در کشورمان تا مدت‌های زیادی، افرادی دوره‌گرد مشاهده می‌شدند که با انجام کارهای پیش پا افتاده و گذرا تقاضای پول، غذا یا لباس می‌کردند. در سال‌های اخیر، تکدی‌گری به گروه‌های بیکار، معتادان، معلولین ذهنی و روانی، بی‌خانمان‌ها و شیادان که عمدتاً از طبقه اجتماعی، اقتصادی پایین ریشه گرفته بودند، سرایت کرد.
این افراد به تجربه دریافته‌اند که با دست دراز کردن مقابل مردم و خواستن مقداری «پول خرد» می‌توانند درآمد مناسبی برای خود تامین کنند. اغلب این افراد خصوصاً افرادی که از معلولیت جسمی، روانی یا نداشتن هرگونه مهارتی رنج می‌برند، راه دیگری جز گدایی برای گذران زندگی نمی‌یابند.
شهرداری تهران بر ادامه طرح جمع‌آوری و سامان‌دهی متکدیان که هر ساله به تناوب به اجرا در‌می‌آید، اصرار زیادی داردو به‌تازگی نیز طرح جدیدی را آغاز کرده است. تفاوت این طرح با طرح‌های مشابه قبلی، جدیت بیشتر در نحوه اجرای و پیگیری مستمر وضعیت متکدیان پس از جمع‌آوری است که با دقت از سوی شهرداری پایتخت نظارت خواهد شد.
جمع‌آوری متکدیان از هفته آینده
طرح جمع‌آوری متکدیان و طرد اتباع بیگانه یکی از مهم‌ترین خبرهای حوزه شهری بود که هفته گذشته توسط سخنگوی شهرداری تهران اعلام شد. دکتر محمدهادی ایازی در یک نشست خبری رسماً به جمع‌آوری گسترده «متکدیان» از سطح شهر و «طرد اتباع بیگانه» اشاره کرد و صراحتاً گفت: تاکنون اقدام ریشه‌ای برای سامان‌دهی این افراد صورت نگرفته که به همین‌دلیل جمع‌آوری این افراد بی‌فایده بوده است.
متأسفانه بعد از جمع‌آوری متکدیان، آنان به شکل دیگری در شهر حضور می‌یابند که باید دستگاه‌های مربوط از مدت‌ها قبل برای سامان‌دهی این افراد تمهیدات ویژه‌ای را اتخاذ می‌کردند. البته ما در‌نظر داریم با هماهنگی نیروهای پلیس و سازمان بهزیستی، طرح جمع‌آوری متکدیان را با جدیت بیشتری اجرا کنیم.
وی تکدی‌گری را یک ناهنجاری اجتماعی دانست که ریشه در مسایلی چون اقتصاد و فقر داشته و اقدامات شهرداری در این زمینه مانند مسکنی است که نتیجه کوتاه‌مدت دارد.ایازی معتقد است بسیاری از متکدیانی که جمع‌آوری می‌شوند از سایر شهرها و یا خارج از کشور آمده و مسئولان نمی‌توانند برای همیشه از آن‌ها نگهداری کنند.
متکدیانی که از اتباع بیگانه هستند، به کشور خود باز‌خواهند گشت و کسانی هم که از سایر شهرها آمده‌اند به شهر خود باز‌گردانده می‌شوند. تکلیف متکدیان تهرانی هم روشن است و پس از مدتی به خانواده‌هایشان تحویل داده خواهند‌شد.البته فروشندگان و متکدیان مترو نیز از دید شهرداری پنهان نیستند و طرح ویژه‌ای برای جمع‌آوری آنان وجود دارد.
در هفته‌های آتی طرحی با همکاری نیروی انتظامی در ایستگاه‌های مترو اجرا می‌شود که طی آن این افراد از سطح مترو جمع می‌شوند. امیدواریم با همکاری دستگاه‌های مسئول از این پس شاهد این ناهنجاری‌ها در سطح شهر نباشیم.
اهداف اصلی طرح
طبق تحقیقات و گزارش‌های جامع شهرداری تهران، افزایش متکدیان در گروه‌های سنی مختلف و به اشکال گوناگون در سطح شهر تهران سبب بروز بسیاری از آسیب‌ها و مسایل اجتماعی از جمله سوءاستفاده از کودکان و زنان، سرقت، قتل، توزیع مواد مخدر و انتقال بیماری‌های واگیردار شده است.
