به گزارش همشهری آنلاین، ایران از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران در جهان شناخته می‌شود و زعفران ایرانی به دلیل کیفیت بالا و عطر و طعم منحصربه‌فردش معروف است اما چند روز پیش عنوان شد که یک موسسه بین‌المللی مزه در بلژیک جایزه طعم برتر سال ۲۰۲۴ را با سه ستاره طلایی به زعفران هرات اهدا کرد. این خبر در حالی منتشر شده است که عنوان می‌شود افغانستان زعفران ایران را با برند خود در بازارهای جهانی عرضه می‌کند.
عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران در واکنش به این خبر به همشهری می‌گوید: این موسسه هر سال چنین مسابقه‌ای را برپا می‌کند و خیلی از کشورها در آن شرکت می‌کنند و در سال‌های قبل از ایران هم چند واحد بزرگ تولید زعفران شرکت کردند و هر زمان شرکت‌های ایرانی در این رقابت نام‌نویسی کردند موفق به کسب جایزه برتر شدند.
علی حسینی با تاکید بر اینکه اگر شرکت‌های ایرانی در این رقابت شرکت می‌کردند قطعا با امتیاز بالاتری برنده می‌شدند، عنوان می‌کند: نشر چنین خبری بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و این مسابقه آنچنان ملاک و معیار محکمی برای اینکه افغانستان مدعی برتری در تولید زعفران شود، نیست چون هنوز راستی‌آزمایی نشده است که زعفرانی که تست شده است کجا و با چه شرایطی تولید شده است و مشخص نیست که زعفران ایران نبوده است.
۱۲۰ هزار هکتار، آمار تقریبی مزارع زعفران
این صحبت‌ها در حالی است که عنوان می‌شود علاوه بر کاهش تولید، تقاضا هم برای زعفران ایران در بازارهای داخلی و خارجی کاهش یافته و خطر به فراموش سپردن زعفران ایرانی در بازارهای بین‌المللی جدی است. نایب رئیس انجمن زعفران خراسان جنوبی در مورد وضعیت تولید زعفران در کشور می‌گوید: متاسفانه ما آمار دقیقی از میزان تولید زعفران نداریم و آمار اعلامی وزارت جهاد کشاورزی تقریبی است.
حسینی ادامه می‌دهد: طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی ما بالغ بر ۱۲۰ هزار هکتار زعفران‌کاری داریم در حالی که این آمار برای حدود ۵ سال پیش است و در هر سال حداقل ۱۰ درصد به سطح زیر کشت زعفران افزوده و مزارع جدید جایگزین می‌شود.
او می‌افزاید: از ۱۲۰ هزار هکتار سطح زیر کشتی که جهاد کشاروزی عنوان می‌کند متوسط تولید ما در سال گذشته کمتر از ۳۰۰ تن بوده است در حالی که با توجه به ظرفیت‌هایی که داریم به اعتقاد من توان تولید ما در ۱۲۰ هزار هکتار ۱۰۰۰ تن است.
کاهش تولید به ۲ کیلوگرم در هر هکتار
عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران کاهش تولید را نتیجه ضعف آموزش و نبود مدیریت در بخش تولید می‌داند و بیان می‌کند: تولید ما ۴۰ سال پیش یعنی در دهه ۵۰ و ۶۰ در هر هکتار بین ۶ تا ۷ کیلوگرم زعفران بوده اما الان به کمتر از ۲ کیلوگرم رسیده است این در حالی است که در دهه ۶۰ امکانات ما ضعیف‌تر و سطح زیر کشت هم پایین‌تر بود.
او در مورد تاثیر اقلیم بر کاهش تولید زعفران می‌گوید: بخشی از کاهش عملکرد به خشکسالی‌ها ربط داده می‌شود در حالی که اینگونه نیست و در این ۴۰ سال ما ترسالی‌های فراوانی هم داشتیم. ضمن آنکه نیاز آبی زعفران بسیار پایین است و به همین دلیل تمرکز ما برای تولید این محصول شرق کشور و مناطق کم آب است بنابراین کاهش تولید ثمره مستقیم ضعف مدیریت است.
