مدیر طرح: میترا زاغی
همکاران: شبنم چهره، فریده درفشی، زهره دیداری، سمیه گایگانی، احسان کاظمی
پیشگفتار:
کتاب از دیرباز یکی از مهمترین ابزار آگاهی و بصیرت به شمار آمده است و امروزه نیز در جوامع انسانی در ابقای موجودیت فرهنگی نقش اساسی دارد، بگونهای که میزان مطالعه و گرایش به کتاب از مهمترین شاخص های رشد و توسعه می باشد. "مطالعه" که "فرهنگ لغت عمید" آن را "اطلاع یافتن از چیزی با ادامه نظر در آن" معنی کرده است، نه تنها زیر بنای "پژوهش" و نخستین گام برای تحقیق است بلکه به عقیده کارشناسان جزو نیازهای روحی و معنوی انسان نیز محسوب می‌شود.
یکی از فاکتورهای اثر گذار بر حوزه فرهنگ کتابخوانی امکانات و فرصت‌هایی است که در این راستا در یک جامعه ایجاد شده یا رشد داده می‌شود. گرانی کتاب، نهادینه نشدن فرهنگ کتابخوانی، تبلیغات کم و غلط، مشکلات مالی، سرگرمی‌های دیگر، فرهنگ خانوادگی و در بعضی موارد تحصیلات پایین والدین، از موانع توسعه فرهنگ مطالعه به خصوص در قشر جوان به شمار می‌رود.
هر چند آمار دقیقی در مورد سرانه مطالعه کتاب که دارای پشتوانه پژوهشی باشد وجود ندارد و هر یک از مسئولین آمارهای متفاوتی را بیان می‌کنند، اما بر اساس گزارشی که در "سایت فرارو" آمده است، معاون فرهنگی وزیر ارشاد سرانه کتابخوانی در کشور را بدون احتساب مطالعه کتاب‌های درسی، مجلات و مقاله‌های علمی 10 دقیقه در شبانه‌روز بیان کرده است. از سویی دیگر در گزارشی که "روزنامه کیهان" روز دوشنبه 25 خرداد امسال چاپ کرده است: "برابر آمارهای موجود سرانه مطالعه در ایران آن هم در خوشبینانه‌ترین حالت هجده و نیم دقیقه در روز اعلام گردیده که در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته و اروپایی در سطح بسیار پایینی قرار دارد." در همین گزارش آماری از سرانه مطالعه در کشورهای اروپایی آمده است که نشان می‌دهد در برخی از کشورهای اروپایی سرانه مطالعه هر نفر در طول روز بین 8 الی 10 ساعت است که با روزی هجده و نیم دقیقه‌ای که در ایران اعلام شده قابل مقایسه نیست.
برای بهبود این وضعیت در کشور راهکارهای گوناگونی باید به کار گرفته شود که از این راهکارها می‌توان به مواردی چون: اطلاع‌رسانی دقیق و همه‌جانبه و تبلیغات از طریق صدا و سیما، گسترش نمایشگاه‌ها و کتابخانه‌های بین‌المللی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قرار دادن زنگ مطالعه در مدارس و همچنین اختصاص یارانه به حوزه فرهنگ اشاره کرد.
اهداف تحقیق:
هدف از انجام این پژوهش دستیابی به میزان مطالعه کتاب، شناخت موانع کتابخوانی و عوامل موثر بر گسترش کتابخوانی از نظر مردم است.
جامعه آماری و تاریخ نظرسنجی:
نمونه آماری این تحقیق که از تاریخ 6 تا 9 تیر ماه 1388 انجام شده شامل 600 نفر از مردم تهران است که از این تعداد 50 درصد مرد و 50 درصد زن هستند.
گزیده‌ای از یافته‌های این تحقیقق به قرار زیر است:
از میان 600 نفر پاسخگو، 54 درصد کتاب می‌خوانند، که در مقایسه با تحقیقی که در اردیبهشت ماه سال 86 توسط مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای همشهری در همین زمینه انجام شد و 65 درصد از پاسخگویان کتاب می‌خواندند، تعداد افراد کتابخوان کم شده است.
نمودار زیر نشان‌دهنده دلایل پاسخگویانی است که اصلا کتاب نمی‌خوانند:
جدول زیر توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه کتاب‌های مورد مطالعه خود را از چه طریقی تهیه می‌کنند نشان می‌دهد:
| کتاب‌های مورد مطالعه خود را از چه طریق تهیه می‌کنند |
تعداد |
درصد |
| خرید |
174 |
54 |
| گرفتن از اطرافیان |
70 |
22 |
| کتابخانه |
65 |
20 |
| سایر(هدیه، شرکت‌های خاص، اینترنت) |
12 |
4 |
| جمع |
321 |
100 |
پاسخگویان برای گسترش کتابخوانی در سطح جامعه پیشنهادات زیر را ارائه دادند: تبلیغات و فرهنگ‌سازی(25 درصد)، کاهش قیمت کتاب(15 درصد)، رفع مشکلات مردم(6 درصد)، گسترش کتابخانه‌ها(6 درصد)، ایجاد ایستگاه‌های کتابخوانی(3 درصد)، به‌روز کردن کتابخانه‌ها(3 درصد) و جذاب کردن کتاب‌ها(3 درصد). 5 درصد از پاسخگویان نیز به مواردی مانند: افزایش فروشگاه‌های کتاب، انتشار کتاب‌های جیبی و ایجاد کتابخانه‌های اینترنتی اشاره کردند. 19 درصد از پاسخگویان هیچ پیشنهادی در این زمینه نداشتند. 15 درصد نیز پاسخ این سوال را نمی‌دانستند.
این نظرسنجی‌ها ادامه دارد. ممکن است در روزهای آینده، پژوهشگران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای همشهری، با تلفن شما هم تماس بگیرند. متن کامل این خبر را در www.hccmr.com بخوانید.