همشهری آنلاین – مریم سرخوش: دکتر محمود جباروند، رئیس انجمن چشم پزشکی ایران و استاد گروه چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران در نشست خبری سی‌وسومین کنگره بین‌المللی انجمن چشم پزشکی ایران گفت: چشم پزشکی در کشور ما از نظر تخصص و مهارت قابل مقایسه با کشورهای پیشرفته است. نکته بسیار مهم دسترسی مردم به خدمات تخصصی چشم پزشکی پیشرفته است. این در حالی است که در آمریکا و کانادا، بیماران باید مدت‌های طولانی برای عمل آب مروارید انتظار بکشند، دسترسی به خدمات تخصصی هم بسیار محدود است یا هزینه‌های گزاف دارد. اما در ایران متخصصانی که در سطح جهان مطرح هستند در کوتاه‌ترین زمان به مردم خدمات ارائه می‌کنند.
جباروند با بیان این که ۷۰درصد خدمات چشم‌پزشکی در بخش خصوصی و ۳۰درصد در بخش دولتی و آموزشی ارائه می‌شود، بیان کرد: قیمت تجهیزات پزشکی با توجه به تغییرات نرخ ارز نیمایی ۵۰ درصد گران شده است. به دلیل گران بودن تجهیزات چشم پزشکی، خرید و جایگزین کردن آنها سخت شده است. این مساله چالش‌هایی را برای کارهای تشخیصی و انجام اعمال جراحی‌های مدرن به وجود می‌آورد. برای کاهش هزینه‌های مردم باید ارز نیمایی تجهیزات پزشکی به حالت اول (۲۸۵۰۰ تومان) برگردد چون خرید این تجهیزات با ارز ۴۴ هزار تومانی مقدور نیست. البته برای اقلام مصرفی ارز ترجیحی وجود دارد و باید این تدبیر درباره تجهیزات چشم‌پزشکی هم لحاظ شود.
این متخصص درباره ارائه بیشتر این خدمات در بخش خصوصی توضیح داد: بخش‌های دولتی و سیستم آموزشی در حوزه چشم‌پزشکی محدودند و با توجه به این حجم از مراجعات، بخش دولتی پاسخگو نیست.
مشکلات تامین بافت قرنیه برای پیوند
او درباره انجام پیوند قرنیه در کشور بیان کرد: انجام این پیوند در حال انجام است اما طی یکسال اخیر مشکلاتی درباره تهیه بافت از بانک چشم داشتیم. این مساله به دلیل عدم همکاری برخی ارگان‌ها رقم خورده است. پیشتر زمان دریافت بافت از بانک چشم به روز بود و حداکثر طی یک هفته در اختیار جراحان و بیمار تحت عمل جراحی قرار می‌گرفت اما اکنون تامین بافت از بانک چشم کاهش یافته و بیشتر در موارد اورژانس یا خیلی ضروری به زحمت در اختیار جراحان قرار می‌گیرد.
جباروند با تاکید بر این که امیدواریم مسئولین این مشکل را مرتفع کنند، تاکید کرد: زمانی بانک چشم ایران افتخار جهان بود و به راحتی بهترین بافت‌ها را با قیمت ارزان در اختیار داشتیم. اما اکنون بیماران در نوبت پیوند قرنیه و لیست انتظار می‌مانند و به دلیل نبود بافت دچار آسیب می‌شوند. برای جبران این مشکل باید از قرنیه‌های مصنوعی استفاده کنیم که البته قبلا وارداتی بود اما طی ۵ سال اخیر در داخل کشور هم این قرنیه‌های مصنوعی تولید می‌شود و نتیجه آنها خوب بوده و تفاوتی با نمونه خارجی ندارد.
او در پاسخ به سوال همشهری آنلاین، تفاوت قرنیه مصنوعی و طبیعی بیان کرد: به طور کلی استفاده از قرنیه مصنوعی در پیوند، سخت و برای موارد خاص احتمال عفونت هم وجود دارد. در حالی که بافت طبیعی و زنده این مشکلات را ندارد. البته دانشمندان در حال تلاش برای تولید قرنیه مصنوعی هستند که به طور کامل جایگزین بافت طبیعی شود و این مطالعات در کشور خودمان هم در حال انجام است. امیدوارم مشکل نیاز به بافت قرنیه به زودی مرتفع شود.
