همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: مراقبت از دندان‌های شیری آن‌قدر اهمیت دارد که می‌تواند بر سرنوشت دندان‌های دائمی فرد نیز اثر بگذارد. درحالی‌که خیلی از والدین تصور می‌کنند دندان‌های شیری به دلیل موقتی بودن، نقش کم‌اهمیتی در دهان دارند و پوسیدگی آنها نیز اهمیتی ندارد، متخصصان تاکید دارند که دندان‌های شیری از همان زمان که جنین در رحم مادر است، تشکیل می‌شوند و شکل می‌گیرند. بنابراین این دندان‌ها اهمیت بسیار زیادی دارند و نه تنها در دوران کودکی، بلکه از دوران جنینی باید مراقب دندان‌های کودک بود.
ناآگاهی بسیاری از والدین درباره ماهیت دندان‌های شیری منجر به بالا رفتن آمار پوسیدگی دندان‌های شیری در کشور شده است. به طوری که طبق آمارهای موجود، بیش از ۸۰ درصد کودکان ۵ تا ۶ ساله حداقل ۵ دندان شیری پوسیده، پرشده یا کشیده‌شده دارند.
این در حالی است که بسیاری از کودکان تا سنین ۷–۸ سالگی حتی یک بار هم نزد دندانپزشک برده نمی‌شوند و دندانپزشکان تاکید دارند که به دلیل سرعت بالای روند پوسیدگی دندان در کودکان، والدین باید آنها را هر ۴ تا ۶ ماه یک بار نزد دندانپزشک ببرند. حتی اگر مشکلی در دندان و دهان کودک مشاهده نشود.
دکتر مصطفی محاوری، متخصص دندانپزشکی کودکان و فلوشیپ ارتودنسی به همشهری می‌گوید: اولین چکاپ دندانپزشکی کودکان باید حداقل در یک سالگی انجام شود. متاسفانه در ایران چکاپ دندان کودکان عمدتا جدی گرفته نمی‌شود و کودک را تا ۶ – ۷ سالگی پیش دندانپزشک نمی‌برند. خیلی از والدین می‌گویند کودک‌مان تا حالا مشکل یا درد نداشته و برای همین او را نیاوردیم! در حالی که قبل از شروع درد و بروز پوسیدگی باید او را بیاورند. و البته برعکس، کودکان زیادی هم داریم که اصلا پوسیدگی دندان ندارند و این نشان‌دهنده آگاهی بالای والدین آنها درباره دندان‌های شیری است.
دکتر محاوری می‌گوید: چکاپ دندانپزشکی هم مثل سایر چکاپ‌های پزشکی اطفال است و والدین باید این موضوع را جدی بگیرند و حداقل از یک سالگی که یکی دو دندان کودک رویش پیدا کرده، اولین چکاپ دندانش انجام گیرد تا مراقبت‌های تغذیه‌ای و بهداشتی توسط دندانپزشک به والدین گوشزد شود.
این دندانپزشک در پاسخ به این سوال که آیا پوسیدگی دندان کودکان می‌تواند بر سایر اعضای او نیز تاثیر داشته باشد، توضیح می‌دهد: اگر کودک استعداد یا زمینه بیماری مثل مشکل قلبی و دریچه‌ای داشته باشد، پوسیدگی دندان می‌تواند باعث بروز عوارضی در او شود. اما کودکانی که بیماری خاصی ندارند، میکروب‌های پوسیدگی دهان نمی‌تواند بر سایر اعضای بدن آنها اثر بگذارد.
زمان شروع مراقبت از دندان‌های کودک
مراقبت از دندان‌های کودک از همان دوران بارداری مادر شروع می‌شود. چون از همان زمان است که دندان‌های شیری تشکیل می‌شوند و فرم می‌گیرند و مینا و تاج روی دندان شکل می‌گیرد. این مطلب را دکتر محاوری عنوان می‌کند و تاکید می‌کند: اگر مادر در دوران بارداری تغذیه مناسبی داشته باشد که منجر به ساخت بافت دندان‌های جنین شود، به تشکیل صحیح دندان‌ها و استحکام آنها کمک می‌کند.
