همشهری آنلاین: تقارن بهار قرآن، ماه مبارک رمضان و بهار طبیعت، برای بسیاری از خانواده‌ها دغدغه ایجاد کرده که چه کارهایی باید انجام دهند تا بهترین استفاده را از این روز و شب‌های رمضانی در نوروز ببرند؟ برای پاسخ به سوال سراغ کارشناس دینی (دکتری کلام اسلامی)و کارشناسی ارشد روانشناسی سیده معصومه طباطبایی رفتیم تا بیشتر در این زمینه راهنمایی مان کند.
از ویژگی های فرایند رشد کودکان بهره ببریم
در شرایطی که فضای مجازی و تهاجم فرهنگی قوی سبقت را در مسائل تربیتی از بسیاری از والدین ربوده دکتر طباطبایی چند پیشنهاداتی برای تربیت دینی فرزندان دارد و می گوید: با توجه به تقارن ماه مبارک رمضان و بهار طبیعت اگر بخواهیم تکنیک هایی را استفاده کنیم تا فرزندان مان راغب به انجام فریضه های دینی شوند بهتر است از ویژگی های فرایند رشد کودکان بهره ببریم. به عبارتی برای آموختن مفاهیم مختلف توجه به فرایند رشد ضرورت دارد. اقتضای سنی فرزندان ما این است که کودکان ما در بحث تربیتی و آموزشی امکان فهم و درک مفاهیم انتزاعی را ندارند. برای اینکه برخی ضرورت های دینی را به بچه هایمان آموزش دهیم باید بر اساس محسوساتی که آنها تجربه کردند به آنها منتقل کنیم. ما والدین و مربیان باید با کمک آنچه که بچه ها در زندگی روزمره شان با آن مواجه اند و درک کردند مفاهیم اعتقادی و دینی را به آنها آموزش دهیم. مثلا در بحث توحید و خداشناسی اگر بخواهیم خدا را به کودکان معرفی کنیم در حال حاضر فصل بهار فرصت خوبی است که از شکوفه زدن درختان و جوانه زدن گیاهان بگوییم. توضیح دهیم که خداوندی که این گیاهان را آفریده در یک چرخه در فصل بهار آنها را از خواب زمستانی بیدار کرده و زمینه رشد آنها را ایجاد می کند. یا وقتی آنها را به پارک می بریم فرصت خوبی است وقتی لطافت گل های بهاری را لمس می کنند آن ها را با خالق بی همتای این زیبایی ها آشنا کنیم.
با معلومات فرزندان را به دینداری دعوت کنیم
این کارشناس در پاسخ به این سوال که چطور می توان کودکان و نوجوانان را با آداب ماه رمضان در این ایام آشنا کرد؟ می گوید: برای اینکه کودکان را ماه مبارک رمضان و مناسک این ماه آشنا کنیم نیاز است که یک بازنگری در دریافت مفاهیم اعتقادی و عبادی و مناسک این ماه در خود پدر و مادرها صورت بگیرد. گاهی اوقات چون این مفاهیم سینه به سینه و نسل به نسل به والدین منتقل شده خطای شناختی و دریافتی داریم. لذا برای اینکه بدانیم چرا باید روزه بگیریم چرا باید عبادت کنیم باید فلسفه و حکمت عبادات را مطالعه کنیم. به عنوان یک پدر و مادر دغدغه مند باید این موضوعات را با علم، انگیزه و نظام مند به بچه ها منتقل کنیم. خیلی خوب است والدین یا مربیان قبل از اینکه مفاهیمی را به کودکان آموزش دهند مطالعه و تفقدی در منابع معتبر و بعد در فضای مجازی داشته باشند و با اطلاعات این مفاهیم را به آنها آموزش دهند.
خودمان در کلام و عمل پایبند باشیم
دکتر طباطبایی می افزاید: نکته دیگر اینکه کودکان را با عمل نه صرفا با لفظ و زبان به کارهای درست از جمله مناسک این ماه ترغیب کنیم. لذا در آموزه های دینی ما هم آمده که امام صادق(ع) می فرمایند: «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغیر السنتکم» مردم را با اعمالتان دعوت کنید نه فقط با زبانتان. یعنی اگر خودم عامل به یک رفتاری نباشم طبیعتا گفتن و نصیحت کردن اثر درستی نخواهد داشت. فرزندان ما آینه تمام نمای ما هستند. زمانی توجه فرزندان ما به مناسکی چون روزه بنیادین شده و می پذیرند که خودمان آن را با یقین و باور قلبی بپذیریم و انجام دهیم.
در ارایه مفاهیم دینی به فرزندان مان صبور باشیم
این کارشناس در پاسخ به این سوال که کودکان و نوجوانی که مکلف به گرفتن روزه شدند چطور تشویق به روزه داری کنیم می گوید: نکته کلیدی اینکه در ارایه مفاهیم دینی مثل روزه داری و نماز به فرزندان مان صبور باشیم. شاه کلید همه آموزه ها هم در روان شناسی وهم در تربیت دینی این است که عجله نکنیم. به ویژه برای فرزندان نو ملکلف که تازه دارند با مفاهیم آشنا می شوند توقع نداشته باشیم در حد مربی یا والدین که سالها تجربه دارند یا از حکمت آن مطلع هستند پایبند باشد. باید صبوری کنیم. برای این صبوری هم تکنیک هایی است.
خدا را ملموس و مهربان معرفی کنیم
کودکان در دنیای خود سوالات زیادی درباره خدا می پرسند. دکتر طباطبایی درخصوص اینکه چطور خدا را برای فرزندانمان ملموس کنیم می گوید: باید شور و نشاط عبادات را به بچه ها معرفی کنیم و صرفا به عنوان یک تکلیف به آنها اجبار نکنیم. یا اینکه آنها را از عقوبت عدم انجام عبادات نترسانیم. آنها را با رحمت و مهربانی خداوند آشنا کنیم. در همین ماه مبارک تاکید بر مهربانی خداوند را بیش از پیش به آنها معرفی کنیم. نکته پایانی اینکه در خصوص درک گرسنگی و حکمت روزه داری هم باید حکمت روزه داری را به آنها توضیح داد. مثلا بگوییم اگر ورزشکاری می خواهند قوی و تنومند باشد و در رقابت ها خوش بدرخشد باید سختی بکشد. پس سختی روزه داری هم برای این است که تمرین می کنیم تا یک سال جسم و روح قوی داشته باشیم.