می‌گویند پیر شده‌اند و دیگر نمی‌توانند مثل گذشته فکرشان را متمرکز کنند؛ یا همیشه دست و پایشان درد می‌کند و این درد عضلانی غیر قابل توجیه کلافه‌شان کرده است؛ شب‌ها خوب نمی‌خوابند و در طول روز همیشه خسته‌اند و ....
شاید فکر کنید این آدم‌ها در حال تمارضند یا به اصطلاح خودمان دارند فیلم بازی می‌کنند، ولی واقعیت این است که این افراد می‌توانند بر خلاف تصور اولیه، مبتلا به یک بیماری عجیب به‌نام «سندرم خستگی مزمن» باشند. بیماری‌ای که احتمالاً نام آن را کمتر شنیده‌اید و ممکن است فکر کنید که از بیماریهای نادر است.
ولی بررسی‌های تازه نشان داده‌اند، این بیماری علی رغم اسم عجیبش شیوع زیادی دارد. بر اساس آخرین تحقیقات دانشمندان مرکز پیشگیری و مراقبت از بیماریهای آمریکا، در حال حاضر فقط در کشور آمریکا بیش از 1 میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند.
تحقیقات تازه که نتایج آن هفته گذشته منتشر شد نشان دادند حدود 80 درصد از افراد مبتلا به این بیماری از وجود آن آگاه نیستند. این در حالیست که سندرم خستگی مزمن یک بیماری ناتوان کننده است که موجب اختلال در فعالیت‌های روزمره بسیاری از مردم می‌شود و در واقع می‌شود گفت در میان تمامی بیماریهای مزمن، سندرم خستگی مزمن یکی از مرموزترین‌هاست.
از کجا می‌آید؟
سندرم خستگی مزمن در اواخر دهه 1930 به عنوان یک «اشکال عصبی- ایمنی» در نظر گرفته می‌شد. تا اینکه در سال 1969 سازمان جهانی بهداشت این سندرم را به عنوان یک بیماری دستگاه عصبی مرکزی طبقه‌بندی کرد و در سال 1993 دانشمندان نام «سندرم خستگی مزمن» را برای این بیماری برگزیدند.
سندرم خستگی مزمن یک اختلال پیچیده با علت ناشناخته است که شاه‌علامت آن، خستگی شدیدی است که با استراحت در بستر بهبود نیافته و ممکن است با انجام فعالیت‌های فکری یا بدنی حتی بدتر هم شود. دانشمندان متوجه شده‌اند که میزان تشخیص سندرم خستگی مزمن در زنان 2 تا4 برابر مردان است.
البته آنها خاطر نشان می‌کنند که هنوز شواهد کافی برای درک این موضوع که آیا این سندرم واقعاً زنان را بیشتر از مردان درگیر خود می‌کند یا اینکه زنان در صورت ابتلا به این سندرم بیش از مردان به پزشک مراجعه می‌کنند به دست نیاورده‌اند.
مشکل اینجاست که این بیماری دلیل واضحی ندارد. علاوه بر این، بر خلاف بیماری‌هایی نظیر کم خونی یا دیابت که برای تشخیص آنها، موارد خاصی مثل گلبولهای خونی یا قند خون اندازه‌گیری می‌شوند، برای تشخیص سندرم خستگی مزمن هیچ آزمایشی وجود ندارد.
با این وجود، متخصصین چندین علت از جمله کم خونی فقر آهن، کاهش قند خون، سابقه ابتلا به آلرژی، برخی عفونت‌های ویروسی، اختلال عملکرد ایمنی، تغییراتی در سطح هورمون‌های هیپوفیز یا هیپوتالاموس و کاهش فشار خون به صورت مزمن را به عنوان دلایل احتمالی این بیماری مطرح کرده‌اند.
آنها متوجه شده‌اند برخی افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن دارای یک اختلال فشار خون هستند که می‌تواند رفلکس غش کردن را تشدید کند. همچنین برخی دیگر از محققان، علت سندرم خستگی مزمن را یک التهاب در سیستم عصبی می‌دانند که پاسخی به یک فرایند خود ایمنی است و در آن همانند بسیاری از بیماریهای خود ایمن، هیچ چیز قابل اندازه‌گیری در خون وجود ندارد.