این متخصص دندانپزشکی کودکان ادامه می‌دهد: حتی بعضی از دندان‌های دائمی مثل دندان آسیای بزرگِ اول که حدود ۶ سالگی رویش پیدا می‌کند و تا آخر عمر در دهان وجود دارد، شکل‌گیریش در دوره جنینی شروع می‌شود و اگر نقصی وجود داشته باشد، بعدها خود را نشان می‌دهد.
دکتر محاوری می‌گوید: بعد از تولد هم هر سال بخشی از دندان‌ها تشکیل می‌شوند. مثلا دندان‌های عقل در ۱۲ تا ۱۵ سالگی تشکیل می‌شوند. بنابراین در تمام دوران زندگی تغذیه مناسب می‌تواند بر تشکیل و استحکام تاج دندان‌ها تاثیر بگذارد.
این دندانپزشک تاکید می‌کند: از نظر مراقبتی هم با توجه به این که دندان‌های کودک از حدود ۶ ماهگی در دهان رویش پیدا می‌کند، باید از همان سن، مراقبت‌های بهداشتی و تغذیه‌ای آغاز شود. یکی از مراقبت‌های تغذیه‌ای، محدود کردن مصرف مواد قندی و پوسیدگی‌زا است. خوراکی‌های ترش هم در گروه همین مواد پوسیدگی‌زا تلقی می‌شوند.
۴ نقش مهم دندان‌های شیری
دندان‌های شیری ۴ نقش اساسی تغذیه، زیبایی، تکلم و راهنمایی مسیر رویشی دندان‌های دائمی را بر عهده دارند. بنابراین مراقبت درست از آنها اهمیت بسیار زیادی دارد.
دکتر محاوری در این زمینه می‌گوید: اگر دندان کودک دچار پوسیدگی‌های شدید شود، علاوه بر این که او از تغذیه مناسب و مطلوب محروم می‌شود و ممکن است وزن کم کند، به علت ظاهر نامناسب دچار کاهش اعتماد به نفس در مواجهه با هم‌سالان خود می‌شود. ما موارد زیادی داریم که کودک بعد از درمان دندان وزن می‌گیرد. درضمن دندان شیری، کنترل‌کننده مسیر رویشی دندان‌های دائمی هم است. یعنی اگر دندان‌های شیری به درستی مراقبت شوند، احتمال این که دندان‌های دائمی کودک بعدها منظم و مرتب رویش کنند، خیلی بالا است. اما اگر دندان‌های شیری پوسیدگی پیدا کنند، زودتر از موعد کشیده شوند، یا زود از دست بروند، احتمال بی‌نظمی دندان‌های دائمی و ناهنجاری‌هایی که منجر به ارتودنسی دندان کودکان می‌شود هم زیاد است. پس تا زمانی که لازم است، باید دندان‌های شیری را به صورت سالم در دهان کودک حفظ کنیم و مدام نگوییم این دندان‌ها موقت هستند و اهمیتی ندارند.
بیشتر بخوانید؛
- ۲۱ توصیه مهم درباره بهداشت دندان | دندان هایتان را به این یک دلیل با نمک نشویید
-
هر ایرانی چند دندان پوسیده دارد؟ | آمار بالای تعطیلی مطب های دندانپزشکی! | مردم این کشورها یک دندان پوسیده ندارند
- دندان شیری کودکان به اندازه دندان دائمی مهم است
-
آشنایی با راه‌هایی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌های شیری
-
جای خالی دندان‌های از دست رفته را چگونه پر کنیم؟
این کودکان پرخطر محسوب می‌شوند
کودکانی که در طول روز ۱ تا ۲ بار مصرف مواد قندی دارند، جزو گروه کم‌خطر محسوب می‌شوند. یعنی پوسیدگی در دندان‌های آنها کمتر رخ می‌دهد. کودکانی که ۲ تا ۳ بار و حداکثر ۴ بار مصرف مواد قندی دارند، در گروه ریسک و خطر متوسط قرار می‌گیرند و کودکانی که بیش از ۴ بار مصرف دارند، جزو گروه خیلی پرخطرند؛ یعنی این کودکان در سن ۷ – ۸ سالگی همه دندان‌هایشان پوسیده شده است.
دکتر محاوری با اشاره به این دسته‌بندی تاکید می‌کند که مصرف مواد قندی باید محدود شود تا ذائقه کودک به خوردن مواد شیرین و حتی مواد شور عادت نکند. این که بگوییم بچه‌ها شکلات و شیرینی دوست دارند، قابل قبول نیست.
