همشهری آنلاین_ محمد بحرینی، پژوهشگر علوم شناختی: یکی از موضوعاتی که برای همه ما کنجکاوکننده است و شاید در فعالیت‌های اقتصادی یا رسانه‌ای به آن نیاز داریم این است که چه عواملی دست‌به‌دست هم می‌دهد تا یک محتوا در رسانه‌های اجتماعی وایرال شود؟ در این‌باره مطالب زیادی نوشته شده است اما در گزارش پیش‌رو به بررسی برخی تحقیقات علمی که روی این موضوع صورت گرفته است پرداخته‌ایم.
کدام احساسات بیشتر وایرال می‌شوند؟
در مقاله «چه چیزی باعث وایرال شدن محتواهای آنلاین می‌شود؟» که در سال ۲۰۱۲ منتشر شده و بیش از ۴ هزار بار در سایر تحقیقات به این مقاله ارجاع داده شده است، نتایج آزمایش در این زمینه منتشر شده است.
۲ تحقیق در این‌باره انجام گرفت. تحقیق اول درباره مطالعه میدانی احساسات و رابطه آن با وایرال شدن است. نیویورک‌تایمز به‌طور مستمر گزارش می‌دهد که کدام مقاله از وب‌سایت آن بیشترین ایمیل را در ۲۴ ساعت گذشته داشته است. در این تحقیق تعداد ۶۹۵۶ مقاله روزنامه نیویورک‌تایمز که در طول یک‌ماه در سال۲۰۰۸ منتشر شده بود مورد بررسی قرار گرفت.
درصد احتمال وایرال شدن درباره هر یک از ویژگی‌های محتوا در نمودار بالا نشان داده شده است.
نتایج این تحقیق نشان داد که:
* یک محتوا هر چه مثبت‌تر باشد احتمال وایرال شدن آن بیشتر است.
* از واژه‌های مثبت به‌طور قابل توجهی بیشتر از واژه‌های منفی استقبال می‌شود.
* هر چه عواطف و احساسات در یک محتوا بیشتر باشد، احتمال بالاتر بودن بازدید آن بیشتر است.
* محتوای غم‌انگیز کمتر احتمال وایرال شدن دارد.
* برخی احساسات منفی مانند وحشت، اضطراب و خشم نیز هستند که عامل وایرال شدن هستند.
(نکته مهم در اینجا این است که هم غم، هم وحشت، هم اضطراب و هم خشم، احساسات منفی هستند، اما آن دسته احساساتی که موجب برانگیختن یا فعال‌شدن می‌شوند با وایرال شدن رابطه مستقیم دارند. احساسی همچون غم که موجب غیرفعال شدن است، رابطه عکس با وایرال شدن دارد. بنابراین فعال‌سازی باعث انتقال اجتماعی است.)
* محتواهای جالب، شگفت‌انگیز و آموزنده نیز از محتواهای دارای پتانسیل وایرال شدن محسوب می‌شوند.
* همچنین مقالات طولانی‌تر، مقالات نویسندگان مشهورتر و مقالات نوشته‌شده توسط زنان نیز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
در تحقیق دوم سلسله آزمایش‌هایی روی ۲ مفهوم «سرگرمی» و «خشم» انجام گرفت. نتایج این تحقیق نیز نشان داد محتواهای سرگرم کننده، بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرند و پتانسیل وایرال شدن دارند. همچنین محتواهایی که خشم را برمی‌انگیزند، بیشتر احتمال دارد که به اشتراک گذاشته شود.
برخی تحقیقات دیگر
مطالعه دانشگاه MIT نشان داد که احساساتی مانند «شگفت‌زدگی» و «نفرت» به تنهایی موجب وایرال‌شدن پیام‌ها می‌شود و کاربران عادی، و نه ربات‌ها، به سرعت آنها را بازنشر می‌کنند.
در مقاله‌ای با عنوان «چرا برخی از محتواهای رسانه‌های اجتماعی محبوب‌تر از دیگران هستند؟» که در سال ۲۰۲۲ منتشر شده است، ویژگی‌هایی همچون «ترس»، «غم»، «عصبانیت» و «تعجب» با انجام آزمایش‌های مختلف به اثبات رسیده است.
مقاله دیگری با عنوان «چه چیزی باعث وایرال شدن (اشتراک‌گذاری) محتوای آنلاین می‌شود؟» به مولفه‌هایی همچون «سرگرمی»، «هیجان» و «الهام‌بخش بودن» اشاره کرده است. همچنین به این نکته پرداخته که عناصر مختلف درام مانند «غافلگیری» و «توطئه» و پرداختن به نوزادان، حیوانات و افراد مشهور می‌تواند موجب برانگیختن احساسات و در نتیجه اشتراک‌گذاری بیشتر شود.
وایرال شدن به‌معنای درست بودن نیست
تحقیقات بسیاری در این زمینه موجود است که تمامی آنها نتایج مشابهی داشته‌اند. از تحقیقات انجام شده روی این موضوع، نکته مهمی روشن می‌شود و آن اینکه این تحقیقات نشان می‌دهند صرف‌نظر از راست یا دروغ بودن یک محتوا و درست یا نادرست بودن آن، صرفاً به دیل وجود یکی از عناصری که در تحقیقات مختلف ثابت شده موجب وایرال شدن می‌شوند، یک محتوا می‌تواند پربازدید شده و بارها به اشتراک گذاشته شود. این نکته ۲ مسئله را به ما گوشزد می‌کند:
۱. نخست آنکه وایرال شدن را نباید دلیلی بر درستی یا صداقت یک محتوا بدانیم.
۲. نکته دوم اینکه رسانه‌ها می‌توانند روی عناصری که موجب وایرال شدن است سوار شده و هر چیزی که می‌خواهند به خورد ما بدهند را با همین روش منتشر کنند. در نتیجه نسبت به این مسئله باید بسیار هوشیار بود.