همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: زنان، نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و با آن که در خیلی از حوزه‌ها و عرصه‌ها هم‌پای مردان مشغول فعالیتند، اما در زمینه اهدای خون هنوز فاصله زیادی با مردها دارند.
آمار اهدای خون بین زنان ایرانی به ۵ درصد هم نمی‌رسد. عددی که مسئولان و کارشناسان، آن را فاجعه می‌دانند. در حالی که در بعضی از کشورها این آمار تقریبا با مردها برابری می‌کند. و آن طور که خود مسئولان سازمان انتقال خون می‌گویند، زنان ایران دارای سالم‌ترین خون در دنیا هستند.
سازمان انتقال خون کشور بارها از زنان خواسته که مشارکت خود را در این زمینه بیشتر کنند و از اهدای خون نترسند. البته با وجود مشارکت پایین زنان در این زمینه، خون و فرآورده‌های خونیِ مورد نیاز بیمارستان‌های کشور ۱۰۰ درصد تامین است، ذخایر خونی در کشور از ۴ روز به ۸ تا ۱۰ روز رسیده و در حوادث غیرمترقبه و بحران‌های بزرگ کمبودی از نظر ذخایر خونی وجود ندارد، اما مسئولان اصرار دارند که فرهنگ مشارکت زنان در این حوزه پررنگ‌تر شود. چراکه زنان با اهدای خون می‌توانند هم به حفظ مطلوب ذخایر خونی کشور کمک کنند و هم به دلیل نقشی که در خانواده دارند، می‌توانند مروجان خوبی برای تقویت فرهنگ اهدای خون باشند.
ترس‌های زنان برای اهدای خون
اما چرا استقبال زنان ایرانی برای اهدای خون پایین است و چرا سازمان انتقال خون و نهادهای مردمی تاکنون نتوانسته‌اند این مشارکت را بیشتر کنند؟ در حالی که میانگین اهدای خون زنان در دنیا حدود ۳۳ درصد است، در ایران ۹۵ درصد اهدای خون متعلق به آقایان است. این در شرایطی است که ۲۰ میلیون نفر از زنان در ایران شرایط اهدای خون را دارند.
از مهم‌ترین دلایل پایین بودن مشارکت زنان ایران در اهدای خون به گفته خودشان، ترس از کم‌خونی، ضعف قوای جسمی، ترس از سوزن کیسه‌های اهدای خون، ابتلا به بیماری‌های عفونی مثل ایدز و هپاتیت و البته گاهی ممانعت همسران‌شان است.
اما دکتر بشیر حاجی‌بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون کشور به همشهری‌آنلاین می‌گوید: ترس از ابتلا به بیماری‌های عفونی ناشی از اهدای خون بی‌مورد است. چون در کل مراحل اهدای خون، وسایل و تجهیزات یکبارمصرف و استریل استفاده می‌شود و این طور نیست که یک سوزن برای همه افراد استفاده شود.
در دوره قاعدگی هم می‌توان خون داد
بسیاری از خانم‌ها به دلیل قاعدگی ماهانه و وضعیت فیزیولوژیک‌شان از اهدای خون می‌ترسند. چون فکر می‌کنند دچار کم‌خونی و افت فشار می‌شوند. درحالی‌که خانم‌ها به دلیل مسائل فیزیولوژیکی، سالانه می‌توانند ۳ بار خون بدهند. آقایان ۴ بار در سال می‌توانند.
این را دکتر حاجی‌بیگی می‌گوید و ادامه می‌دهد: زنان حتی در دوره قاعدگی هم می‌توانند برای اهدای خون اقدام کنند. به شرط آن که قاعدگی‌شان همراه با درد نباشد و سابقه کم‌خونی هم نداشته باشند. اما اگر قاعدگی همراه با درد باشد، توصیه خود ما این است که اهدای خون انجام نشود. حتی مصرف قرص ضدبارداری هم منعی برای اهدای خون ایجاد نمی‌کند.
از مهم‌ترین دلایل پایین بودن مشارکت زنان ایران در اهدای خون، ترس از کم‌خونی، ابتلا به بیماری‌های عفونی مثل ایدز و هپاتیت و گاهی نیز ممانعت همسران است
سخنگوی سازمان انتقال خون کشور اضافه می‌کند: برای بررسی کم‌خونی اهداکنندگان هم در مراکز انتقال خون، هم تست هموگلوبین انجام می‌گیرد و هم غلظت خون مراجعه‌کنندگان چک می‌شود. حتی برای اصلاح کم‌خونی، در همه مراکز با تجویز پزشک، مکمل‌های حاوی آهن هم به صورت رایگان به آنها داده می‌شود. یعنی اگر خانمی مشکل کم‌خونی و کمبود آهن و ... داشته باشد، خود مرکز انتقال خون قبول نمی‌کند که از او خون بگیرند و به او گفته می‌شود که شرایط اهدای خون را ندارد. پس هراس خانم‌ها درباره اهدای خون بی‌مورد است.
زنان تهرانی در قعر جدول اهدای خون
بیشترین آمار اهدای خون زنان در ایران مربوط به استان‌های کردستان، لرستان، ایلام، خراسان شمالی و سیستان و بلوچستان است ولی آمار اهدای خون در همین ۵ استانِ پیشرو هم زیر ۱۰ درصد است. این آماری است که سخنگوی سازمان انتقال خون کشور عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: تهران که اصلا جزو این لیست نیست.