علاوه‌‌بر این معضل امنیت اجتماعی شهروندان را مورد‌تهدید قرار داده و فضای شهری نامناسبی را به‌وجود می‌آورد. بنابراین ضرورت جمع‌آوری و سامان‌دهی این افراد احساس شده تا ضمن بهسازی فضاهای شهری، سامان‌دهی آن‌ها نیز توسط نهادها و سازمان‌های متولی امر صورت گیرد.
در زمان گذشته متکدیان در مراکزی تحت‌عنوان دارالعجره، دارالمساکین، گرم‌خانه‌ها و نوانخانه‌ها نگهداری می‌شدند که هدف اصلی از تشکیل این مراکز صرفا دور ساختن افراد مزبور از دید انظار عمومی بود. اما بر اساس ماده 712 و 713 قانون مجازات اسلامی، تکدی‌گری جرم محسوب شده است که بدین منظور بهسازی و سالم‌سازی محیط شهری و سامان‌دهی آسیب‌های اجتماعی طبق بند5 ماده55 و 56 قانون، جلوگیری از تکدی‌گری جزو وظایف شهرداری قرار گرفت.
بر اساس مصوبه شورای عالی اداری در سال1378 شهرداری تهران با همکاری نیروی انتظامی موظف به جمع‌آوری متکدیان و تشکیل مجتمع نگهداری موقت شد. البته مسئولیت نگهداری موقت، شناسایی وضعیت، گروه‌بندی و تعیین تکلیف افراد مذکور نیز طبق این مصوبه بر‌عهده شهرداری گذاشته شد.
به‌عنوان مثال، می‌توان به طرح شناسایی، جمع‌آوری و نگهداری موقت متکدیان توسط اداره‌کل امور آسیب‌های اجتماعی با همکاری نیروی انتظامی در سال1385 اشاره کرد که بر اساس مصوبه شورای‌عالی اداری در تهران آغاز شد. از ابتدای شروع طرح که سه‌ماه به‌طول انجامید از 5056نفر متکدی پذیرش‌شده در مرکز نگهداری موقت، 3442نفر مرد و 1614زن بودند.
...ولی افتاد مشکل‌ها!
تجربه اجرای طرح های قبلی سامان‌دهی متکدیان و بی‌خانمان‌ها نشان می‌دهد که در اجرای این‌گونه طرح‌ها مشکلات و موانع بسیاری وجود دارد. مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده، بخشی از همین مشکلات هستند:
-تخصیص نیافتن بودجه و اعتبار مورد‌نیاز جهت اجرای طرح سامان‌دهی متکدیان و بی‌خانمان‌ها-همکاری نامناسب در خصوص سامان‌دهی افراد زیر 18سال توسط سازمان‌های مربوطه-همکاری نامناسب اداره کل اتباع و مهاجرین در خصوص تحویل مددجویان اتباع خارجه و اقدام در راستای رد مرز کردن آن‌ها
-همکاری نامناسب سازمان بهزیستی در خصوص تحویل بیماران روانی، معلولین جسمی و ذهنی و سامان‌دهی آن‌ها-عدم‌ارایه خدمات به مددجویان مبتلا به بیماری‌های رفتاری هم‌چون ایدز و هپاتیت توسط سازمان‌های مربوطه-عدم‌ارایه خدمات به مددجویان مبتلا به بیماری‌های مزمن جسمانی مانند دیابت، نارسایی کلیه و... توسط سازمان‌های مربوطه
-سامان‌دهی نامناسب برخی از دستگاه‌های ذی‌ربط که موجب بازگشت تعدادی از مددجویان به چرخه تکدی‌گری و بی‌خانمانی شده است.-عدم‌ارایه گزارش عملکرد توسط دستگاه‌ها و سازمان‌های عضو ستاد طرح سامان‌دهی-عدم‌پذیرش مددجویان معتاد در مراکز بازپروری با توجه به دستور رییس سابق قوه قضائیه نگهداری آن‌ها در مراکز نگهداری متکدیان و افراد بی‌خانمان شهرداری.
-عدم‌ارایه آموزش‌های فنی‌و‌حرفه‌ای توسط سازمان مربوطه به متکدیان حائز شرایط-عدم‌تشکیل و همکاری ستادهای سامان‌دهی متکدیان در سایر استان‌ها(در خصوص ارایه خدمات به مددجویان اعزام‌شده به شهرستان‌ها) که منجر به بازگشت مددجویان مربوطه از شهرستان‌ها می‌شود.
-عدم‌رسیدگی به گزارش‌های اداره‌کل امور آسیب‌های اجتماعی شهرداری تهران در خصوص مشکلات و موانع اجرای طرح سامان‌دهی متکدیان