تولید ۹۰ درصد زعفران دنیا
حسینی در مورد سهم زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی می‌گوید: سهم ایران به لحاظ تامین زعفران بالاترین سهم در دنیاست و حدود ۹۰ درصد زعفران مصرفی دنیا را ما تامین می‌کنیم اما متاسفانه این سهم به سرعت در حال کاهش است.
او با تاکید بر اینکه باید با رفع موانع صادرات سهم کشورمان از تجارت زعفران در بازارهای دنیا را افزایش دهیم، عنوان می‌کند: تا زمانی که ما بتوانیم زعفران اقتصادی باکیفیت تولید کنیم در راس هرم تولیدکنندگان زعفران دنیا ایستاده‌ایم اما اگر نتوانیم زعفران با کیفیت خوب و قیمت رقابتی تولید کنیم طبیعتا از گردونه تولیدکنندگان فاصله خواهیم گرفت ضمن آنکه کشورهای دیگر به سرعت در حال سرمایه گذاری در این بخش هستند.
عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران می‌افزاید: برای نمونه کشورهایی مانند قزاقستان، آذربایجان و بلغارستان و حتی ایتالیا و هلند به عرضه تولید زعفران ورود کرده‌اند این در حالی است که کشورهای قَدر در این حوزه مانند اسپانیا و یونان به طور پیوسته در حال افزایش سطح زیر کشت و بازآفرینی زمین‌های خود هستند. همچنین افغانستان به صورت مرتب کشت خود را توسعه می‌دهد و با توجه به اینکه زمین‌های این کشور تقریبا بکر و مستعد کشت هستند و خیلی از کشورها برای کشت جایگزین خشخاش از توسعه مزارع زعفران در افغانستان حمایت می‌کنند این کشور از رقبای بالقوه ما در آینده خواهد بود.
حسینی بر توسعه صنایع تبدیلی هم تاکید می‌کند و می‌افزاید: برای این ما بازارهای خود را رونق دهیم باید علاوه بر ارتقای سیستم بسته‌بندی به فکر ایجاد صنایع تبدیلی و تولید فراورده‌های دارویی، آرایشی و بهداشتی و همچنین غذایی در داخل کشور باشیم و نباید بگذاریم ایران را در حد محصولی مانند چای زعفران بشناسند.
بازارها در تصاحب رقبا
امارات، چین، اسپانیا، افغانستان و قطر ۵ مشتری اصلی زعفران ایران هستند. عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران با انتقاد از روند صادرات می‌گوید: امارات از مقاصد اصلی صادرات زعفران ما است و در سال حدود ۶۵ تا ۷۰ تن صادرات به آنجا انجام می‌شود اما ۹۰ درصد زعفرانی که از ایران به این کشور و کشورهای دیگر صادر می‌شود صادرات مجدد می‌شود. اسپانیا هم با اینکه از کشورهای اصلی صادرکننده زعفران شناخته می‌شود مشتری سوم زعفران ما است و از آنجا که خیلی از کشورها مایل هستند از اسپانیا خرید کنند این کشور زعفران ما را می‌خرد و مجددا با بسته‌بندی جدید به نام خود در کشورهای دیگر عرضه می‌کند.
حسینی در ادامه با بیان اینکه این وضعیت در مورد افغانستان هم صدق می‌کند، می‌گوید: حتی یک گرم از زعفرانی که از ایران به افغانستان می‌رود به عنوان زعفران ایران در این کشور مصرف نمی‌شود و این کشور زعفران ایران را با زعفرانی که خود تولید می‌کند به اتفاق هم صادر می‌کند. طبق آمار رسمی وزارت زراعت افغانستان، حدود ۲۱ تن زعفران در این کشور تولید می‌شود که البته این هم مشکوک است چون تا ۸ سال پیش میزان تولید آنها ۳.۵ تن بوده است. اگر این عدد ۲۱ تن را هم لحاظ کنیم و بپذیریم، آمار صادرات این کشور سال گذشته ۶۹ تن بوده است! یعنی ۲۱ تن تولید خودشان را به اضافه ۴۸ تن زعفران از ایران را به نام خود صادر کرده‌اند.