به گفته این دندانپزشک کودکان، مواد قندی شامل همه خوراکی‌های شیرین می‌شود؛ میوه، آبمیوه، شکلات، چای شیرین، عسل، بیسکوییت و ... .
۴ باور خرافی در مورد دندان‌های شیری
۴ باور خرافی در مورد دندان‌های شیری بین مردم رایج است که دکتر محاوری تاکید دارد بهتر است والدین آنها را بدانند و برای همیشه آنها را از ذهن خود پاک کنند.
۱. دندان‌های شیری مهم نیستند: اگرچه دندان‌های شیری بالاخره یک روز می‌افتند، اما برای بهداشت دهان کودک بسیار مهم هستند. این دندان‌ها نه تنها جا را برای رشد صافِ دندان‌های اصلی حفظ می‌کنند، بلکه کمک می‌کنند تا ساختار صورت درست رشد کند و کودک تغذیه درستی داشته باشد و مواد مغذی مناسب را دریافت کند.
۲. خراب شدن دندان‌های شیری مهم نیست: شاید شنیده باشید که دندان‌های بچه‌های کم‌سن اصلا خراب نمی‌شود، یا اگر خرابی هم وجود داشته باشد، اهمیت چندانی ندارد. اما شایعات درست نیستند. کرم‌خوردگی نه تنها دردناک است، بلکه می‌تواند باعث باد کردن و حتی عفونت لثه شود. ضمن این که کودکانی که دندان‌های شیری خراب دارند، ۳ برابر بیشتر در خطر خراب شدن دندان‌های دائمی هستند.
۳. لازم نیست دندان‌های کودک را مسواک بزنید یا نخ دندان بکشید: باید حتی قبل از درآمدن اولین دندان کودک، برایش مسواک بزنید. از یک پارچه نرم و مرطوب یا گاز استفاده کنید و روی لثه های او بکشید تا باکتری‌های آن را کم کنید و مانع از کرم‌خوردگی آنها در آینده شوید. وقتی هم دندان‌ها درآمدند، کمک کنید تا کودک به ۲ بار مسواک زدن در روز با مقدار بسیار کمی خمیردندان و همچنین نخ دندان کشیدن عادت کند.
۴. لازم نیست کودک را پیش دندانپزشک ببرید: برداشت غلطی در ایران رایج است که می گویند نیاز نیست کودک را قبل از ۳ سالگی یا قبل از درآمدن همه‌ی ۲۰ دندان شیری‌اش به دندانپزشکی ببرید. کارشناسان توصیه می کنند بچه‌ها را بعد از درآمدن اولین دندان یا دست‌کم در یک‌سالگی نزد دندانپزشک ببرید. بررسی‌های زودهنگام می‌تواند منجر به شناسایی هرگونه خرابی یا مشکل شود.
۲۰ توصیه خیلی مهم و کاربردی
دکتر محاوری به عنوان متخصص دندانپزشکی کودکان، بیش از ۲۰ توصیه مهم برای مراقبت از دندان‌های شیری کودکان ارائه می‌دهد که بسیار کاربردی هستند و می‌گوید: اگر والدین این چند توصیه را به کار ببندند، دندان‌های فرزندان‌شان تا سنین بالا هم دچار پوسیدگی نخواهد شد. این توصیه‌ها را با هم مرور می‌کنیم؛
۱. کمتر از ۲ بار مسواک زدن در روز، عامل مهمی در افزایش پوسیدگی‌های دندان کودکان است؛ یک بار شب و قبل از خواب و یک بار صبح قبل از خوردن صبحانه. مسواک زدن بیشتر از ۲ بار هم توصیه نمی‌شود.
۲. برای هر بار مسواک زدن ۳ دقیقه وقت بگذارید.
۳. خوردن مواد قندی به خصوص مواد قندیِ چسبنده مثل شکلات و آبنبات و مانند اینها برای دندان مضر است. مصرف مواد قندی برای کودک را به یک تا حداکثر ۲ بار در روز محدود کنید. اجازه جویدن قند را هم به کودک ندهید.
