همشهری آنلاین_سحر جعفریان: می‌گویند جوشانده، بخور، قرص، روغن، پماد، صابون، کرم و معجون گرز یا همان کپسول خشخاش که در اصل میوه گیاه خشخاش (کوکنار) بعد از شیره‌کشی‌ست، شفای درد مفاصل، بیماری‌های گوارشی، مشکلات پوستی، ناراحتی‌های قلبی و نیز کم‌خونی و بی‌خوابی است. شفابخشی نام‌آشنا که پای خریدارانش رااین روزها بعد از عطاری‌ها به فروشگاه‌های آنلاین باز کرده تا برای تهیه هر گرم از آن گرزهای خشخاش که مگابرندهایشان جغرافیایی پهناور (علاوه بر برخی شهرها و روستاهای داخل کشور) از افغانستان تا چین و هند دارند ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کنند.
این دوا بعد از نیش‌زنی، نوش‌دارو می‌شود!
بوی تند هر آنچه از ادویه و گیاه است، فضای دکان کوچک و قدیمی عطاری‌اش را که میان یکی از راسته‌های همیشه شلوغ بازار بزرگ تهران، رخ می‌نمایاند پر کرده. قوطی‌های فلزی و شیشه‌ای کهنه را به ترتیبی که فقط خود از آن سر در می‌آورد در ردیف قفسه‌هایی که پشت به دیوارهای دکان دارند، چیده است. قفسه‌ها از کف تا نزدیکی سقف بالا رفته‌اند. سرتاس یا چارک چوبی رنگ گرفته را داخل گونی انباشته از آویش‌های شیرازی فرومی‌برد و به قاعده چند گرم از آن آویش‌ها که طعمی تلخ و تند دارند، برمی‌دارد تا ته پلاستیکی نازک بچپاند: « حسابی بجوشانش و روزی ۳ استکان شصتی از آن بخور؛ انشالله که سرفه‌هایت بند بیاید.» یونس، کارگر حجره‌ای در همان راسته است که پی دوای سرفه‌های بی‌امانش آمده: «حاجی‌جون، اگه بازم خوب نشد چی؟ چیز دیگه‌ای داری؟» عطارباشی از بالای قاب ضخیمعینک کلاسیکش نگاهی به یونس می‌اندازد: « حالا تو را یادم آمد؛ چرا زودتر نگفتی؟ دوای تو خشخاش است!» یونس با شنیدن اسم خشخاش به سرفه می‌افتد: «حاجی‌جون؛ دوای سرفه می‌خوام نه دوای مخدری!» عطارباشی، سرتاس را از آویش‌های شیرازی خالی می‌کند و بی‌گفت و گو می‌رود سراغ قوطی بزرگی که جایی تقریبا ناپیدا در قفسه‌ها دارد. روی قوطی، کاغذی کهنه چسبانده شده با این نوشته: « گرز خشخاش اصل افغان تازه». بار این گرز خشخاش را قربان‌آزاد به تازگی از کابل آورده. گرزهایی که ردِ نیش (تیغ‌هایی دانه‌دار مخصوص شیره‌کشی) بر کاسبرگ‌هایش پیداست.
بترس نترس های گرزی
گرزهای خشخاشی که قربان‌آزاد می‌آورد، به سبب کیفیت و پر دانه بودن، گران‌تر از دیگر گرزهایی‌ست که عطارباشی از عمده‌فروشان می‌خرد. ۱۰ گرم ( تقریبا معادل ۱۰۰ هزار تومان) از آن را می‌دهد دست یونس و می‌گوید: « این را هم می‌توانی بخور دهی و هم خرد کنی و با آب ولرم بخوری. سرفه‌هات کور می‌شن!» موکد چنین تاکید می‌کند: «نترس معتاد نمی‌شوی! کشاورزها همان‌جا توی مرزعه و سرِ بوته، شیره و مورفین‌اش را گرفته‌اند! جرم‌زدایی شده و به اینجا رسیده!» عطارباشی از پدرش که او نیز دوا و ادویه‌فروش بوده، آموختهگرزخشخاشِ کشت بهارو دانه سیاه بهتر از گزرخشخاشی‌ست که در پاییز به عمل می‌آید و دانه‌هایش سفید است؛ چون دوام و خواص بیشتر دارد. البته آموخته‌های دیگری هم دارد مانند شیوه‌هایی پنهانی برای کاشت و برداشت گیاه خشخاش که به سال‌های کودکی و زادگاهش در روستایی کم‌جمعیت حوالی غرب کشور بازمی‌گردد. از آن سال‌ها و آن زادگاه، بیش از همه، حاشیه باریکی از حیاط خانه عمویش را یاد دارد که ساقه‌های چند بوته خشخاش میانش رقصان بودند. بوته‌هایی با قپه‌هایی پربرکت که هر کدامشان بعد از بیش از ۵ بار نیش‌زنی (تیغ‌زنی) شیرآبه‌هایی که با جوشاندن به تریاک تبدیل می‌شدند، از خود پس می‌دادند.
