همشهری آنلاین: ردپای روزها و شب‌های پرالتهاب مبارزات انقلابی و تظاهرات مختلف بر تن خیابان‌های شهر مانده و تاریخ هر خیابانی از پایتخت، روایتگر غم‌ها و شادی‌های انقلاب اسلامی است. روزگار انقلابی برخی از این خیابان‌ها را در کنار وضعیت فعلی آنها به عنوان یک مقصد گردشگری، مرور کرده‌ایم.
نام مقصد: لویزان و شیان
موقعیت: شمال شرق تهران
منطقه: ۴
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: شیان
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: نوبنیاد
معرفی : محله لویزان مقر فعالیت‌های ضد حکومتی محسوب می‌شد. چراکه سربازان گارد شاه در محدوده محله لویزان مستقر بودند و مبارزه در این محله با دشواری‌هایی همراه بود.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: جلسات قرآنی مرحوم «اربابی» از قاریان برجسته محله لویزان از سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی، کانون حضور مردم محسوب می‌شد. خانه باغ سرهنگ نصیری رئیس سابق ساواک در حوالی محله شیان بود که در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب، مردم آن را تسخیر کردند و با برداشتن اسلحه‌هایی که در خانه نصیری، پنهان شده بود، مسلح شدند.
گردشگری در این محدوده: پارک جنگلی لویزان طبیعی‌ترین جاذبه گردشگری در محدوده شیان و لویزان است. مقبره امامزاده پنج‌تن(ع) هم یکی از مقاصد گردشگری مذهبی در این محدوده محسوب می‌شود. مقبره‌الشهدا در شهرک شهید فلاحی، پاتوق برگزاری برنامه‌های فرهنگی و مذهبی در این محله است. آب و هوای مطبوع این محدوده باعث شده بوستان‌های مختلفی مثل بوستان شادی و کوثر پرمخاطب باشند. باغ پرندگان هم با نمایش بیش از ۲۵۰ گونه پرنده آسیایی و افریقایی، یکی از گزینه‌های تفریحی در حوالی محله لویزان و شیان است. پارک جنگلی شیان، پاتوق شهروندانی است که دوست دارند در کافه‌ها و رستوران‌هایی با منظره کوه و جنگل تفریح کنند.
نام مقصد:خیابان پاسداران
موقعیت: شمال شرق تهران
منطقه: ۳
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: پاسداران
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: نوبنیاد
معرفی : خیابان پاسداران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی سلطنت‌آباد نام داشت. ساخت اولیه این خیابان به دوره ناصرالدین‌شاه بازمی‌گردد، زمانی که این محدوده روستا بود و بعد عمارت‌های سلطنتی در آن ساخته شد.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: پادگان گاردجاویدان در چهارراه پاسداران بود و موقع درگیری‌ها و همزمان با تسخیر کلانتری‌ها، مردم از شمال خیابان پاسداران به سمت جنوب راهپیمایی کردند و به پادگان رسیدند. قدیمی‌های محل می‌گویند که ازدحام جمعیت به قدری زیاد بود که به سختی می‌شد راه رفت. مردم به پادگان که رسیدند، تعدادی از جوانان از دیوار بالا رفتند و پادگان با همین حمایت مردمی تسخیر شد. مردم به سلاح‌های اسلحه‌خانه مسلح شدند. بعدها به فرمان امام خمینی(ره) مردم خشاب و اسلحه‌ها را تحویل دادند.
گردشگری در این محدوده: موزه فرش رسام عرب‌زاده، عمارت تاریخی ضرابخانه با مساحت ۵ هکتار، کاخ سلطنت آباد، سرزمین شادی مرکز خرید الماس، مجموعه ۱۱ هکتار نیاوران، بوستان نارنجستان و مازیار و موزه جهان نما مهم ترین مکان‌های تفریحی برای گذراندن اوقات فراغت ساکنین خیابان پاسداران به شمار می‌روند.
نام مقصد:خیابان خواجه عبدالله انصاری
موقعیت: شمال شرق تهران
منطقه: ۴
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: سیدخندان
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: خواجه عبدالله انصاری
معرفی : خیابان خواجه عبدلله انصاری که خیابانی مشجر و شرقی-غربی است، در مرکز محله‌ای به نام مهران قرار دارد و با مغازه‌های محلی، مراکز آموزشی و درمانی احاطه شده است.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: مقر بخشی از ساواک در خیابان خواجه عبدالله انصاری بود نیروهای این گروه مسئولیت بازداشت و بازجویی‌های آن دوران را برعهده داشتند. مردم از آن دوران رفت‌وآمد ساواکی‌ها و شکنجه‌هایشان را به خوبی به خاطر دارند. البته افراد را پس از دستگیری برای بازداشت و بازجویی به کمیته ضدخرابکاری‌ها در میدان امام خمینی(ره) فعلی می‌بردند.
