به گزارش همشهری آنلاین: عکس‌های عجیب و جدیدی که تلسکوپ جیمز وب از کهکشان‌های مختلف در سال ۲۰۲۳گرفت و منتشر کرد گواه این مدعاست. آغاز به‌کار مرتفع‌ترین رصدخانه نجومی جهان در ژاپن، بهانه‌ای شد برای پرداختن به چند رصدخانه مهم جهان و ایران.
مرتفع‌ترین رصدخانه
از تلسکوپ‌های ابتدایی با مکانیسم‌های اولیه گرفته تا تلسکوپ‌های بزرگ رادیویی و فضایی مانند جیمز وب از گذشته تاکنون برای کشف و شهود در آسمان استفاده شدند، اما تلاش برای دید واضح‌تر از کیهان همچنان ادامه دارد.
رصدخانه آتاکاما دانشگاه توکیو (TAO) یک مرکز پیشگامانه است که ۳۰آوریل ۲۰۲۴(۱۱اردیبهشت) افتتاح شد. این رصدخانه با ارتفاع خیره‌کننده ۵۶۴۰متری عنوان مرتفع‌ترین رصدخانه نجومی جهان را به‌خود اختصاص داده است. در آن ارتفاع، رطوبت کمی در فضا وجود دارد که برای دید مادون قرمز مناسب است.
با وضوح بی‌نظیر، این هوای خشک و رقیق به TAO اجازه می‌دهد تا طیف فروسرخ میانی را مشاهده کند که برای مطالعه محیط‌های ستاره‌ای و مناطق تشکیل سیاره بسیار مهم است. TAO تنها تلسکوپ زمینی در جهان خواهد بود که به‌دلیل ارتفاع و محیط خشک می‌تواند طول موج‌های فروسرخ میانی را به‌طور مؤثر رصد کند.
رصدخانه مونا کیا در هاوایی
رصدخانه مونا کیا در جزایر هاوایی آمریکا، شامل مجموعه‌ای از تلسکوپ‌هاست که ۱۲مؤسسه در آن فعال است. از مهم‌ترین ویژگی‌های این رصدخانه استقرار روی قله‌ای با ارتفاع زیاد، آسمان تاریک، جدا بودن از فضای شلوغ شهری، پوشش ابرها، رطوبت کم و آتشفشان‌های عظیم است.
این یک مکان ایده‌آل برای رصدخانه است و می‌تواند تصاویر بسیار واضحی از ستارگان، سیارات و دیگر مشاهدات کیهانی ارائه دهد. در سال‌های اخیر، اکتشافات مهمی مانند سرعت شتاب انبساط جهان، کشف یک سیاه‌چاله بسیار پرجرم در کهکشان راه شیری، کشف سیارات فراخورشیدی، تشخیص و نظارت سیارک‌ها و مطالعات مربوط به کهکشان‌های دور در این مرکز انجام شده است.
رصد در ایران از باستان
شمار رصدخانه‌های ایران به ۱۵رصدخانه می‌رسد که از دوران باستان تا دوره معاصر را شامل می‌شود. وقتی قدیمی‌ترین منجمان دنیا ایرانی هستند، وجود رصدخانه‌هایی که برخی از آنها به تاریخ پیوسته‌اند در مناطق مختلف کشور منطقی است. به‌عنوان مثال رصدخانه مراغه به عصر ایلخانی در ایران بازمی‌گردد. این رصدخانه یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی از آن دوران است که با تلاش‌های خواجه نصیرالدین طوسی، منجم سرشناس ایرانی ساخته شد. این رصدخانه سال ۶۳۸شمسی روی یک تپه ۱۱۰متری در نزدیکی مراغه ساخته شد.
کشف آسمان از قلب خرم‌آباد
اما رصدخانه کاسین به‌عنوان مدرن‌ترین رصدخانه خاورمیانه شناخته می‌شود. این رصدخانه در ارتفاع ۱۷۰۰متری از سطح دریا در شهر خرم‌آباد و بر قله کوه مدبه معروف به بام خرم‌آباد ساخته شده است.
این رصدخانه شناخته شده ۱۶تلسکوپ دارد که درمیان آنها تلسکوپ خورشیدی کورونادو و تلسکوپ مرکزی سلسترون از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. علاوه بر تلسکوپ‌ها، این مجموعه از ۳ آسمان‌نما تشکیل شده که یکی ثابت و ۲ تای دیگر متحرک هستند.
بیشتر بخوانید:
- روبات چینی در مسیر ماه | مقصد؛ قطب جنوب
بزرگ‌ترین تلسکوپ ایرانی در رصدخانه ملی
بهترین رصدخانه ایران با عنوان رصدخانه ملی با تلسکوپی با آینه ۳.۴متری از سال ۱۴۰۰مورد بهره‌برداری رسیده است. تلسکوپ به‌کار رفته در این رصدخانه به‌عنوان بزرگ‌ترین تلسکوپ ایران و حتی غرب آسیا شناخته می‌شود.
رصدخانه ملی ایران در ۳۳کیلومتری جنوب غرب کاشان و در ارتفاع ۳۶۰۰متری قله گرگش که دومین قله مرتفع رشته‌کوه کرکس است، واقع شده است. نخستین تصویر رنگی این رصدخانه پاییز ۱۴۰۱منتشر شد که در این تصویر، تلسکوپ به رصد کهکشان «NGC ۲۳» پرداخته است.