همشهری آنلاین – گروه سیاسی: دراین نشست فواد ایزدی، دانشیار گروه مطالعات آمریکا در دانشگاه تهران و محمد حاج ابوالقاسم، استاد دانشگاه و مدیر حوزه علمیه مشکات به بررسی موضوع «عقب‌نشینی غیرتاکتیکی و غصب الهی» پرداختند و ضمن بررسی استنادهای قرآنی بیانات اخیر رهبرمعظم‌انقلاب، به سئوالات مهمی دراین زمینه در دو عرصه دینی و سیاسی پاسخ دادند که مهم‌ترین محورهای آن را در ادامه می‌خوانید.
۱
محمد حاج ابوالقاسم:
استناد قرآنی بیانات اخیر رهبرمعظم‌انقلاب چیست؟
مقام معظم رهبری در بیانات‌شان اشاره کردند به اینکه عقب‌نشینی در برابر دشمن از نگاه قران ممنوع است و موجب گرفتار شدن به خشم و غضب خداوند می‌شود. اشاره رهبرمعظم انقلاب به آیه‌های ۱۵ و ۱۶ سوره مبارکه انفال است که از سوره‌های مهم مربوط به عرصه‌های جهاد و مبارزه قرآن به‌شمار می‌رود و برخی از مهم‌ترین آیه‌های تقابل با دشمن دراین سوره قرار گرفته؛ مانند آیه معروف: «وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ...» که بر آماده‌سازی هرچه بیشتر به‌منظور مقابله با دشمنان تاکید دارد.
۲
فواد ایزدی:
بستر مناسب برای آغاز جنگ چگونه آماده می‌شود؟
زمانی جنگ می‌شود که یک اشتباهی در محاسبات برآورد آستانه تحمل طرف مقابل وجود داشته باشد. اگر این ذهنیت در طرف مقابل ایجاد شود که آستانه تحمل ایران بالاست، بستر مناسب برای آغاز جنگ آماده می‌شود. اینکه هرگاه یک ضربه‌ای به ایران وارد می‌شود، عده‌ای می‌گویند نباید ضربه‌ای بزنیم، چون ممکن است به‌عنوان مثال عسلویه را مورد هدف قرار دهند، اگر ذهنیت طرف مثابل به این سمت برود که اگر هر کاری کنیم یا پاسخی نیست یا جدی نخواهد بود و حمله به ایران هزینه‌ای ندارد، به اقدام‌های خود ادامه می‌دهد. براین اساس در ادبیات معاصر سیاست گفته می‌شود آستانه تحمل ما در نگاه طرف مقابل نباید بالا باشد که اگر چنین باشد جنگ رخ خواهد داد.
۳
محمد حاج ابوالقاسم:
چرا قرآن عقب‌نشینی از میدان نبرد را ممنوع می‌داند؟
تعابیری که آیه‌های ۱۵ و ۱۶ سوره انفال به کار رفته، بیانگر این نکته است که فرار کردن از میدان نبرد حرام است. براین اساس، فقها براین موضوع فتوا داده‌اند و این حکم از مسلمات فقهی ماست. به‌عنوان مثال، علامه طباطبایی به‌صراحت تاکید کرده‌است که این آیه به زمان و مقطع خاصی اختصاص ندارد و فراگیر بوده و مربوط به همه دوره‌ها و تمام مسلمانان است. نکته مهم دیگر، فلسفه «حرمت فرار» است. امیرالمومنین(ع) در روایتی فرمودند که اگر در برابر دشمنی که به شما حمله می‌کند، به ترس بیفتید و فرار کند این چند مشکل دارد؛ اول اینکه در دنیا دچار ذلت می‌شوید. دوم، موجب می‌شود دشمن بر مقدرات شما غلبه کند و فرهنگ شما را به دست بگیرد و دین و آیین‌تان را از شما سلب کند. امام رضا(ع) در روایتی ذیل همین آیه فرمودند خدای متعال فرار از میدان نبرد را حرام کرده، چون این کار سبب وهن دین است. یکی از گناهان کبیره در فرهنگ ما فرار از جنگ است؛ نه فقط در شیعه، بلکه در میان اهل سنت نیز این‌گونه‌است و روایت‌های اهل سنت نیز بر این موضوع تاکید دارد.
۴
فواد ایزدی:
آمریکا دربرابر عقب‌نشینی طرف مقابل چه می‌کند؟
زمانی که طرف مقابل آمریکا عقب‌نشینی را قبول می‌کند، اینجا آمریکایی‌ها دو انتخاب دارند؛ یکی اینکه فشار آوردیم و طرف مقابل عقب‌نشینی کرد و ما هم عقب‌نشینی کنیم، اما اساتید پژوهشگر این حوزه مورد این‌گونه ندیده‌اند. انتخاب دوم اما، مبتنی براین رویکرد است که هر بار کشور مقابل آمریکا عقب‌نشینی کرد، عکس‌العمل آمریکایی‌ها این بوده که طرف مقابل به‌دلیل فشارهای ما عقب‌نشینی کرده‌است؛ بنابراین سیاست صحیح‌مان را نه‌تنها نباید تغییر دهیم، بلکه فشارها باید افزایش یابد تا کار طرف مقابل تمام شود.