۴. بعد از هر بار مصرف مواد قندی باید دهان کودک را با آب خالی بشویید. یعنی باید کودک، آب را قرقره کند و بعد خالی کند تا اسید دهان مقداری پایین بیاید و دندان‌ها دچار پوسیدگی نشوند. در این کار کوتاهی نکنید.
۵. مسواک زدن مثل تمام کارهای دیگر ازجمله کتاب خواندن، لباس پوشیدن و ... نیاز به فرهنگسازی نیاز دارد. این که بگوییم بچه ما به مسواک زدن علاقه ندارد، کم‌کاری خودمان است. باید اول خودمان به عنوان والدین روزانه ۲ بار مسواک بزنیم و الگوی مناسبی برای کودک باشیم.
۶. می‌توان با شعر خواندن و بازی کردن حین مسواک زدن، کودک را از همان سنین خیلی پایین به مسواک علاقه‌مند کرد.
۷. برای کودک توضیح دهیم که اگر مسواک بزنی، دهانت خوش‌بو می‌شود، ارتباطت با دوستانت بهتر می‌شود و ... . ما کودکان بسیار زیادی داریم که اصلا پوسیدگی دندان ندارند. چون فرهنگ مسواک زدن در آنها نهادینه شده است.
۸. کودکان زیر ۱۲ سال باید هر ۴ تا ۶ ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنند. چون پوسیدگی دندان در کودکان خیلی سریع رخ می‌دهد و ما به آن می‌گوییم پوسیدگی انفجاری. اگر چکاپ‌ها مرتب و به موقع انجام شود، کودک تا سنین بالا دچار پوسیدگی دندان نخواهد شد.
۹. مسواک زدن زبان مثل مسواک زدن دندان‌ها موضوع خیلی مهمی است که خیلی از والدین نمی‌دانند یا اهمیت نمی‌دهند.
۱۰. رشته‌های مسواک باید نرم یا متوسط باشد. مسواک‌های زبر به لثه و دندان‌ها آسیب می‌رساند. اندازه مسواک هم باید با توجه به اندازه دهان کودک انتخاب شود.
۱۱. بهتر است مسواک در محیط دستشویی که مملو از آلودگی و رطوبت است، نگهداری نشود.
۱۲. هیچ وقت مسواک خیس را در محیط بسته قرار ندهید. مرطوب بودن مسواک باعث رشد میکروب‌ها روی آن می‌شود.
۱۳. مسواک کودک را هر ۳-۴ ماه یک بار عوض کنید. اگر رشته‌های مسواک زودتر از این موعد پخش شد، زودتر آن را تعویض کنید.
۱۴. محکم مسواک زدن می‌تواند به لثه‌ها و مینای دندان آسیب برساند.
۱۵. بهتر است در فواصل زمانی از خمیردندان‌های مختلفی استفاده شود. یعنی پس از اتمام خمیردندان، دفعه بعد از نوع دیگری که دارای ترکیبات متفاوتی است، استفاده شود.
۱۶. به کودک یاد بدهید که به هیچ عنوان اجسام سخت را با دندان‌هایش نشکند.
۱۷. به کودک یاد بدهید که از خوردن آب یا غذای داغ و خیلی سرد با هم یا به فاصله کوتاه از هم خودداری کند.
۱۸. نخ دندان مختص بزرگسالان نیست و برای تمیز کردن دندان کودک هم باید از نخ دندان استفاده کرد. البته بعد از مسواک.
۱۹. خوردن غذاهای سرشار از کلسیم و فسفر مثل لبنیات، گوشت و سبزیجات برای سلامت دندان‌ها مفید است. چون دندان کودکان تا ۱۲ سالگی در حال شکل گرفتن است.
۲۰. دهان‌شویه برای کودک بعد از ۶ سالگی توصیه می‌شود. زمانی که کودک، قرقره کردن را یاد گرفته باشد و دهان‌شویه را قورت ندهد. بهترین دهان‌شویه برای کودکان فقط و فقط دهان‌شویه‌های فلورایددار یا آب‌نمک رقیق است. دهان‌شویه ضد میکروبی را برای کودکان اصلا توصیه نمی‌کنیم. گاهی به خاطر آفت و تبخال، دهان‌شویه ضد میکروبی برای کودک تجویز می‌شود اما در غیر این صورت خیر.