همشهری آنلاین- صفورا صادقی: هر ساله از چند روز مانده به شروع ماه محرم، کوچه‌ها و خیابان‌های شهر شاهد تلاش‌های شبانه‌روزی شهروندان، با عشق و ارادت به سالار شهیدان است. سیاه پوشیدن، شرکت در مجالس عزا، برپاکردن و یا کمک‌های مادی‌ومعنوی در بهتر برگزارشدن این مجالس، راه انداختن دسته‌جات عزاداری و هر عملی که مصداق اقامه عزا برای سیدالشهداء علیه السلام باشد، از برنامه‌های شهروندان برای تدارک این ماه عزیز است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
سیاه پوشیدن در ماه محرم
بهگفته جعفر شهری، از روزهایی که مساجد و تکایا در تهران قدیم برای محرم آماده می‌شدند، کم‌کم رنگ سیاه بر پوشش مردم از زن و مرد و پیر و جوان غالب می‌شد تا جایی که در روز اول ماه محرم همه یکپارچه سیاه پوش بودند و این سنتی بود تغییرناپذیر، تا جایی که فقیرترین مردم که از مال دنیا جز پیراهن و قبای تنشان چیزی نداشتند، همان را فروخته سیاه می‌خریدند یا با لباس کهنه سیاه معاوضه نموده یا حتا با جوهر رنگ می‌کردند. یکی از نذرهای مجرب مردم نیز نذر پیراهن، دستمال و پارچه سیاه بود که بین فقرا و بی‌سیاه مانده‌ها تقسیم می‌شد. در این روز تمام مساجد، سقاخانه‌ها، حسینیه‌ها و تکیه‌ها سراپا سیاه‌پوش و آماده اجرای مراسم و پذیرایی از عزاداران می‌شد.
نذری ظهر عاشورا
نصرالله حدادی، تهران شناس، از حال و هوای آمادگی تهرانی‌ها برای برگزاری ماه محرم می‌گوید: «حدود ۶۰-۷۰ سال قبل اگر ماه محرم در تابستان بود، هر ماده غذایی که در دسترس مردم بود برای پذیرایی عزاداران حسینی آماده می‌کردند. اغلب اهالی هر خانه‌ای یک ظرف آب‌یخ یا شربت درست می‌کرد و به عابران می‌داد. خانم‌های محله برای پاک‌کردن سبزی یا لپه و نخود لوبیا دور هم جمع می‌شدند. مردان کمک مالی می‌کردند و یا وسایل مورد نیاز نذری‌ها را فراهم می‌کردند و بانوان آن را اماده پخت می‌کردند.»
به گفته این تهران‌شناس، در قدیم، حتی لباس‌های مشکی را زنان برای فرزندان و مرد خانه می‌دوختند و لباس مشکی مثل حالا به راحتی در بازار نبود. در کوچه های مرکز شهر تکیه و حسینیه زیاد بود. تکیه به محل‌هایی گفته می‌شد که اساسا فقط برای مدت عزاداری، یعنی محرم و صفر فراهم می‌شد و بقیه سال آن را جمع‌آوری می‌کردند. ولی اگر محلی برای همیشه محل عزاداری به آن حسینیه می‌گفتند. کم‌کم بعد از گذشت سالها دیگر تکایا جای خود را به حسینیه‌ها دادند و اکنون فقط تکیه‌های معروف دایر هستند مثل تکیه درخونگاه، تکیه تجریش و تکیه سادات اخوی.
حدادی ادامه می‌دهد: «در محله‌ها، همسایه و خانواده‌ها دور هم جمع می‌شدند و برای نذورات و سیاهی بستن معابر کمک می‌کردند. کسانی که به اصطلاح دست به دهن بودند به آنها سفره‌دار می‌گفتند. در محرم قدیم معمولا به عزاداران صبح تاسوعا، صبحانه می‌دادند و غذای نذری که عمدتا قیمه پلو بود را ظهر عاشورا، بعد از مراسم عزاداری بین عزاداران پخش می‌کردند و مثل حالا نبود که تعداد نذری‌ها اینقدر به فراوانی و برای تمام دهه محرم باشد. نذری ظهر عاشورا چون کم بود خیلی ارج و قرب داشت و اگر به کسی می رسید انگار حاجتش برآورده شده بود.» .