گردشگری در این محدوده: قنات هزارساله مهران، قدیمی‌ترین قنات تهران است. بعدها به آن «قنات نگارستان» هم گفتند و یکی از نشانی‌ها و جزو تاریخچه محله بود. مهران جزو خوش‌آب‌وهواترین مناطق تهران محسوب می‌شود و سرسبزی آن زبانزد است. بوستان بهشت مادران با امکانات تفریحی و ورزشی، از مکان‌های گردشگری این محدوده است. فرهنگسرای ارسباران هم در همین محدوده واقع شده و محل برگزاری بسیاری از رویدادهای هنری، تئاترها، کنسرت‌ها و برپایی گالری‌هاست.
نام مقصد: خیابان نیروی هوایی
موقعیت: شرق تهران
منطقه: ۱۳
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: فلکه نیروی هوایی
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: پیروزی
معرفی: خیابان نیروی هوایی در محدوده شرقی تهران، در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی صحنه مبارزات انقلابی بود و روزهای پرتنش و پرالتهابی در آن سپری شد.
ویژگی‌های انقلابی این محدوده: قرار گرفتن پادگان نیروی هوایی در این خیابان، نشان می‌دهد که در شرایط پرتنش مبارزات انقلابی چه رویدادهایی در این خیابان رخ داده است. ساکنان اولیه این محله افسران و درجه‌داران نیروی هوایی ارتش بودند. از تاریخ ۱۲ تا ۱۹ بهمن در این پادگان التهاب زیادی وجود داشت. بسیاری از افسران ارتش و سربازان مخالف تیراندازی به سمت مردم بودند. این پادگان جزء اولین پادگان هایی بود که سقوط کرد و در نهایت به روزهای آینده کشیده شد تا روز ۲۲ بهمن که انقلاب به پیروزی رسید.
گردشگری در این محدوده: در حوالی خیابان نیروی هوایی، یک موزه دیدنی قرار دارد که شما را به اعماق تاریخ و داستان های آن دعوت می کند. موزه تاریخ، سیر تمدن بشری از دوره غارنشینی تا عصر فضا نوردی را برایتان بازگو می‌کند. موزه صنعت برق هم در همین محدوده قرار گرفته که موزه‌ای تاریخی، صنعتی و آموزشی است. پارک جنگلی سرخه هم جزو جاذبه‌های گردشگری خیابان نیروی هوایی محسوب می‌شود که زمین چمن مصنوعی و زمین والیبال هم دارد.
نام مقصد: تپه‌های قیطریه
موقعیت: شمال تهران
منطقه: ۱
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: خیابان قیطریه
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: قیطریه
معرفی: وجود تپه‌های باستانی در قیطریه، این محدوده را از نظر تاریخی به محله‌ای مهم در هویت تهران تبدیل کرده است. هرچند حالا اثری از تپه‌ها به شکل گذشته نمانده، اما هنوز نام تپه‌های قیطریه به گوش پایتخت‌نشینان آشناست.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: همزمان با فرا رسیدن عید فطر، در روز ۱۳ شهریور سال ۱۳۵۷، در چهار نقطه تهران نماز عید فطر برگزار شد که تپه‌های قیطریه در شمال تهران یکی از آنها بود. بعد از اقامه نماز، نمازگزاران در حرکتی از پیش طراحی شده، اقدام به راهپیمایی به طرف مرکز شهر کردند. آن در این راهپیمایی اثر عمیقی گذاشت و باعث شد در مسیر عده زیادی از مردم به جمعیت بپیوندند، حضور زنان در راهپیمایی بود که برای اولین بار در این فضا شرکت می‌کردند.
گردشگری در این محدوده: پارک قیطریه با معماری ویژه، سال‌ها قبل تفرجگاهی بود که به دلیل نزدیکی به کاخ صاحبقرانیه در میان درباریان قاجار دست به دست می‌شد و از آن به عنوان استراحتگاه استفاده می‌کردند. حالا این پارک به مقصدی برای تفریح و پیاده‌روی تبدیل شده و کافه‌ها و رستوران‌های زیادی هم اطراف آن ساخته شده است. دسترسی به کاخ نیاوران از خیابان قیطریه راحت است و خانه موزه استاد عزت‌الله انتظامی هم در فاصله کمی از خیابان قرار گرفته است.