فروش مجاز و آنلاینِ افیون‌های عقیم‌شده!
مشتریِ گرز و دانه‌های خشخاش فقط یونس و امثال او با سرفه‌های خشک و کهنه نیستند. در جمع آنها، اغلب، دختران و پسران جوانی که به زیبایی پوست صورت‌شان اهمیت می‌دهند و یابرای رهایی از شر ماندگی جای جوش، زخم و آکنه از هیچ کوششی از جمله گرز یا غوزه‌خوری خشخاش یا ماساژ با پماد و روغن خشخاش دریغ نمی‌کنند، نیز حضور دارند. مشتریانی که بیشتر ترجیح می‌دهند به جای خرید حضوری از عطاری‌ها، سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت‌ها و شبکه‌های مجازی ویژه محصولات گیاهی ثبت کنند. کارشناس فروش یکی از همین عطاری‌های آنلاین در تضمین گرزهای خشخاشی که از راه هند برایشان رسیده چنین خوش‌زبانی می‌کند: « خشخاشِ هند چنان کیفیت دارد که کشاورزها و کارگرهای مزارع‌شان برای اینکه حین کار بخوری نشوند اغلب، خوراکشان کباب چرب است یا میان تنقلاتشان، کشک جایگاه ویژه دارد. البته کیفیت خوب این گرز و کپسول‌های خشخاش به این معنا نیست که در صورت استفاده شما هم بخوری و معتاد شوید؛ نه! در واقع هر گرزخشخاش بعد از خشک شدن به نوعی عقیم می‌شود و از قدرت تکثیر می‌افتد.» در فرصتی دیگر، سعی دارد لیستی از قیمت‌های محصولاتشاننیز ارائه دهد: « قیمت عمده دانه‌های سفید و سیاه خشخاش برای مشتریانی که مثلا روغن‌گیر و داروساز ( پماد خشخاش مخصوص درمان درد مفاصل) هستند و یا سالن ماساژ دارند از کیلویی ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار تومان هست. قیمت گرزهای خشخاش‌مان هم از گرمی ۱۰۰ هزار تومان شروع می‌شود.» با همه خوش‌زبانی اما به طوری آشکار از پاسخ به این پرسش که خود، گرزهای خشخاش را از کجا تهیه می‌کنند، طفره می‌رود.
گرزهای خشخاش برای مینیمالیسم یا خوشمزگی!
کامیار، طراح دکوراسیون داخلی منازل و دفاتر اداری و تجاری‌ست که سبک غالبش، مینیمال است. او نیز به طور باورنکردنی‌ای از عمده مشتریان گرزهای خشخاش است! غلاف خشک‌شده و خاکستری رنگ گرزهای خشخاش را می‌خرد و گاه گاه در اجرای طراحی‌های خود از آنها استفاده می‌کند. نگاهی گذرا به صفحه مجازی‌اش که ویژه تبلیغات کسب و کارش راه انداخته، این نکته را نمایان می‌سازد. گرزهای خشخاشی که ضمن باز شدن کنگره‌های بالایشان، خشک شوند، درست همان گرزهایی هستند با طراحی‌های مینیمال هماهنگی دارند. گرزهایی از بوته‌ای ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان که نوسان قیمت‌شان به درشتی و پوسته پوسته نشدن آنها بستگی دارد. کامیار و گروهش گرزهای مینیمال خشخاش (!) را از صفحه‌ای در یکی از شبکه‌های مجازی می‌خرند. صفحه‌ای که مدیران و گردانندگانش علاوه بر فروش، به آموزش کاشت گیاه خشخاش یا کوکنار نیز در آن می‌پردازند؛ از نوع تخم، خاک و کود تا آب و هوا و شیوه تیغ‌زنی بدون شکمی کردن گرزها (فرو بردن بیش از حد تیغ به کاسبرگ خشخاش و آسیب رساندن به آن بدون برداشت شیره). از بررسی پیام‌های ثبت شده دنبال‌کنندگان این صفحه چنین برمی‌آید که برخی کاربران در پی کاشت گلدانی و یا باغچه‌ای گیاه خشخاش هستند تا منابع مصرفی خود بر پایه درمان و نیز صنایع غذایی (استفاده از دانه‌های خشخاش در صنعت خوراکی از نان تا کیک) تامین کنند.