همشهری آنلاین - مریم سرخوش: مکمل‌ها بازار پرمصرفی دارند و خیلی‌ها هم به دنبال برند خارجی محصولات مورد نظرشان هستند. شاید همین مساله هم باعث شده که سودجویان محصولات تقلبی را با نام برند خارجی به مشتریانشان عرضه می‌کنند و هزار و یک آسیب برای سلامت آنها رقم می‌زنند. همین چند روز پیش بود که معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اراک از کشف ۲۲۰ قوطی مکمل ورزشی قاچاق و غیر مجاز در این شهر خبر داد.
پیشتر هم رئیس پلیس امنیت اقتصادی تهران بزرگ از کشف ۵۴۳ قوطی پودر و ۶۱۶۰ عدد قرص بدنسازی تقلبی و قاچاق در ساختمانی واقع در بازار تهران خبر داده بودند. آن هم در حالی که چند سالی می‌شود، تمام مکمل‌های موجود در کشور در کارخانه‌های داروسازی ایران تولید می‌شوند و تقریبا هیچ وارداتی برای این محصول در کشور وجود ندارد.
این نکته را سیدمحمد ناصری، دبیر سندیکای تولیدکنندگان مکمل ایران هم تأکید می‌کند و به همشهری آنلاین می‌گوید: اگر در داروخانه‌ها، محصولی را تحت عنوان برند خارجی عرضه می‌کنند، همان‌هایی هستند که تحت لیسانس و فرمولاسیون شرکت خارجی از سوی شرکت‌های داخلی تولید شده‌اند و ادعای تولید آن توسط شرکت خارجی در کشور دیگر مورد تأیید نیست.
او تأکید می‌کند که تنها مرکز معتبر برای عرضه این محصولات هم داروخانه‌ها هستند و اگر در محلی خارج از این اصناف عرضه شوند، قاچاق و فاقد اصالت خواهند بود.
وضعیت تولید مکمل در کشور
ناصری با بیان این که تولید مکمل‌ها در کشور از حدود سال 98رونق جدی‌تری گرفت، عنوان می‌کند: مکمل‌ها پروسه قیمت‌گذاری بهتری نسبت به دارو دارند و به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های داروسازی به این سمت آمدند که در کنار محصولات دارویی مکمل‌ها را هم تولید کنند.
به گفته این فعال حوزه دارویی، ایران جزو کشورهایی است که تمام مکمل‌هایش در کارخانه‌های داروسازی تولید می‌شوند و چند شرکتی هم که هنوز تولید دارو ندارند، استانداردهایی که وزارت بهداشت از شرکت‌های دارویی مطالبه می‌کند را دارا هستند. این در حالی است که در سطح دنیا مکمل‌ها در سطح نزدیک‌تر به صنایع غذایی تولید می‌شوند.
محدودیت واردات
دبیر سندیکای تولیدکنندگان مکمل ایران درباره بازار واردات مکمل‌ها هم توضیح می‌دهد: رشد تولید مکمل‌ها در داخل کشور و همزمان محدودیت‌های منابع ارزی، وزارت بهداشت و وزارت صنعت و معدن را در این مسیر قرار داد که جلوی واردات مکمل‌ها را بگیرند. این تصمیم کاهش ارزبری برای کشور داشت چون تعداد زیادی از محصولات با وجود 10 تا 15تولیدکننده ضرورتی به واردات نداشتند.
خیلی‌ها در مراجعه به داروخانه، اصرار بر خرید محصول خارجی دارند اما نمی‌دانند که این محصولات خارجی را در کشور نداریم. به همین دلیل آن چیزی که در بسیاری موارد داروخانه‌ها به‌عنوان مکمل خارجی عرضه می‌کنند، همان محصولات تحت لیسانس است
او ادامه می‌دهد: البته این الگویی است که در کشورهای همسایه ایران هم وجود دارد. به جز واردات تعدادی از مکمل‌هایی که مربوط به برندهای معتبر دنیا هستند، آنها هم به سمت خودکفایی در تولید مکمل‌ها حرکت کرده‌اند. بر این اساس تقریبا هیچ واردات مکملی در کشور ما هم وجود ندارد.
داستان تولید مکمل‌ها
ناصری با بیان این که مکمل‌ها شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی، ترکیبات ویتامین‌ها و مواد معدنی با عصاره‌های گیاهی، آمینواسیدها و پروتئین‌ها هستند، بیان می‌کند: تولید این محصولات به 2 صورت انجام می‌گیرد؛ آنهایی که با دانش فنی و فرمولاسیون شرکت‌های داخلی تولید می‌شوند و گروه دوم هم تحت لیسانس و فرمولاسیون شرکت خارجی در حال تولید هستند. این محصولات هم همان برندی هستند که شرکت خارجی سازنده اولیه، ساخت و دانش فنی آن را به شرکت ایرانی منتقل کرده و درنهایت محصول با همان نام و برند خارجی تولید می‌شود.