۵
محمد حاج ابوالقاسم:
براساس منابع دینی، موضوع حرمت عقب‌نشینی چه استثناهایی دارد؟
در منابع دینی، دو استثنا برای عقب‌نشینی در مقابل دشمن ذکر شده که ذیل عنوان عقب‌نشینی تاکتیکی قابل تبیین است. گاهی ممکن است شخص برای نقشه و طرحی به‌صورت مقطعی عقب‌نشینی کرده و از موضع دیگری به دشمن حمله می‌کند. به‌عنوان مثال، یک کشتی‌گیر ممکن در جریان مسابقه خود، در مقطعی مجبور شود قدمی به عقب بنشیند. این به‌معنای عقب‌نشینی نیست، بلکه مفهوم آن، زمینه‌سازی برای حمله قوی‌تر است. دومین تاکتیک مورد اشاره قرآن، مبتنی براین است که احساس شود درحال‌حاضر نیروی کافی برای پیروزی وجود ندارد و باید برای تجدید قوا و ساختار به عقب بازگردد و با قدرت بشتری به دشمن حمله کند. عقب‌نشینی که از سر ترس و وادادگی در مقابل دشمن باشد، ممنوع است، اما اگر عقب‌نشینی با تاکتیک و راهبرد همراه باشد، «عقب‌نشینی تاکتیکی» به‌حساب می‌آید که مانعی ندارد.
۶
فواد ایزدی:
در وضعیت کنونی مردم چه وظیفه‌ای دارند؟
یکی از محوری‌ترین وظایف مردم در شرایط کنونی، اعتماد به مسئولان مهم است. نباید اجازه داد راهبردهای دشمن به‌منظور بی‌اعتماد کردن مردم نسبت به مسئولان به نتیجه برسد. وظیفه رسانه‌های دشمن هجمه‌سازی علیه مسئولان و به‌ویژه رهبرمعظم انقلاب است و هر روز با خبرسازی‌های گوناگون وارد صحنه می‌شوند. یکی از اساسی‌ترین وظایف مردم، اعتماد کردن به سیاست‌گذاری‌های مسئولان نظام است. نکته اینجاست که بسیاری از اطلاعاتی که برای تصمیم‌گیری‌های راهبردی نیاز است، قابل ارائه به افکارعمومی نیست.
۷
محمد حاج ابوالقاسم:
«عقب‌نشینی تاکتیکی» با «عقب‌نشینی غیرتاکتیکی» چه تفاوتی دارد؟
عقب‌نشینی در قابل نوع هجمه باید تفسیر شود. رهبرمعظم‌انقلاب دایره هجمه دشمن را متنوع و گسترده می‌بینند. گاهی تبلیغاتی و فرهنگی است و در مقاطعی نیز در حوزه اقتصادی و نظامی نمود می‌یابد. به‌عنوان مثال رهبرمعظم انقلاب پیش از این، اشاره کرده‌اند در هجمه فرهنگی، عقب‌نشینی ما به مفهوم پذیرش سبک زندکی تحمیلی آنان است که پیامدهای ناگواری خواهد داشت؛ در چنین شرایطی عقب‌نشینی تاکتیکی معنا ندارد و باید محکم در مقابل تهاجم فرهنگی ایستادگی کرد. اما در عرصه نظامی، نمونه‌هایی از عقب‌نشینی تاکتیکی در صدر اسلام وجود داشته که ماجرای صلح حدیبیه یک نمونه آن است که نوعی عقب‌نشینی و توافقی با دشمن بود که پس از آن، مسلمانان با قدرت و توان بیشتری بازگشتند. در تاریخ معاصر نیز در زمان پذیرش قطعنامه ۵۹۸ که امام‌خمینی (ره) از آن با تعبیر «جام زهر» یاد کردند، شاهد نوعی نرمش قهرمانانه و به تعبیری «عقب‌نشینی تاکتیکی» هستیم.
۸
فواد ایزدی:
دولتمردان جمهوری‌اسلامی در شرایط کنونی چه وظایفی برعهده دارند؟
مسئولان جمهوری‌اسلامی، با توجه به تجربه سال‌های پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی و حتی پیش از آن مانند کوتای ۲۸ مرداد، باید درنظر داشته باشند که تصمیم‌هایی در کشور گرفته شود که تفکر جنگ‌طلب در طرف مقابل تایید نشود. امروز پیام جمهوری‌اسلامی ایران بر مبنای مقاومت در سراسر جهان شنیده شده‌است؛ بنابراین این روند گسترش روزافزون تفکر انقلاب‌اسلامی در سراسر جهان باید با قدرت بیشتری استمرار یابد. مسئولان باید در سیاست‌گذاری‌های داخلی، چشم‌انداز آینده مقاومت و افق روشن پیش‌رو را مدنظر داشته باشند.
۹
محمد حاج ابوالقاسم:
اشاره به موضوع «عقب‌نشینی تاکتیکی» زمینه‌سازی برای عقب‌نشینی است؟
برخی رسانه‌های دشمن تعبیر مقام معظم‌رهبری درباره «عقب‌نشینی تاکتیکی» به معنی زمینه‌سازی برای عقب‌نشینی تاکتیکی ازسوی ایران تلقی کردند. این در حالی است که با نگاهی به سیاق کلی بیانات رهبرمعظم‌انقلاب، درمی‌یابیم که اساسا چنین چیزی محلی از اعراب ندارد. تلاش رسانه‌های دشمن برای گرفتن ماهی از آب گل‌آلود، آب در هاون کوبیدن است، ایشان در بیانات خود بر عقب‌نشینی نکردن ایران تاکید داشتند و برای جامعیت کلام، اشاره‌ای هم به استثنای «عقب‌نشینی تاکتیکی» اشاره کردند. آنچه از جان‌کلام رهبرمعظم‌انقلاب برمی‌آید، این است که ایستادگی و مقاومت در برابر دشمن حتمی است.