان مناسب از ایجاد عوارض و مشکلات مرتبط با زخم‌های معده جلوگیری خواهد شد.
علت زخم‌های معده
به گفته فوق تخصص گوارش، گروهی از زخم‌های معده ناشی از بدخیمی‌های دستگاه گوارش یا بدخیمی‌های معده هستند که در بررسی‌های آندوسکوپیک و نمونه برداری‌های انجام شده قابل تشخیص خواهند بود
هرچند این موضوع را نباید فراموش کرد که زخم‌های مزمن دستگاه گوارش فوقانی خصوصاً داخل معده در صورت بی‌توجهی و درمان نشدن می‌تواند منجر به بدخیم شدن شوند.
هلی کوباکتر پیلوری
دو علت بسیار شایع در ایجاد زخم‌های معده و دوازدهه وجود میکروبی در معده به نام هلی کوباکتر پیلوری است که در صورت ایجاد شرایط مناسب در بافت معده می‌تواند تکثیر شده و باعث ایجاد زخم شود.
ببشتر بخوانیم
علائم زخم معده ؛ این نشانه‌های رایج را جدی بگیرید | عوامل ایجاد زخم‌های گوارشی را بشناسید
آشنایی با علائم کاهش اسید معده
نکته بهداشتی: ایپوبروفن و سایر داروهای ضد درد ضد التهابی
مفاهیم: هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
دومین و مهم‌ترین عامل ایجاد زخم‌های معده و دوازدهه مصرف گروهی از داروهای مسکن به نام داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین و کلوپیدوگرول و ... هستند.
البته علل کمتر شایع مانند بیماری‌هایی که در آن‌ها ترشح اسید معده افزایش می‌یابد یا شرایط پر استرس فیزیولوژیک شدید در بعضی بیماران می‌تواند عاملی برای ایجاد زخم‌های پپتیک باشد.
ابتلای گسترده آلودگی به هلی کوباکتر در جوامع کمتر توسعه یافته
دکتر فهیمی می‌گوید: در مورد عفونت هلی کوباکتر پیلوری در معده باید این موضوع را خاطرنشان کرد که عده زیادی از جمعیت افراد سالم به ویژه در جوامع کمتر توسعه یافته یا در حال توسعه به این باکتری آلوده هستند.
اما تشخیص نیاز به درمان این باکتری بر عهده پزشک است. در واقع صرف وجود این باکتری در بدن ضرورت انجام درمان نخواهد بود و در شرایط خاصی که پزشک تشخیص می‌دهد باید این باکتری تحت درمان و ریشه کنی قرار بگیرد.
نشانه‌های ابتلا به زخم معده
به گفته فوق تخصص گوارش بعضی زخم‌های گوارشی بدون علامت هستند و به اصطلاح زخم‌های خاموش نامیده می‌شوند. سوء هاضمه یا احساس ناراحتی در محل معده به صورت درد، سوزش یا نفخ و احساس پری شکم و رفلاکس می‌تواند از علائم شایع در زخم‌های دستگاه گوارش باشد.
همچنین علائم مهم‌تری مانند حالت تهوع، استفراغ، عدم تحمل غذا و کاهش وزن یا وجود مدفوع تیره رنگ از علائم هشدار دهنده و جدی مرتبط با زخم معده است که می‌توانند در زمینه زخم‌های بدخیم و غیر بدخیم وجود داشته باشند
علاوه بر این، وجود کم خونی در آزمایشات و علائم کم خونی هم می‌تواند شواهدی مبنی بر وجود زخم معده باشند.
با توجه به این توضیحات می‌توان گفت که تشخیص زخم معده از التهاب و سوء هاضمه عملکردی بر اساس علائم بیمار امکان پذیر نیست. همچنین تشخیص خوش خیم و بدخیم بودن زخم‌ها بر اساس علائم بیمار ممکن نخواهد بود.
لزوم مراجعه به موقع به متخصص
دکتر فهیمی می‌گوید: در صورت وجود علائمی که شک به زخم معده را برانگیزد پزشک برای تأیید تشخیص باید از روش‌های تشخیصی برای رویت زخم استفاده کند.
دقیق‌ترین روش مورد استفاده، ارزیابی با دستگاه آندوسکوپ است. با استفاده از دستگاه آندوسکوپ، پزشک به طور مستقیم داخل معده را رویت می‌کند و در صورت وجود زخم یا ضایعات می‌تواند نمونه برداری برای بررسی بدخیمی و میکروب معده انجام دهد.
همچنین پزشک ممکن است از روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص میکروب معده کمک بگیرد.
ضمن آنکه در مواردی که خونریزی فعال از زخم وجود داشته باشد پزشک به کمک دستگاه آندوسکوپ می‌تواند در کنترل خونریزی نقش درمانی ایفا کند.
اقدامات جراحی
بعد از تشخیص چگونه باید زخم معده را درمان کرد؟ دکتر فهیمی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: این نکته را باید توضیح داد که در صورتی که زخم معده با خونریزی شدید خود را نشان دهد ممکن است ضمن انجام آندوسکوپی برای تشخیص نیاز به درمان‌های آندوسکوپیک باشد و گاهی حتی برای کنترل خونریزی نیاز به مداخله جراحی باشد؛ البته موارد دیگری از زخم‌های معده نیز وجود دارد که ممکن است نیاز به اقدامات جراحی ضرورت پیدا کند با وجود این، اغلب زخم‌های معده نیاز به درمان‌های دارویی دارند.
مهار کننده‌های پمپ پروتون
گروه اصلی داروهایی که برای درمان زخم‌های معده استفاده می‌شود دسته‌ای از داروها به نام مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPIs) هستند که با کاهش تولید اسید معده، شرایط ترمیم زخم را فراهم می‌کنند.
همچنین درمان میکروب هلی کوباکتر پیلوری در موارد مثبت با کمک آنتی بیوتیک‌ها از پایه‌های مهم درمان محسوب می‌شود.
در مواردی هم که عامل زخم، مصرف داروها باشد باید از بیمار خواست تا در صورتی که مصرف دارو غیر ضروری است از مصرف آن‌ها اجتناب یا از داروهای جایگزین استفاده کند.
اما اگر ادامه مصرف داروها اجتناب ناپذیر است بیمار باید پس از بهبود کامل زخم نیز به صورت مداوم از داروهای مهار کننده پمپ پروتون برای پیشگیری از ایجاد زخم‌ها کمک بگیرد که البته تمام این موارد و انتخاب نوع دارو باید زیر نظر پزشک باشد.
اهمیت خواب و فعالیت بدنی مناسب و مواد غذایی پروبیوتیک
این فوق تخصص گوارش می‌گوید: توجه داشته باشیم خواب و فعالیت بدنی مناسب و استفاده از مواد غذایی پروبیوتیک می‌تواند در تسریع بهبود زخم کمک کننده باشد. همچنین هنگام درمان باید از مصرف الکل کافئین و سیگار پرهیز کرد تا روند بهبودی تسریع شود.
باید این مطلب را هم در نظر داشت که درمان نشدن به موقع زخم‌های معده می‌تواند خطرناک باشد و موجب ایجاد عوارض زخم معده مانند خونریزی‌های شدید و سوراخ شدن معده شود. ضمن آنکه در مواردی هم زخم‌های معده درمان نشده می‌تواند منجر به ایجاد سرطان‌های معده شود.
بنابراین در صورت مشکوک بودن به زخم معده باید حتماً به موقع به پزشک مراجعه کرد و بررسی‌های لازم برای تشخیص و درمان به موقع آن را پیگیری کرد.