همشهری آنلاین، فرخنده رفائی: ساکنان کلانشهرها سال‌هاست که با خانه‌های ویلایی و حیاط‌های پُر دار و درختش خداحافظی کرده‌اند. در بیشتر شهرهای بزرگ، سهم مردم از حضور طبیعت در خانه‌هایشان، محدود شده به چند گلدان آپارتمانی جلوی پنجره و گوشه و کنار منزل. حتی باغچه حیاط آپارتمان‌ها هم روز به روز کوچک‌تر شده تا فضای بیشتری به پارکینگ برای ماشین‌ها اختصاص پیدا کند. تا دیروز، درخت و طبیعت جزئی از زندگی انسان‌ها و در دل خانه‌هایشان بود و امروز مردم ناچارند برای لمس طبیعت، شال و کلاه کنند و کیلومترها از خانه دور شوند تا بتوانند در سایه درختی بنشینند و طبیعت را حس کنند.
در تمام دنیا طرح‌های ساخت و ساز شهری به گونه‌ای طراحی می‌شود که اجرای آنها آسیبی را متوجه طبیعت و درختان کهنسال نکند. در تهران- که زمانی باغ‌شهر خوانده می‌شد- نیز در سال‌های اخیر حفظ طبیعت و درختان موجود بیش از پیش مورد توجه مردم قرار گرفته و مدیریت شهری نیز به طور جدی تلاش می‌کند با صادر نکردن مجوز برای طرح‌های ساخت و سازی که به درختان آسیب می‌زنند، به گسترش فرهنگ حفظ طبیعت کمک کند. به همین دلیل در سال‌های اخیر تعداد ساختمان‌هایی که درختان به شکل زیبایی در وسط آنها جای گرفته اند و گوشه ای از طبیعت را در این خانه‌ها یا اماکن شهری زنده کرده اند، به طور چشمگیری بیشتر شده است. همشهری مرروری داشته بر تعدادی از این ساختمان‌های سازگار با محیط زیست در پایتخت...
درختانی که از دل سقف عبور کردند
برج ۱۴ طبقه خیابان محمودی سوم نیاوران یکی از بهترین نمونه‌های همزیستی مدرن ساختمان با فضای سبز است. این برج که سال ۱۴۰۰ پایان کار گرفته به شکلی طراحی و ساخته شده که هیچ‌یک از درختان موجود در محدوده طرح قطع نشدند بلکه به گفته مهندس تنعمی، مالک و سازنده این برج دوستدار طبیعت، به تعداد درختان افزوده هم شده است. اولین نکته‌ای که در مواجهه با این برج چشم بیننده را خیره می‌کند عبور سه درخت چنار بلند از سقف طبقات این برج است که باعث شده شاخه‌های این درختان به شکلی شگفت‌انگیز از بالکن برخی از طبقات خارج شوند و منظره‌ای چشم‌نواز ایجاد کنند. مالک این بنا درباره داستان حفظ درختان این ملک می‌گوید: با اینکه بر اساس قوانین می‌شد تعدادی از درختان برای ساخت و ساز قطع شود، طراحی بنا را به گونه‌ای انجام دادیم که بنا فقط در محدوده بی‌درخت انجام شود و حتی درختان موجود در آن محدوده را هم با عبور دادن تاج و سرشاخه‌ها از دل سقف طبقات، حفظ کردیم. او که اصالتا یزدی و اهل کویر است، از عشق خود به طبیعت می‌گوید که باعث شد در معماری این بنا حفظ ذرختان و سرسبزی ساختمان، اولویت اول او باشد.
مجتمع مسکونی نیاوران
در یکی از کوچه های زیبای منطقه نیاوران، یک مهندس معمار خوش‌ذوق، خلاق و دوستدار محیط زیست ساختمان زیبایی را طراحی کرده که نه تنها از لحاظ حفظ درختان قدیمی بلکه از جهت نمای بیرونی چوبی ساختمان، بسیار زیبا و در عین حال سازگار با محیط زیست است. این بنا در سال ۱۳۸۴ ساخته شد و به گفته مهندس نیکبخت- معمار این بنا- زمانی که مالک برای ساخت آن مجوز دریافت کرد نزدیک به ۱۲۰ درخت حدود ۶۰ ساله در زمین وجود داشت که شهرداری وقت، برای ساخت و ساز مجوز قطع حدود ۴۵ اصله آن را که در محدوده ۶۰ درصد قرار گرفته بودند صادر کرد، اما با توجه به ارزش درختان سایت، مشاور طرح تلاش کرد کارفرما را مجاب کند که از حق سطح ساخت مورد تایید شهرداری چشم پوشی کند تا از قطع درختان جلوگیری شود. به این ترتیب با کاهش سطح ساخت بنا از۱۳ هزار متر مربع به ۱۱ هزار متر مربع، حفظ درختان در طراحی این مجموعه در اولویت اول قرار گرفت. در حال حاضر در این مجتمع مسکونی ۵ طبقه که ۳۰ واحد مسکونی در آن وجود دارد در سایه حفظ درختان قدیمی، فضای سبز و امکانات تفریحی مدرنی برای هم برای ساکنان ایجاد شده که بر زیبایی بنا افزوده و دستاورد این نگاه دوستدار محیط زیست، فضاهایی چشم‌نواز، دلنشین و آرامش بخش بوده است . این ساختمان جزو منتخبین سایت جامعه جهانی معماران در سال ۲۰۱۲ نیز شناخته شده است.
