همشهری - محمد سرابی: حمل‌ونقل پاک یکی از راه‌های کاهش آلودگی هواست؛ امری که کشورهای آسیایی در آن پیشتاز بوده‌اند و درستی این راه‌حل را به‌صورت عملی به جهان ثابت کرده‌اند. حمل‌ونقل برقی یکی از این گزینه‌هاست. در سال۲۰۱۹ گزارش خبرگزاری بلومبرگ نشان داد که راه‌اندازی اتوبوس‌های برقی در جهان با یک جهش بزرگ ۳۲درصدی روبه‌رو شده است، اما بیشتر این رشد در چین اتفاق افتاده؛ تا جایی که در سال۲۰۱۸ از ۴۲۵هزار اتوبوس برقی سراسر جهان ۴۲۱هزار اتوبوس در چین در حال حرکت بودند. در همین سال کل قاره اروپا فقط ۲۲۵۰ و کشور آمریکا ۳۰۰ اتوبوس برقی داشتند.
انگیزه هوای پاک
شهرداری‌های کلانشهرهای چین که تا یک دهه قبل با آلودگی شدید هوا روبه‌رو بودند، حالا در حال جایگزینی برق به جای گازوئیل و بنزین هستند. همزمان میزان استفاده از زغال‌سنگ در صنایع اطراف شهرها مهار شده و نتیجه آن کاهش سطح آلودگی هواست. فناوری اتوبوس‌های برقی اگرچه از نظر علمی در خارج از چین مورد مطالعه قرار گرفت، اما تولید انبوه اتوبوس‌ها و رساندن آنها به بازار مصرف در اختیار چین قرار دارد. در سال۲۰۰۱ که چین وارد سازمان تجارت جهانی شد خودروسازان آمریکایی و ژاپنی در حال تولید اتوبوس‌هایی با سوخت فسیلی بودند که موتورهای آنها را بهسازی کرده بودند. چین مسیر دیگری برای خودروسازی خود درپیش گرفت و به‌دنبال فناوری‌هایی رفت که رو به‌سوی آینده داشتند. برای یک دهه اتوبوس‌های برقی مشتری کافی نداشتند و زیرساخت‌هایی مانند دستگاه‌های شارژ فراهم نبود، اما سرانجام شهرداری‌ها به اتوبوس برقی روی آوردند. در سال۲۰۰۸ که المپیک پکن برگزار شد ورزشکاران و تماشاگران با تعدادی اتوبوس برقی جابه‌جا شدند. سرمایه‌گذاری انبوه شهرداری‌های چین برای ساخت شبکه اتوبوس برقی از سال۲۰۱۰ شروع شد. دولت هم یارانه‌ای را برای کمک به شهرداری‌ها با هدف برقی کردن اتوبوس‌ها درنظر گرفت. کمپانی چینی BYD هم از این زمان شروع به ساخت اتوبوس برقی کرد و مدتی بعد بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای برقی در جهان شد.
سیم یا باتری
در برخی شهرهای شرق چین اتوبوس‌های برقی قدیمی وجود داشتند که انرژی را از سیم‌های آویخته در بالای خیابان دریافت می‌کردند. نمونه‌هایی از این وسایل حمل‌ونقل که از اروپا و بیشتر از انگلیس وارد شده بودند، هنوز هم در برخی نقاط مشغول به کار هستند، اما اتوبوس‌های برقی جدید شهری در چین نه با سیم بلکه با باتری‌های لیتیومی کار می‌کنند. در سال۲۰۱۳ دولت مرکزی چین یارانه‌هایی برای خرید خودروهای الکتریکی تعیین کرد و قیمت برقی را که برای اتوبوس‌های شهری استفاده می‌شود به‌شدت کاهش داد تا کاربرد آنها در مقایسه با اتوبوس‌های گازوئیلی مقرون به صرفه باشد. از سال۲۰۱۴ مزیت اتوبوس برقی در شهر شانگهای با کاهش سروصدا و دود دیده شد و در سال۲۰۱۵ شهرهای بزرگی برای حذف تدریجی سوخت فسیلی از اتوبوس‌ها هدف‌گذاری شدند. شهرداری‌ها هم اجازه داشتند ابتکارهای محلی برای این کار نشان دهند.
