تاریخ انتشار: ۱۸ مرداد ۱۳۸۸ - ۰۷:۴۲

فرزانه متین فر: تصور کنید هر روز صبح از صداهای جور‌‌واجور از خواب بیدار می‌شوید

مثل صدای بستن در خانه همسایه، بوق خودروها، صدای موتورسیکلت‌ها که عمدا اگزوز موتور را جوری تنظیم کرده‌اند که صدای بسیار زیادی می‌دهد و البته به این ترتیب سرعت حرکت موتور هم کم می‌شود و تا بخواهیم از آن صدای کاملا گوشخراش خلاص شویم، حداقل 10‌ثانیه باید صبر کنیم! خریداران آهن‌آلات، فروشندگان مواد‌غذایی هم هراز گاهی با بلندگوی گوشخراش‌شان تشریف می‌آورند!حالا به جای یک صبح زیبا با روحیه‌ای شاد و بانشاط، آشفتگی ذهنی جای آن را می‌گیرد و از همان ا‌بتدای خروج از خانه که به خیابان می‌روید، تشدید می‌شود.

انگار شنیدن تمام این صداهای ناهنجار برایمان عادی و بخشی از زندگی روزمره شده است.بارها از صدای بوق خودرو یا سر و صدای بیش از اندازه یک موتورسیکلت که با سرعت از کنارمان رد می‌شود، یا صداهای بلند از جا پریده‌ایم.

رسیدن به آرامش ذهنی و درونی یکی از مهم‌ترین اهداف زندگی کردن است و مانعی چون آلودگی‌های صوتی باعث نابسامانی و عکس آرامش که همان عصبانیت و خشونت است می‌شود.

حتی علاج درد با پناه بردن به دل طبیعت و جنگل و روستاها نیست و نمی‌توان از آفت آلودگی اصوات در امان بود. در آنجا هم صداهایی که حامل پیام مرگ و نیستی هستند را از طنین رعشه‌آور ار‌ه‌های برقی در قطع درختان می‌شنویم و شاهد غم و اشک سقوط درختان هستیم؛ امواجی وحشی که گوشخراش و دلخراش‌اند! افزایش فشارهای عصبی، بروز رفتارهای تهاجمی، اختلالات شنوایی، کاهش شنوایی و در مواردی حتی فراموشی و افسردگی از پیامدهای احتمالی آلودگی صوتی هستند.سازمان بهداشت جهانی (WHO) آلودگی صوتی را تهدیدی جدی برای سلامت انسان دانسته است که به‌دلیل تنوع منابع (ترافیک، صنعت، محل کار و همجواری) یکی از گسترده‌ترین خطرات برای سلامت انسان به شمار می‌رود.

آلودگی صوتی در حر کت‌های شهری

پس از گذشت قرن‌ها و هزاره‌ها شهرسازی دو بعدی، اکنون شاهد سه بعدی شدن شهرها شده‌ایم و بدین معناست که زمان بشر را به بعد ارتفاع کشانده ولی در این بین،  مقام چهارم یعنی ارزش و مقیاس انسانی کجا قرار گرفته است؟امروزه با افزایش جمعیت در شهرها شاهد بروز مشکلات عدیده‌ای هستیم که از جمله این مشکلات می‌توان به آلودگی‌های صوتی، هوا و آب، مشکلات حمل‌ونقل درون‌شهری، زاغه‌نشینی و... اشاره کرد. کشور ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پرجمعیت جهان طی سال‌های 1335 تا 1380 جمعیتش 6/3 برابر افزایش یافته در حالی که این رشد، برای جمعیت جهان کمتر از 3/2 برابر بوده است.

در حال حاضر با توجه به اینکه بخش عمده جمعیت کشور در شهرها ساکن هستند لزوم به کارگیری تدابیری مؤثر از سوی سازمان‌ها و ارگان‌هایی که در مدیریت شهری نقش تعریف‌شده‌ای دارند احساس می‌شود. یکی از این نهادها که نقشی محوری در جهت بالا بردن کیفیت زندگی در محیط‌های شهری، فراهم کردن امکانات، ارائه خدمات و... را ایفا می‌کند شهرداری است و همان‌طوری که از تعریف شهرداری مشخص است، «نهادی است غیردولتی که از محل عوارض و مالیات مردم اداره می‌شود».

مهندس اردشیر سیروس، عضو هیأت امنای مفاخر شهر‌سازی‌ و استاد دانشگاه با اشاره به مدیریت شهری در این رابطه گفت: شهرسازان می‌بایستی هر شهر و برزن را طوری طراحی کنند که با جغرافیای منطقه و تقسیم‌بندی‌های شهری و کشوری سنجیده و تعیین شود و عملکرد شهری را براساس پایه‌های زندگی و سکونت، کار و اشتغال، تاسیسات شهری، فضای سبز و بازی، مراکز ورزشی و آموزشی، فضاهای بهداشتی و شبکه ارتباطات و تردد پی بگیرند.

وی عوامل نخستین این درماندگی انسان را که اجتناب‌نا‌پذیر است تکنولو‌ژی
ورا صنعت، انفجار جمعیت، هجوم ماشین و پیدایش صنعت، جریان شتاب‌آلود تکنولوژی‌های نوین و مهاجرت‌های بی‌رویه می‌داند.مهندس سیروس با اشاره به بافت‌های تنیده‌شده در ساختمان‌های مسکونی گفت: طرح این بناها با احتیاجات بهداشتی نباید مغایرت داشته باشد و آلودگی‌های مختلف خصوصا آلودگی صوتی که اعصاب و روان را می‌ساید باید مورد توجه قرار بگیرد.