پژوهشگران متوجه شده‌اند که این سندرم ممکن است پس از ابتلا به یک عفونت نظیر سرماخوردگی شروع شده و یا به مدت کوتاهی پس از یک دوره استرس شدید آغاز گردد. ممکن است در بسیاری از موارد شروع این بیماری تدریجی بوده و هیچ مشکل قبلی وجود نداشته باشد. همانند بیماری‌هایی مثل آنفلوانزا.
سندرم خستگی مزمن هم می‌تواند انرژی شما را تخلیه کند. در این حالت، کسانی که قبلاً سالم و پر انرژی بوده‌اند ممکن است طیف وسیعی از علایم شامل خستگی شدید، ضعف، سردرد، اشکال در تمرکز و مفاصل دردناک را تجربه کنند. ولی بر خلاف آنفلوانزا که معمولاً طی چند روز تا چند هفته فروکش می‌کند، علایم سندرم خستگی مزمن ممکن است برای ماه‌ها یا سالها وجود داشته باشند.
آیا شما هم مبتلا هستید؟
برای تشخیص سندرم خستگی مزمن، متخصصین علاوه بر خستگی‌های پایدار، 8 علامت را به عنوان علایم اولیه احتمالی این بیماری مطرح می‌کنند:
- کاهش حافظه یا تمرکز
- درد گلو
- غدد لنفاوی دردناک یا کمی بزرگ شده در گردن یا زیر بغل
- درد عضلانی غیر قابل توجیه
- درد مفصلی بدون تورم یا قرمزی که از مفصلی به مفصل دیگر می‌رود
- سر درد جدید
- اختلال در خواب
- خستگی خیلی شدید پس از ورزش کردن یا فعالیت‌های طبیعی
بر اساس معیارهای انجمن تحقیقات بین‌المللی، سندرم خستگی مزمن که شاخه‌ای از مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکاست، در صورتی که فردی به مدت بیشتر از 6 ماه دارای «خستگی پایدار توجیه‌ناپذیر» بوده و 4 علامت از 8 علامت ذکر شده را دارا باشد، آن فرد احتمالاً به سندرم خستگی مزمن مبتلاست.
متخصصین وجود علایم دیگری از جمله درد شکمی، درد قفسه سینه مزمن، اسهال و تعریق شبانه را نیز در این بیماری خاطر نشان می‌کنند که البته شیوعشان کمتر از علایم اصلی است.
در سندرم خستگی مزمن، علایم ممکن است در یک زمانی به حداکثر خود رسیده و برای مدتی ثابت باقی بمانند. در مرحله بعد، علایم کاهش می‌یابند و در صورت بهبودی دیگر تکرار نمی‌شوند. در غیر این صورت، بیماری پس از مدتی مجددا شعله‌ور خواهد شد.
چه باید کرد؟
در حالت طبیعی، خستگی می‌تواند نشانه‌ای از بسیاری از بیماری‌ها نظیر عفونت‌ها و یا مشکلات و استرس‌های روانی باشد. یک خستگی شدید که از انجام فعالیت‌های معمول در امور کاری، درسی، یا ورزشی جلوگیری کند، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی محتمل باشد.
به همین دلیل است که پزشکان قبل از رسیدن به تشخیص سندرم خستگی مزمن، ابتدا با انجام یک معاینه بدنی کامل، بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام تستهای آزمایشگاهی، هرگونه بیماری دیگری که ممکن است خستگی یا علایم مربوط به آن را ایجاد کرده باشد را رد کرده و سپس به تشخیص سندرم خستگی مزمن می‌رسند.
البته درمانهای موجود برای این بیماری ممکن است به تنهایی مؤثر نباشند و در بیشتر موارد پزشکان با استفاده از ترکیبی از درمان‌ها سعی در بهبود علایم بیماری می‌کنند.
انجام تغییراتی در زندگی روزمره و ایجاد آرامش، کاهش استرس روحی یا جسمی بیش از حد به منظور حفظ انرژی برای فعالیت های ضروری‌تر، ورزش کردن به صورت مرتب و منظم، درمان مشکلات روانشناختی، درمان درد موجود و علایم شبه آلرژی، درمان فشار خون پایین و درمان مشکلات سیستم عصبی از جمله توصیه‌های پزشکان به منظور مداوای سندرم خستگی مزمن هستند.