نام مقصد: میدان شهدا
موقعیت: شرق تهران
منطقه: ۱۳
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: شهدا
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: میدان شهدا
معرفی:بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند شعله پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ یا همان جمعه سیاه، در میدان شهدا جان گرفت که آن روزها با نام میدان ژاله شناخته می‌شد.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: میدان شهدا(ژاله سابق) یکی از ۴ محل برگزاری آخرین نماز عید فطر پیش از پیروزی انقلاب در تهران بود. عده‌ای از مردم در راهپیمایی بزرگ چند روز بعد در ۱۶ شهریور فریاد می‌زدند: فردا صبح در میدان ژاله. حکومت شاه برای جلوگیری از تکرار راهپیمایی برقراری حکومت نظامی اعلام کرد. صبح ۱۷ شهریور جمعیت در میدان ژاله و خیابان‌های منتهی به آن مستقر شدند. صدای رگبار از خیابان‌های منتهی به میدان بلند شد و همین که جمعیت از چهار طرف به سوی میدان هجوم آوردند، نیروهای مستقر در میدان نیز از چند سو مردم را به رگبار مسلسل بستند.
گردشگری در این محدوده: بعضی از قدیمی‌ترین و نوستالژیک‌ترین سینماهای پایتخت مثل سینما شکوفه و سینما پیروزی، در محدوده میدان شهدا واقع شده‌اند. البته تعداد سالن‌های نمایش هم که تئاترهای کمدی روی صحنه می‌برند، در حوالی میدان شهدا زیاد است. موزه تاریخ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کمی بالاتر از میدان شهدا واقع شده است. دسترسی به موزه صنعت برق هم از میدان شهدا راحت است. یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری حوالی میدان شهدا، راسته غذاهای خیابانی در ابتدای خیابان پیروزی است.
نام مقصد: خیابان شمیران‌نو
موقعیت: شرق تهران
منطقه: ۴
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: میدان پاکدامن
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: دانشگاه علم و صنعت
معرفی: خیابان شمیران‌نو در محله‌ای واقع شده که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد و روایت شده که زمین‌های آن به ۷ برادر تعلق داشته است.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: در محله شمیران‌نو در مسجد قمربنی هاشم(ع) و ثامن‌الائمه (ع)، حجج‌الاسلام ابوالمعالی و ناطق خراسانی سخنرانی می‌کردند. بچه‌های مسجد هم دور یک اتاق را پتو پیچیده بودند تا صدایشان بیرون نرود و سرودهای انقلابی تمرین می‌کردند. شهید پرویز پاکدامن از فعالان انقلابی محله شمیران نو و هنگام بازگشت امام(ره) به کشور از جمله افراد مسئول تأمین امنیت و پیشگیری از بروز هر حادثه‌ای در ۱۲ بهمن بود. او در بهمن ماه در میدان شهید پاکدامن فعلی به شهادت رسید و بعدها میدان به نام او مزین شد.
گردشگری در این محدوده: پارک الغدیر پاتوق تفریحی بسیاری از ساکنان شرق پایتخت در شمیران‌نو قرار گرفته است. برای طرفداران خرید و پاساژگردی هم، این محدوده گزینه‌های زیادی از مراکز خرید و فروشگاه‌های بزرگ دارد. رستوران‌ها و کافه‌های پرتعداد این خیابان، یکی دیگر از جاذبه‌های تفریحی و گردشگری آن است.
نام مقصد: ساختمان رادیو میدان ارگ
موقعیت: مرکز شهر
منطقه: ۱۲
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: ۱۵ خرداد
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: ناصرخسرو
معرفی: هرچند حالا دیگر محل فعالیت رادیو تهران در ساختمان قدیمی میدان ارگ نیست و پرونده فعالیت آن بعد از ۷۵ سال بسته شده، اما ساختمان نوستالژیک آن هنوز یادآور روزهای پرفراز و نشیب این رسانه است.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: «اینجا تهران است. صدای راستین ملت ایران. صدای انقلاب...»این جمله آشنا برای همه آنان که لحظه پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ را دیده‌اند یا بعدتر این صدا را در فیلم‌های مستند شنیده‌اند خاطره‌انگیز است. از مدتی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، کارکنان سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران در اعتصاب بودند و روایت‌ها می‌گویند ۲۲ بهمن آخرین گوینده باقی مانده که ظاهرا تقی رحمانی بود نواری می‌گذارد و ساختمان رادیو را ترک می‌کند. اما اعتصاب‌کنندگان اما باز می‌گردند و پس از کسب تکلیف از آیت‌الله طالقانی، یکی از آنان به نام احمد کسیلا – شاعر و مجری و گوینده برنامه‌های ادبی- پشت میکروفون می‌رود و بعد از ظهر همان روز تاریخی اعلام می‌کند: «اینجا تهران است. صدای راستین ملت ایران. صدای انقلاب.» این صدا از رادیوی تهران شنیده شد که در ساختمان میدان ارگ واقع شده بود. محدوده میدان ارگ و اطراف ساختمان رادیو تهران شاهد رویدادهای انقلابی متفاوتی بوده است، از قیام ۱۵ خرداد گرفته تا تظاهرات گسترده‌ای که در نهایت به پیروزی انقلاب اسلامی منتهی شدند.
