همشهری آنلاین- صفورا صادقی: آنچه از شواهد و قراین برمی‌آید منطقه ۱۰ در نقشه تهران قدیم خارج از حصار تهماسبی بوده و از روستاهای توابع دهستان غار به شمار می‌رفت. قدیمی‌ترین سکونت‌گاه این منطقه، دو آبادی جی و بریانک بود. از دهه۲۰ خورشیدی در اطراف باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی منطقه و حوالی قلعه بریانک ساخت و ساز صورت گرفت ولی عمده ساختمان‌ها و تراکم جمعیت این منطقه به دهه ۴۰ به بعد برمی‌گردد. منطقه ۱۰ از شمال به خیابان آزادی، جنوب به خیابان دروازه قزوین، شرق به بزرگراه نواب و از غرب به خیابان هرمزان و امامزاده عبدالله(ع) محدود می‌شود. با اینکه جزء کوچک‌ترین مناطق شهر به حساب می‌آید ولی پرتراکم ترین محلات پایتخت در این منطقه قرار دارد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
نام فدایی محمدرضاشاه بر بوستان محله
برای شنیدن داستان‌های منطقه ۱۰ با نصرالله حدادی، تهران شناس همراه می‌شویم. حدادی می‌گوید: «در دهه۴۰ قلعه‌ای در این محله بود به نام قلعه ارمنی‌ها، وقتی کودک بودم با پدرم از خیابان قزوین که رد می‌شدیم یادم هست که یک صلیب بزرگ کنار این محل بود. بعدها که گورستان ارمنی‌ها به جاده خراسان منتقل شد این قلعه به پارک تبدیل شد و پارک «بابائیان» نام گرفت. استوار «آیت‌الله بابائیان» یکی از دو نظامی‌ای بود که در حمله به محمدرضا شاه در کاخ مرمر سال ۱۳۴۴ کشته شده بودند. بعد از سوء قصد به جان شاه که ناکام ماند، ۲۱ فروردین ۱۳۴۵ «روز شکرگزاری» نام گرفت و از این تاریخ به بعد هر سال همین روز اطرافیان و طرفداران شاه برای نجات جانش از آن حادثه شکر می‌کردند.»
حدادی می‌افزاید: « در ماجرای ترور، فردی به نام رضا شمس آبادی که سرباز بود به سمت شاه تیراندازی کرد. اما با مقاومت و شلیک محافظان شاه مانع از کشته شدن وی شدند. استوار بابائیان و لشکری در این حادثه جان باختند و فرد ضارب نیز توسط گروهبان اصلانی از اعضای گارد جاویدان به شهادت رسید. بعد از این ترور نافرجام بود که بگیروببندها شروع شد و شاه به این بهانه تعداد زیادی از مخالفانش را توسط نیروی امنیتی خود یعنی «ساواک» دستگیر و روانه زندان کرد.»
نهر فیروزه‌ای
حدادی ادامه می‌دهد: «شمال منطقه ۱۰ فعلی یعنی خیابان آزادی، که در آن زمان نامش آیزنهاور (رییس جمهور وقت ایالت متحده) بود و جنوب آن به نهر فیروزآبادی ختم می‌شد که از نهرهای پرآب تهران و از نزدیک امامزاده معصوم رد می‌شد. این نهر نسبت به دیگر نهرهای جنوب، آب زلال و شفافی داشت که از خیابان قزوین یا شیروخورشید سابق گذر می‌کرد و تا چهارراه عباسی به سمت غرب می‌رفت. خیابان امام خمینی خیابانی شرقی - غربی بود که قسمت غربی آن از خیابان اسکندری شروع می‌شد تا میدان مالک اشتر که به آن میدان آریانا می‌گفتند و سپه غربی نام داشت. قسمت شرقی از میدان توپخانه شروع می‌شد تا میدان آریانا که سپه شرقی می‌گفتند.»
بقعه زیبای شریفه
بارگاه امامزاده معصوم(س) در قسمت جنوبی این محله و از بناهای قدیمی و ماندگار است که در گذشته باغ‌های زیادی در اطراف آن بود. با استناد به کتیبه‌ای که بر روی آن تاریخ ۱۲۴۰ هجری قمری نوشته شده است ایشان را از نوادگان امام محمد باقر(ع) ذکر کرده‌اند. بقعه زیبای امامزاده معصوم(س) در فضای نسبتا وسیع و مشجری قرار دارد که در حال حاضر شامل یک حرم چهارضلعی مستطیلی و یک ایوان کوچک در قسمت جنوبی و اتاق‌های بزرگ در اطراف است که گنبدی به سبک معماری عصر صفوی دارد. اطراف محوطه این بقعه شریفه، مقبره بعضی از رجال و خاندان قاجاری نیز وجود دارد.