البته به گفته این فعال حوزه دارو، واردات مواد اولیه مکمل‌ها همچنان انجام می‌شود و در این باره توضیح می‌دهد: همانقدر که در حوزه تولید محصولات آماده‌مصرف پیشرفت کرده‌ایم در حوزه مواداولیه مکمل‌ها پیشرفتی نداشتیم. در بسیاری موارد مولتی ویتامین مینرال که محصول تولیدشده یک شرکت ایرانی یا تحت لیسانس یک شرکت خارجی است، مواداولیه با احتمال زیاد وارداتی هستند.
ماجرای فروش خارجی‌ها در داروخانه‌ها
او درباره عرضه مکمل‌های خارجی در بازار مصرف هم می‌گوید: یکی از مشکلات این حوزه تقاضای مردم برای خرید مکمل‌های خارجی است که البته به فرهنگ مصرف کالای خارجی در مردم ایران مربوط می‌شود و فقط شامل مکمل‌ها نیست. مردم ما زمانی که می‌خواهند کفش هم بخرند، اگر پول کافی داشته باشند، ایرانی نمی‌خرند.
ناصری ادامه می‌دهد: این فرهنگ زمانی مشکل ایجاد می‌کند که فرد در مراجعه به داروخانه، اصرار بر خرید محصول خارجی دارد اما نمی‌داند که این محصولات خارجی را در کشور نداریم. به همین دلیل آن چیزی که در بسیاری موارد داروخانه‌ها به‌عنوان مکمل خارجی عرضه می‌کنند، همان محصولات تحت لیسانس است که تحت نام برند یک شرکت خارجی در داخل کشور تولید می‌شود. اما روی جعبه تمامی این محصولات، ساخت ایران قید شده است.
بیشترین تقلب در این مکمل‌ها
ناصری درباره محصولات تقلبی موجود در بازار هم بیان می‌کند: بیشترین سهم قاچاق و تقلب در این محصولات درباره مکمل‌های ورزشی است که خارج از چرخه اصلی عرضه این محصولات یعنی داروخانه‌ها فروخته می‌شوند. این مکمل‌ها به‌صورت پودر تهیه می‌شوند و به تکنولوژی پیچیده برای ساخت هم نیاز ندارند.
تقاضا برای نمونه خارجی مکمل‌ها در کشور بالاست و به همین دلیل سودجویان به‌دنبال نمونه‌های تقلبی این مکمل‌ها در کشورهای همسایه هستند
او با بیان این که تخلفات درباره مکمل‌های ورزشی به‌دلیل مصرف از سوی جوان‌ها و اثربخشی برخی از آنها بیشتر است، عنوان می‌کند: آنها یک پودر پروتئینی قاچاق می‌خرند و آن را مؤثرتر می‌دانند اما آگاه نیستند که دلیل این اثربخشی، داروها و مواد نیروزای غیرمجازی است که به این پودرها اضافه شده، اما این اثربخشی جذابیت محصول را برای مصرف‌کننده بیشتر می‌کند
روش‌های تشخیص مکمل اصل از تقلبی
دبیر سندیکای تولیدکنندگان مکمل ایران در پاسخ به این سؤال که آیا راهکاری برای تشخیص محصول تقلبی از اصل وجود دارد، به سه نکته اشاره می‌کند و می‌گوید: اول اینکه تمام محصولات ایرانی و تحت لیسانس که در کشور تولید می‌شوند در سامانه وزارت بهداشت از طریق برچسب اصالت قابل رهیابی هستند. نکته دوم اینکه عرضه مکمل‌ها شامل قرص، کپسول، قرص جوشان و پودرهای بدنسازی خارج از داروخانه ممنوع است و هر کدام از آنها اگر خارج از داروخانه خریداری شود فاقد اصالت است؛ یعنی براساس سیکل قانونی وارد یا تولید نشده است.
او درباره نکته سوم هم بیان می‌کند: داروخانه‌ها اجازه فروش اقلام قاچاق را ندارند و این کار یک تخلف بسیار جدی و با جرایم سنگین است. آنها اجازه ندارند حتی محصولی که از طریق چمدانی و مسافران وارد شده را عرضه کنند. نکته مهم اینکه بسیاری از محصولاتی که در سطح عرضه خارج از داروخانه‌ها فروخته می‌شوند، تقلبی هستند و از مجرای قانونی هم به کشور وارد نشده‌اند.
البته به تاکید ناصری، تقاضا برای نمونه خارجی مکمل‌ها در کشور بالاست و به همین دلیل سودجویان به‌دنبال نمونه‌های تقلبی این مکمل‌ها در کشورهای همسایه هستند.
ناصری تأکید می‌کند: اگر داروخانه‌ای اقدام به تحویل مکملی کند که برچسب اصالت وزارت بهداشت را نداشته باشد، این اقدام تخلف است اما مشکل اینجاست که هر قدر داروخانه‌ها می‌خواهند داروی مجاز عرضه کنند، مردم با وجود تقاضای بالا، آنها را به این سمت هل می‌دهند و این مشکل درباره سایر محصولات مثل داروها و لوازم بهداشتی‌ها هم وجود دارد. البته این تأیید چنین تخلفی از سوی داروخانه‌ها نیست.