سیزده به در، در داخل آپارتمان
یک دیگر از ساختمان‌هایی که با حفظ حداکثر درختان ساخته شده و فضای بسیار منحصر به فرد و زیبایی ایجاد کرده در خیابان یاسر، نبش فرعی معظمی قرار دارد. یکی از ساکنان این آپارتمان پردرخت و خاص، ویژگی این ساختمان را متفاوت بودن فضای درونی آن با دیگر آپارتمان‌ها می‌داند و می‌گوید: چند پارامتر در انتخاب این ساختمان برای سکونت مد نظر ما بود که یکی از مهم‌ترین آنها همین فضای منحصر به فرد داخلی بوده است، به این شکل که به هیچ‌عنوان حس زندگی در آپارتمان به ساکنین نمی‌دهد. علاوه بر معماری خاص این ساختمان، وجود درختان و همجواری فضای درونی با طبیعت باعث ایجاد حس بسیار مثبت در افراد می‌شود تا جایی که حتی بعضی از دوستان و آشنایان ما برای سیزده به در به منزل ما می‌آیند. ضمن اینکه در طراحی و ساخت این بنا حداقل درختان قطع شده‌اند و بیشتر درختان کهنسال موجود به شکلی در فضای داخلی حفظ شدند. این ساختمان در سال ۸۶ پایان کار گرفت و در آن زمان از سوی شهرداری منطقه به عنوان یکی از پروژه‌های سازگار با طبیعت معرفی شد و توجه زیادی را به خود جلب کرد.
متراژ بنا کم شد تا درختان بمانند
برج چناران یکی از زیباترین برج‌های منطقه‌چناران است که زیبایی خود را از حفظ درختان قدیمی این زمین ۸هزار متر مربعی گرفته است. به گفته مدیر داخلی این مجتمع، زمین این برج قبلا متعلق به سفارت سوئد بود که اوایل دهه هشتاد توسط یکی از اهالی منطقه برای ساخت مجتمع مسکونی خریداری شد و سال ۸۱ جواز ساخت گرفت اما نکته قابل توجه و کار ارزشمندی که در ساخت این بنا به عنوان اولین برج باغ تهران توسط مالک و سازنده انجام گرفت این بود که به خاطر حفظ درختان قدیمی این باغ، مساحت بنا حتی از متراژ جوازی که برای ساخت آن صادر شده بود کمتر شد و متراژ کمتری به خود بنا اختصاص پیدا کرد. در نتیجه اکثر درختان این باغ بسیار قدیمی که چنار بودند حفظ شدند و حتی به جای چند اصله درختی که از قبل خشک شده بود بعداز احداث بنا چندین برابر درخت جوان دیگر کاشته شد. یکی از ساکنان قدیمی برج که خود و خانواده‌اش از اهالی بسیار قدیمی محله هستند، با اشاره به اینکه خیابان چناران از قبل به خاطر درختان چنار زیاد آن معروف بوده و اصولا نامگذاری آن هم بر همین اساس صورت گرفته، به حال و هوای بسیار مطبوع این بنا به دلیل فضای سبز وسیع آن می‌گوید که یکی از دلایل ماندگاری ساکنان و حتی افزایش ارزش واحدهای آن در مقایسه با برخی دیگر از برج‌های منطقه شده است. در مجتمع چناران‌پارک ۵ هزار مترمربع از مساحت ۸ هزار مترمربعی ملک به فضای سبز اختصاص پیدا کرده و برای زیبایی و حفظ طبیعت، درختان خشک شده نیز با گلکاری روی تنه آنها یا ایجاد فضای سبز حفظ شده‌اند.
