به گزارش همشهری آنلاین، سازمان جهانی بهداشت با روزآمد کردن فهرست عوامل احتمالی عالمگیری یا پاندمی بعدی فهرستی از بیش از ۳۰ ویروس و باکتری بیماری‌زا را منتشر کرده است. این فهرست جدید حاوی خطرناکترین ویروس‌ها و باکتری‌ها از جمله شامل عوامل شناخته‌شده‌ای ماند ویروس آنفلوانزای نوع A (مانند ویروس آنفلوانزای پرندگان H5N1)، ویروس تب دنگی و نیز تهدیدهای در حال ظهوری مانند ویروس نیپا است.
ویروس آنفلوانزای پرندگان H5N1 است در حال حاضر در میان گاوهای شیرده در دامداری‌ها در حال انتشار و مواردی از عفونت انسانی با آن هم گزارش شده است. دانشمندان نگران هستند که این ویروس پس از جهش یافتن توانایی سرایت آسان در میان انسان‌ها را پیدا کند.
همچنین نگرانی‌هایی در مورد تب دنگی که توسط پشه منتقل می‌شود وجود دارد، که گاهی اوقات «بیماری استخوان‌شکن» نامیده می‌شود و این بیماری در سال‌های اخیر با مهاجرت پشه‌های ناقل آن به عرض‌های بالاتر جغرافیایی در کشورها و مناطقی شیوع یافته است که به طور معمول در آنها مشاهده نمی‌شد.
ویروس ام‌پاکس (آبله ام) که قبلا آبله میمونی نامیده می‌شد و در سال ۲۰۲۲ باعث شیوع جهانی قابل‌توجهی شد، یکی از عوامل بیماری‌زای دیگر نگران‌کننده است. در حال حاضر شیوع یک سویه مرگبارتر این ویروس در جمهوری دموکراتیک کنگو در آفریقای مرکزی به فراسوی مرزهای این کشور گسترش یافته است.
معیارها برای الویت‌بندی عوامل بیماری‌زا
سازمان جهانی بهداشت عوامل بیماری‌زا را بر اساس عوامل بحرانی متعددی اولویت‌بندی می‌کند، از جمله سرایت‌پذیری و بیماری‌زایی بالا به علاوه در دسترس بودن محدود به واکسن‌ها و درمان‌ها برای ان. هدف از این اولویت‌بندی این است که منابع بهداشت جهانی به سوی ایجاد درمان‌ها، واکسن‌ها و ابزارهای تشخیصی موثر هدایت شود. این فهرست روزآمد شده بر اقدامات جهانی درباره عوامل بیماری‌زایی متمرکز است که به طور بالقوه بیش از سایر عوامل ممکن است یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی ایجاد کنند و بنابراین ابتکارعمل‌های پژوهش و توسعه به سوی آنها هدایت شوند.
اثر تغییرات زیست‌محیطی
این فهرست همچنین اثر تغییرات زیست‌محیطی بر سرایت عوامل بیماری‌زا را بازتاب می‌دهد. عواملی مانند تغییرات اقلیمی، جنگل‌زدایی و شهرنشینی احتمال انتشار ویروس‌های زوونوتیک (مشترک میان حیوان و انسان) را به فراسوی محدوده‌های معمول جغرافیایی‌شان افزایش می‌دهند و احتمال ایجاد بحران‌های جهانی بهداشتی را می‌افزایند.
برای مثال این فهرست اکنون شامل عوامل بیماری‌زایی مانند خانواده‌های ساربکوویروس‌ها و مربکوویروس‌ها که ویروس‌هایی مانند سارس-کوو-۲ (کروناویروس جدید عامل کووید-۱۹) و کروناویروس عامل مرس (نشانگان تنفسی خاورمیانه) را هم در برمی‌گیرند. گنجاندن این خانواده‌های ویروسی در فهرست جدید بر نیاز به هشیاری مداوم در برابر کروناویروس‌هایی تاکید می‌کند که ممکن است عالمگیری‌ها یا پاندمی‌های بعدی را ایجاد کنند.
افزوده‌ها به فهرست جدید
فهرست‌های پیشین که در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ منتشر شدند، فقط حاوی ده دوازده عامل بیماری‌زا بودند. اما پژوهشگران اکنون این فهرست را گسترش داده‌اند، چرا که فرصت‌های بیشتری برای انتشار بیماری‌ها از حیوانات به انسان‌ها و در میان مناطق جهان به وجود آمده است.
این فهرست روزآمدشده حاوی چند عامل بیماری‌زای جدید است، از جمله سویه‌های ویروس آنفلوانزای نوع A مانند زیرنوع H5 که اخیرا در میان گاوهای اهلی در آمریکا شیوع یافته است. این فهرست همچنین شامل باکتری‌های مسئول ایجاد پنج بیماری شدید وبا، طاعون، اسهال خونی، اسهال و ذات‌الریه است.
افزوده شدن ویروس‌های منتقل‌شونده بوسیله جوندگان که قابلیت سرایت انسان به انسان دارند، به این فهرست نیاز به پایش دقیق بیماری‌های زونوتیک نوظهور را برجسته می‌کند.
از جمله عوامل بیماری‌ای باقیمانده در ویروس می‌توان به ویروس نیپا اشاره کرد که از خفاش‌ها به انسان منتقل می‌شود و به تورم شدید مغز می‌انجامد.
بسیاری از بیماری‌های گنجانده‌شده در این فهرست فقط به صورت موارد پراکنده باعث ابتلای انسان‌ها شده‌اند. اما جهش‌ها ممکن است باعث شوند که انها امکان انتشار سرایت آسان انسان به انسان پیدا کنند.
اغلب بیماری‌های ذکرشده در فهرست که کنه‌ها، خفاش‌ّ‌ها،جوندگان، پشه‌ها یا سایر انسان‌ها حامل آنها هستند، از طریق قطرک‌های تنفسی انتشار پیدا می‌کنند.
برای اینکه یک ویروس وضعیت پاندمیک یا عالمگیری پیدا کند، لازم است میان انسان‌ها منتشر شود، در سراسر جهان شناسایی و باعث ایجاد بیماری شود.
ارزیابی و مسیرهای آینده
سازمان جهانی بهداشت این فهرست روزآمدشده را از طریق یک فرآیند ارزیابی دقیق انجام داده است که بیش از ۲۰۰ دانشمند دخیل در آن به بازبینی شواهد درباره ۱۶۵۲ گونه بیماری‌زا پرداخته‌اند. هدف از این بازبینی کامل تعیین عوامل بیماری‌زایی بود که باید بر اساس اثر بالقوه احتمالی‌شان بر بهداشت جهانی به آنها اولویت داد.
مقامات سازمان جهانی بهداشت می‌گویند با اینکه بسیاری از عوامل بیماری‌زای فهرست‌شده به مناطق معینی در جهان محدود هستند، اما توان بالقوه‌شان برای انتشار گسترده‌تر اقدامات محافظتی در برابر آنها را ضروری می‌کند.