شهرداری شهر ۱۷میلیون نفری شنزن در جنوب چین شرکت‌های خصوصی را دعوت به همکاری کرد تا باتری‌های خودروی برقی را اجاره دهند و هزینه اجاره باتری از محل صرفه‌جویی مصرف گازوئیل پرداخت شود. شهرداری شانگهای نیز شروع به پرداخت یارانه برای برق موردنیاز اتوبوس‌ها کرد. مدتی بعد برای جلوگیری از سوءاستفاده از یارانه‌های شهری دولت مرکزی قوانینی را تصویب کرد که فقط زمانی به اتوبوس‌ها یارانه برق پرداخت شود که مسافت معینی را در طول روز پیموده باشند.
کاهش سوخت فسیلی
در سال۲۰۲۰ دولت چین تعهد کاهش تولید کربن را شروع کرد که بخشی از آن شامل ترویج وسایل نقلیه برقی از سوی شهرداری‌ها بود. در پایان سال۲۰۲۲ وزارت حمل‌ونقل چین اعلام کرد که سه‌چهام اتوبوس‌های شهری از انرژی‌های جدید استفاده می‌کنند. این انرژی‌های جدید شامل خودروهای هیبریدی با سوخت هیدروژن و متانون هم می‌شود. در سال۲۰۲۲ حدود ۸۴درصد از مجموع انرژی‌های جدید، اتوبوس‌های برقی بودند. یوتانگ (Yutong) یکی از کمپانی‌های تولید اتوبوس برقی است که تولیدات خود را به تعداد زیادی از کشورهای جهان از آسیا تا آمریکای لاتین صادر می‌کند. موفق‌ترین شهرداری چین در زمینه برقی کردن اتوبوس‌ها شهرداری شنزن است که از سال۲۰۱۷ عمده ناوگان خود را به‌صورت برقی درآورده است. اطلاعات مربوط به آلودگی هوا در سال۲۰۲۱ نشان می‌دهد که این کار مستقیما باعث بهتر شدن کیفیت هوای این شهر شده است.
بیشتر بخوانید: خداحافظی شهرهای بزرگ دنیا با ماشین های بنزینی | چند نمونه ماشین برقی ببینید
سبقت گرفتن از ژاپن
در سال۲۰۲۳ سی‌ان‌ان گزارش داد که چین برترین صادرکننده خودرو در جهان شده است و بعد از افزایش صادرات به روسیه، مهم‌ترین رقیب خود یعنی ژاپن را پشت سر گذاشته است. بخش زیادی از مشتریان خودروهای ژاپنی سراغ تولیدکنندگان خودروهای برقی می‌روند؛ زیرا کمپانی‌های خودروهای‌برقی چینی به‌دنبال توسعه بازار خود در کشورهای دیگرند.
شهرداری پایتخت ازبکستان در سال۲۰۲۳ قرارداد واردات ۸۰۰اتوبوس را با چین منعقد کرد که ۳۰۰دستگاه آن برقی و ۵۰۰دستگاه گازسوز هستند. به جز اتوبوس‌های برقی، اتوبوس‌های گازسوز هم با ویژگی آلایندگی کم انتخاب شده‌اند تا گامی برای حفظ محیط‌زیست شهری در تاشکند برداشته باشند. علاوه بر این اتوبوس‌ها برای معلولان مناسب‌سازی شده و مجهز به تهویه مطبوع هستند. تابستان‌های تاشکند بسیار گرم است و وجود تهویه‌های قدرتمند در اتوبوس‌ها ضروری است. بعضی از اتوبوس‌ها به‌صورت سفارشی و با توجه به آب و هوای تاشکند ساخته شده‌اند. مغولستان هم در حال واردات اتوبوس‌های برقی است. به گزارش شینهوا از سال۲۰۲۰ اتوبوس‌های برقی چین به شهر اولان‌باتور راه‌پیدا کرده و مورد استقبال مسافران قرار گرفته‌اند. یک ماه قبل هم ۵۰اتوبوس از چین وارد مغولستان شد تا به رفع مشکل کمبود اتوبوس در این کشور کمک کند. مغولستان به‌دلیل شکل جغرافیایی خود به حمل‌ونقل جاده‌ای نیاز دائمی دارد و پایتخت ۱.۵میلیون نفری آن هم با آلودگی هوا درگیر است که اتوبوس‌های برقی راهی برای کاهش این مشکل به‌شمار می‌آیند.