درخت ایستگاه مترو بهار شیراز
تا اینجا ساختمان‌های مسکونی دوستدار طبیعت را دیدیم و حالا دو نمونه از ساختمان‌های شهری که با حفظ درختان در دل خود ساخته شده‌اند. یکی از شاخص‌ترین پروژه‌های شهری تهران که به دلیل حفظ درخت موجود در طرح آن به شهرت رسید، ایستگاه مترو بهار شیراز است. این ایستگاه خط ۶ مترو تهران که در تقاطع خیابان شریعتی و بهار شیراز در منطقه ۷ شهرداری قرار دارد اسفند سال گذشته به بهره‌برداری رسید اما حتی پیش از بهره‌برداری هم نکته‌ای جالب توجه در عکس‌های منتشر شده از مراحل پایانی پروژه به چشم می‌خورد؛ اینکه تاج درختی کهنسال و بلند از سقف مجموعه سر بر آورده بود و کارگران در حریم چند متری آن در حال کار بودند. بله، این درخت زیبا که در نقشه پروژه قرار گرفته بود، نه‌تنها قطع نشد بلکه به خوبی توسط عوامل اجرایی حفظ شد تا امروز در ورودی این ایستگاه خودنمایی کند و به یکی از جذابیت‌های بصری این ایستگاه تبدیل شود.
سرای محله باغ فردوس و چنار ۸۰ ساله
چنار کهنسال باغ فردوس در منطقه یک شهرداری، دیگر درخت کهنسال و باارزشی بود که درست در وسط نقشه یه پروژه عمرانی قرار گرفته بود اما با تلاش و همت شهرداری این منطقه نه‌تنها قطع یا جابه‌جا نشد بلکه به قلب بنا تبدیل شد. داستان از این قرار بود که محله باغ فردوس به عنوان یک از محله‌های فرهنگی منطقه یک، از داشتن سرای محله محروم بود و درخواست‌های اهالی موجب شد شهرداری ساختمانی را در بوستان قلمستان برای ساخت سرا در نظر بگیرد. اما ساخت این ساختمان، یک حاشیه داشت و آن این بود که چنار ۸۰ ساله این باغ با ۲ متر پهنای بن، در وسط نقشه این طرح جا خوش کرده بود. نظر می‌رسید برای احداث بنا لازم باشد این درخت کهن، قطع یا جابه‌جا شود اما پیمانکار شهرداری و طراح مجموعه، نقشه را به گونه‌ای طراحی کردند که چنار قدیمی در دل بنا حفظ شود. در تمام مراحل اجرای طرح از گودبرداری تا ساخت بنا، اطراف این درخت زیبا فضایی ۴ در ۵ متر مربع در نظر گرفته شد تا صدمه‌ای به ریشه این درخت وارد نشود و امروز، درحالی که کار سقف طبقه سوم این ساختمان به پایان رسیده، جوانه‌های بهاری این درخت از سلامت آن حکایت دارد.
تلفیق شگفت‌انگیز آجر و سرو
بیشتر درختانی که در ساختمان‌های محله نیاوران قد کشیده‌اند از نوع چنار هستند به همین دلیل ساختمان‌هایی که درختان سرو در دل آنها حفظ شده به شکلی خاص و منحصر به فرد خودنمایی می‌کنند. یکی از این ساختمان‌ها، آپارتمانی آجری در خیابان احمدی زمانی نیاوران است که یک اصله سرو بسیار بلند به زیبایی در میانه آن جا خوش کرده و برای ایمنی آن نرده‌هایی هم نصب شده است. ترکیب رنگ آجری نمای این ساختمان با تیرگی سبز سرو جلوه بسیار زیبایی به این ساختمان بخشیده است. متاسفانه هیچ یک از اهالی این محل یا افرادی که در این ساختمان سکونت داشتند اطلاعات بیشتری از زمان ساخت بنا و دیگر ویژگی‌های ساختمان در اختیار ما نگذاشتند اما ازآنجایی که این ساختمان نمونه‌ای منحصر به فرد بود، بهتر دیدیم دست‌کم تصویر آن را در میان ساختمان‌های شاخص سازگار با طبیعت بیاوریم.
چنارهای ساختمان دروس
محله دروس تهران هم ساختمانی دوستدار طبیعت دارد که نه فقط بام آن با درختچه‌هایی زیبا درختکاری شده بلکه سازندگان آن با ابتکار و خلاقیتی جالب، ۳ درخت قدیمی را در دل هلالی آجری زیبایی حفظ کرده و نمایی منحصر به فرد به آن داده‌اند. در این مورد نیز با وجود پیگیری‌های زیاد از شهرداری ناحیه و منطقه، اطلاعات بیشتری به دست نیامد.