ویژگی‌های گردشگری محدوده: بدون شک اولین جاذبه گردشگری که در نزدیکی ساختمان قدیمی رادیو تهران قرار گرفته است، بازار بزرگ تهران است. بازار تهران به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای مسقف دنیا همیشه مقصد گردشگران و خریداران است. راسته‌ها و سراهای تاریخی بازار و بقعه امامزادگانی که در این محدوده به خاک سپرده شده‌اند می‌تواند پیشنهادی برای گردشگری باشد. مسجد تاریخی امام خمینی(ع) با معماری ویژه یکی دیگر از جاذبه‌های این محدوده است. برای گشت و گذار در این بافت تاریخی پایتخت، بازدید از کاخ گلستان و شکوه شمس‌العماره هم توصیه می‌شود. خانه تاریخی موتمن‌الاطبا یا همان لوکیشن سریال شهرزاد در فاصله‌ای کم از میدان ارگ واقع شده است. برای دیدن بازار عودلاجان و موزه شهید چمران هم، لازم نیست از میدان ارگ مسافت زیادی را طی کنید.
نام مقصد: میدان امام خمینی(ره)
موقعیت: مرکز تهران
منطقه:۱۲
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: امام خمینی(ره)
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: امام خمینی(ره)
معرفی: میدان امام خمینی(ره) که نام سابق آن یعنی توپخانه هنوز در خاطره‌ها ماندگار است، به محلی برای نقش‌گرفتن حافظه جمعی در بزنگاه‌های تاریخی تبدیل شده و نقش پررنگی در رقم خوردن دوره‌های تاریخی کشور از جمله انقلاب اسلامی ایفا کرده است.
ویژگی‌های انقلابی محدوده: میدان توپخانه سال‌ها محل برگزاری تجمعات اعتراضی و تظاهرات انقلابی انقلابیون بود. حتی در دوران مشروطه هم تظاهرات اعتراضی در این میدان برگزار می‌شد. اولین بار در همین میدان بود که بعد از کودتای ۲۸ مرداد، مجسمه رضاشاه پهلوی توسط معترضان به پایین کشیده شد. در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، این میدان مقصد و مبدا بسیاری از راهپیمایی‌ها و تظاهرات اعتراضی بود. در بهمن ماه ۱۳۵۷ برای بار دوم این مجسمه توسط انقلابیون از میدان حذف شد. تمام نشانه‌های سلطنتی اطراف آن از جمله نشان فروهر نیز تخریب شدند. پایه مجسمه با همان طراحی و نقوش برجا مانده و نگهدارنده نشان رسمی جمهوری اسلامی است.
ویژگی‌های گردشگری محدوده: اولین نام میدان امام خمینی(ع)، سپه بود که شکل‌گیری اولیه آن به دوران ناصرالدین‌شاه بازمی‌گردد. بنابراین طبیعی است که اطراف این میدان پر از جاذبه‌های تاریخی باشد. کاخ گلستان یکی از این جاذبه‌هاست. ساختمان قدیمی بانک ملی هم در ضلع شرقی این میدان قرار گرفته است. پارک شهر یکی از بوستان‌های تاریخی پایتخت با معماری ویژه، درختان قدیمی، دریاچه، بخش نگهداری از حیوانات و شهربازی مجهز، جاذبه دیگری است که از میدان امام خمینی(ره) فقط چند دقیقه فاصله دارد. موزه علی‌اکبر صنعتی در ضلع شمال غربی میدان قرار گرفته است. موزه بانک سپه هم در فاصله‌ای بسیار نزدیک به میدان قرار گرفته است. از میدان امام خمینی(ره) می‌توانید پیاده به طرف کوچه مروی و بازار بزرگ بروید و خرید کنید.