الکتریکی چینی به‌جای بنزینی اروپایی
برخی از کشورهایی که نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی هستند از صنایع خودروسازی برقی چین میزبانی می‌کنند. یکی از این کشورها برزیل است. به گزارش الجزیره، در چند سال گذشته کمپانی‌های اروپایی مانند فورد و مرسدس بازار برزیل را ترک کردند، اما خودروسازهای چینی در حال پرکردن جای آنها هستند. نمونه آن گریت‌وال‌موتورز است که می‌خواهد در تاسیسات کارخانه‌های بنز، شروع به تولید خودرو کند. اتفاقی که برزیل پیش‌بینی می‌کند، تغییر صنعت خودروسازی از سوخت فسیلی به برقی است.
خودروهای برقی در برزیل مشتری چندانی ندارند، اما سرمایه‌گذاری چینی‌ها باعث تولید خودروهای ارزان‌تر می‌شود و اگر این قیمت بتواند مشتری‌های بیشتری را جذب کند باعث جلوافتادن برزیل در این صنعت در منطقه آمریکای جنوبی خواهد شد. زیرساخت‌های خودروی برقی در برزیل محدود است، اما مشاغل مربوط به وسایل نقلیه برقی در حال افزایش هستند. درگیر شدن برزیل با خودروسازی‌های سنتی اروپایی نتیجه تنش‌های سیاسی شدید در این کشور بود و باعث خروج این خودروسازها از کشور شد و حالا برزیل شانس خود را با خودروهای برقی چینی به‌عنوان یک بازار روبه آینده آزمایش می‌کند.
از مجارستان به اروپا، از مکزیک به آمریکا
در نخستین ماه سال۲۰۲۴ یک شرکت کشتیرانی ۳هزار وسیله نقلیه برقی را از چین به بنادر اروپایی رساند. شرکت چینی بی‌وای‌دی (BYD) در رقابت با شرکت تسلا این خودروها را به اروپا صادر کرده است. صادرات خودروی برقی از چین به اروپا از سال قبل شروع شد؛ زمانی که بی‌وای‌دی اعلام کرد نخستین شعبه کارخانه خود را در مجارستان ایجاد می‌کند. اهمیت این کار تا جایی بود که دولت مجارستان هم بیان کرد این سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند هزاران شغل ایجاد کند و برای اقتصاد مجارستان مزایایی دارد.
در سال‌های قبل خودروسازی‌های آلمانی مانند بی‌ام‌و و آئودی در این کشور شعبه‌هایی تاسیس کرده بودند؛ زیرا هزینه‌های تولید مانند دستمزد کارگر یا هزینه انرژی در مجارستان نسبت به آلمان و فرانسه کمتر است، اما حالا چین وارد این بازار شده است. شرکت بی‌وای‌دی همچنین به‌صورت غیررسمی اظهار کرده است که در حال راه‌اندازی یک شعبه در مکزیک است. اگر چنین اتفاقی بیفتد، خودروهای برقی چین به بازار آمریکا خواهند رسید. اکنون خودروهای چینی برای ورود به بازار آمریکا باید تعرفه گمرکی زیادی بپردازند، اما اگر این خودروها در مکزیک ساخته شوند شامل توافقنامه‌هایی بین ۳کشور آمریکا، کانادا و مکزیک می‌شوند و از این تعرفه سنگین معاف خواهند بود. موضوع دیگری که با شروع به‌کار کارخانه بی‌وای‌دی در مکزیک بروز خواهد کرد، رقابت یا همکاری احتمالی بی‌وای‌دی و تسلاست؛ زیرا تسلا هم در خودروسازی‌های مکزیک سرمایه‌گذاری کرده است. مهم‌ترین حوزه رقابت این دو خودروساز در مکزیک در تولید باتری است. بی‌وای‌دی که کار خود را با فروش خودروی الکتریکی در داخل چین رونق بخشید، ابتدا به کشورهای نزدیک مانند اندونزی و تایوان گسترش پیدا کرد و امروزه با نزدیک ۵۰کشور قراردادهای تولید و فروش امضا کرده یا در حال نفوذ به بازار مصرف آنهاست. ب
ی‌وای‌دی از همان ابتدای کار دفتری در بندر روتردام هلند راه‌اندازی کرد، اما برای بیشتر از یک‌دهه نتوانست هیچ وسیله نقلیه‌ای بفروشد. خریداران اروپایی به‌شدت در مقابل محصولات بی‌وای‌دی مقاومت می‌کردند، اما اکنون کیفیت محصولات و دامنه کار آن به حدی گسترش پیدا کرده که خودروسازان قدیمی قاره را نگران کرده است.