وی یاد‌آور شد: اغلب شهروندان تهرانی از آلودگی صوتی رنج می‌برند و شهروندان تهرانی که در مناطق جنوبی زندگی می‌کنند علاوه بر سر و صدای ناشی از ترافیک و تراکم بیش از ظرفیت مناطق مسکونی که از حد طبیعی 250‌نفر تا 300 نفر در هکتار به 800 تا 1000‌نفر در هکتار تجاوز کرده، از سر و صدای ناشی از فرودگاه و راه آهن بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.

با این ترکیب که زونینگ در محل خودش قرار ندارد بلکه در هم ادغام شده و به محدوده یکدیگر تجاوز کرده تاثیر نامطلوبی را روی اعصاب و روان انسان‌ها می‌گذارد. وی افزود: آلودگی صوتی گذشته از ساییدن جسم وجان لایه‌های اجتماع موجب اختلال در حرکت‌های شهری شده است. شبکه و بافتی که جهت ارتباط عاطفی انسان‌ها و تردد عابران پیاده و مادرانی که همراه فرزندانشان به‌دنبال مسیری امن در حرکت هستند با هیولای ناهنجاری‌های ماشین مواجه می‌شوند که بر ارکان حیات و حرکت آنها حمله شده و روابط و مقیاس انسانی را می‌بلعد.

همچنین تحقیقات انجام‌شده مرکز کنترل کیفیت هوای تهران موید آن است که ۵۴۲ نقطه بحرانی به لحاظ صوتی ‌در 5منطقه ۶، ۷، ۹، ۱۱ و ۱۲تهران شناسایی شده است که ۴۱۷ نقطه به مراکز آموزشی و ۱۲۵ نقطه نیز به مراکز درمانی اختصاص دارد.
براساس این تحقیقات اکثر بزرگراه‌ها و میادین پرجمعیت تهران در شرایط بحرانی قرار دارند و میدان توحید تهران با ۹۳‌دسی‌بل، آلوده‌ترین میدان از نظر آ‌لودگی صوتی است.

کارشناسان در حالی شهر بانکوک تایلند را با ۱۰۰‌دسی‌بل آلودگی صوتی به‌عنوان آلوده‌ترین شهر دنیا معرفی می‌کنند که بر این باورند که نبود کنترل بر آلاینده‌های صوتی تهران رفته‌رفته این شهر را به آلوده‌ترین شهر دنیا تبدیل خواهد کرد.

آلودگی صوتی، تحفه‌ شوم صنایع قرن

مهندس سیروس، نخستین نیاز زندگی انسان‌ها را بر آوردن بهداشت شهری و تامین سلامت جسمی و روحی دانست و یادآورشد: همان‌طور که آرامش بصیری شهروندان در گرو بناهای زیباست، آرامش سمعی هم در گرو محیط‌زیست سالم و تابش آفتاب به درون زندگی و اجتناب از هر گونه آلودگی صوتی، نوری، هوا است. همچنین آلودگی صوتی یا مرگ پنهان بدترین آسیب‌های اجتماعی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

اردشیر سیروس با اشاره به گفته مینستر فولر- صاحب‌نظر معماری معاصر- گفت: اگر موجودی از کرات آسمانی به سوی زمین بیاید نخستین مشاهده‌‌اش از کره زمین تصویر انسان‌ها نخواهد بود بلکه شاهراه‌ها، خطوط راه‌آهن، دکل‌های انتقال برق و شبکه‌های به هم‌تنیده همچون تارهای عنکبوتی است که کره زمین را سرطان‌گونه درهم پیچیده و همراه چنین شیارهای نفس‌گیری او تنها اصواتی را که خواهد شنید آلودگی‌های ناهنجار صوتی است.

وی یاد‌آورشد: امروز توازن زندگی به‌علت وجود 2 عامل متجاوز به هم خورده است؛ یکی تحرکی که اتومبیل و وسایط‌نقلیه ساخته، بدین معنا که خیابان‌ها را به دالان‌های ماشین‌های سنگین پر سرو صدا و آلوده تبدیل کرده و دیگری تکنولوژی فراصنعتی است که وسایلی با قدرت و دینامیسم تحرک بیش از توانایی آدمی را می‌سازد که باعث تخریب توازن محیط‌زیست و سکونت آدمی می‌شود.

بنابراین آمار و تجارب نشان می‌دهد امواج هیاهیو‌هایی چون اصوات ماشین‌ها و دستگاه‌های ارتباط جمعی (تلویزیون، رادیو، بلندگوهای جور‌‌ ‌واجور، آژیر‌های بی‌موقع و با موقع‌) همگی دارای اثر غیرقابل جبرانی است تحت عنوان تحفه شوم صنایع قرن. به‌خصوص اضطراب و تشویشی که در خواب کودکان می‌آفریند قابل محاسبه نخواهد بود.

این ناهنجاری‌ها گذشته از آنکه بر ضمیر ناخودآگاه کودک ضربه می‌زند او را در شرایط بسیار بدروانی قرار می‌دهد.