به گفته این مسئول، اگر قرار بود با اهدای خون، ضعف و کم‌خونی و ... برای زنان پیش بیاید، در کشورهای توسعه‌یافته هم زنان از این موضوع استقبال نمی‌کردند.
برای افزایش مشارکت زنان چه کنیم؟
دو روز پیش، مصطفی جمالی، مدیرعامل سازمان انتقال خون کشور در خصوص پایین بودن مشارکت زنان کشور در اهدای خون ابراز نگرانی کرد و گفت: در بحث فرهنگسازی اهدای خون زنان دچار مشکل هستیم و وضعیت مطلوبی نداریم و یکی از اهداف جدی ما در سال جدید این است که اهدای خون بانوان و جوانان در سراسر کشور افزایش پیدا کند.
دکتر آناهیتا حیدری، مشاور مدیرعامل سازمان انتقال خون کشور در گفتگویی با همشهری‌آنلاین درباره مهم‌ترین برنامه‌های سازمان برای افزایش مشارکت زنان در امر اهدای خون در سال ۱۴۰۳ توضیح می‌دهد و می‌گوید: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما کمک گرفتن از ظرفیت بسیج بانوان برای افزایش مشارکت زنان در امر انسان‌دوستانه‌ی اهدای خون است. در این زمینه تفاهم‌نامه‌ای با جامعه بسیج بانوان کل کشور امضا شده و قرار است از ظرفیت این نهاد استفاده کنیم. نکته مهم این است که هر خانمی با هر نوع تفکر و پوششی می‌تواند در این زمینه به بسیج ملحق شود و کمک کند.
خانم‌ها بیشتر به خاطر باورهای فکری و فرهنگی از اهدای خون استقبال نمی‌کنند. در حالی که در زمان جنگ ۵۰ درصد خون‌های اهدایی از آن خانم‌ها بود
دکتر حیدری بیشتر توضیح می‌دهد و می‌گوید: قرار است یکی از پایگاه‌های انتقال خون شرق تهران را به صورت پایلوت فعال کنیم و آن را در اختیار بسیج بانوان بگذاریم. بسیج بانوان هم در ابتدا فراخوان می‌دهد تا خانواده‌ها به خصوص خانم‌ها در جریان طرح قرار بگیرند.
مشاور مدیرعامل سازمان انتقال خون کشور می‌گوید: شرق تهران حدود یک میلیون نفر جمعیت دارد و ما قصد داریم علاوه بر پخش بروشورهای مربوط به توصیه‌های تغذیه سالم و فواید اهدای خون و ...، خدماتی هم به خانم‌هایی که برای اهدای خون مراجعه می‌کنند، ارائه دهیم. مثلا قبل از خون‌گیری، هموگلوبین آنها چک می‌شود و اگر پایین باشد، قرص آهن رایگان در اختیارشان قرار داده می‌شود.
بیشتر بخوانید
تا ۶۰ سالگی می‌توانید خون اهدا کنید | بیشترین اهداکنندگان خون در ایران چند ساله‌اند؟
۸۷ درصد خون‌های اهدایی در ایران متعلق به این افراد است | سالانه چند بار می‌توانیم خون اهدا کنیم؟
چرا آمار اهدای خون در فصل‌های سرد کم می‌شود؟
حیدری تاکید می‌کند: خانم‌ها بیشتر به خاطر بحث باورهای فکری و فرهنگی از اهدای خون استقبال نمی‌کنند. در حالی که در زمان جنگ ۵۰ درصد خون‌های اهدایی از آن خانم‌ها بود. ما نمی‌خواهیم کشورهای دیگر را الگوی خود قرار بدهیم اما سهم زنان در کشوری مثل فرانسه ۵۵ درصد است که سهم قابل توجهی است. خب چرا ما به آن حد نرسیم؟ در حالی که خون خانم‌های ایرانی به این دلیل که رفتارهای پرخطر کمتری دارند، سالم‌تر است.
مشاور مدیرعامل سازمان انتقال خون کشور در ادامه می‌گوید: خیلی‌ها ترس از این دارند که خونی که با اهدای خون از دست می‌دهند، دوباره برنگردد. یک خانم در دوره قاعدگی هم خون از دست می‌دهد ولی در مدت کوتاهی آن خون از دست‌رفته دوباره جبران می‌شود. اهدای خون هم همین طور است. به نظرم ترس زنان جامعه ما بیشتر ناشی از باورهای غلط فرهنگی است. وگرنه یک کیسه خون ۴۵۰ سی‌سی است و تنها شامل ۱۰ درصد حجم کل خون بدن است و اگر فرد درگیر کم‌خونی شدید نباشد، خون از دست‌رفته‌اش در کمتر از یک ماه برمی‌گردد و جایگزین می‌شود. درضمن سالی ۳ بار بیشتر قرار نیست خون بدهند.
یک کیسه خون ۴۵۰ سی‌سی است و تنها شامل ۱۰ درصد حجم کل خون بدن است و اگر خانمی درگیر کم‌خونی شدید نباشد، خون از دست‌رفته‌اش در کمتر از یک ماه برمی‌گردد
این مسئول در سازمان انتقال خون با بیان این که طرح مذکور بعد از عید فطر شروع می‌شود، می‌گوید: قرار است هم فرهنگسازی کنیم که 100درصد تاثیر دارد، هم از ظرفیت رسانه‌ها کمک بگیریم و هم کلیپ‌های کوتاه مرتبط بسازیم و در فضای مجازی منتشر کنیم و مطمئنیم که بسیار مؤثر است و اتفاق خوبی امسال رخ خواهد داد.