مشکل نیروی انسانی نداریم
جباروند با بیان این که اکنون ۲۵۰۰ چشم پزشک داریم که در تمام نقاط کشور خدمت‌رسانی می‌کنند، تاکید کرد: در حوزه چشم پزشکی از نظر تعداد نیروی متخصص مشکلی نداریم و ارجاع و جراحی‌های چشم هم به راحتی انجام می‌شود.
آسیب موبایل ها به کودکان
او در پاسخ به سوالی درباره آسیب‌های موبایل و تبلت هم بیان کرد: بعضا شاهدیم که برخی افراد فاقد صلاحیت یا اپتومتریست‌ها در فضای مجازی در این باره اظهارنظر می‌کنند که مورد تایید ما نیست. به طور کلی استفاده از موبایل و تبلت برای سنین پایین به ویژه زیر دو سال به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود چون باعث اختلال در رشد مغزیو آسیب‌های جدی است. درباره سایر افراد هم باید بعد از ۱، ۵ تا ۲ ساعت استفاده از موبایل، حداقل نیم ساعت استراحت داشته باشند چون اختلال در پلک زدن ایجاد می‌کند. همچنین آسیب‌هایی از جمله خشکی، سوزش و قرمزی چشم و حتی نزدیک بینی هم می شود.
چه کسانی می توانند لیزیک کنند؟
جباروند درباره این که چه کسانی می‌توانند عمل لیزیک چشم انجام دهند، گفت: در حقیقت شاهد تبلیغات پزشکی در فضای مجازی هستیم که به طور کلی ممنوع و نظام پزشکی هم مخالف چنین پدیده‌ای است و با این افراد برخورد هم می‌کند. به هر روی شاهد تبلیغات دور از شأن پزشکی هستیم که مشکلاتی را هم به وجود می‌آورد. به طور کلی پیشگیری از بروز بیماری‌های چشمی، رعایت میزان ویزیت و عمل جراحی اهمیت زیادی دارد چون می‌تواند کیفیت خدمات را افزایش دهد. اما به طور کلی عمل درمان عیوب انکساری چشم برای همه توصیه نمی شود و بهترین کار استفاده از عینک است اما برخی ابراد تمایلی به استفاده از عینک ندارند و اگر و سنین متناسب داشته و بیماری‌های دیگری هم نداشته باشند می‌توانند این جراحی را انجام دهند. این جراحی‌ها در کشور ما بسیار پیشرفته است و قیمت آن هم در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار پایین است.
اهمیت چکاپ‌های منظم
این پزشک درباره زمان چکاپ‌ها هم بیان کرد: به طور کلی کودکان در زمان ورود به دوره مهدکودک مورد معاینه چشم قرار می‌گیرند که اقدام بسیار خوبی است و مانع از تنبلی چشم می‌شود. این مساله برای کودکان ضرورت دارد و باعث شده که آمار تنبلی چشم در کودکان نسبت به گذشته کاهش چشم‌گیری داشته باشد. در دوره‌های بزرگسالی هم افرادی که سابقه فامیلی با بیماری (سابقه فامیلی، دیابت و گلوکوم) دارند بهتر است چکاپ سالانه بینایی‌سنجی و اختلالات چشمی را انجام دهند.
دبیر کل انجمن چشم پزشکی ایران درباره تاثیر عوامل محیطی بر بروز بیماری‌های چشم هم عنوان کرد: آلودگی هوا و گرد و غبار منجر به تحریک سطح چشم می‌شود و می‌توان با شستشوی آب آنها را رفع کرد. نمالیدن چشم و دست نزدن به چشم هم بسیار مهم است. دست آلوده را هم نباید به چشم زد. به طور کلی رعایت نکردن نکات بهداشتی شانس ابتلا به بیماری‌های چشمی را افزایش می‌دهد.
ورود هوش مصنوعی به چشم پزشکی
دکتر نوید نیلفروشان، متخصص چشم، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دبیر علمی سی و سومین کنگره بین‌المللی انجمن چشم پزشکی ایران هم در ادامه عنوان کرد: کنگره امسال ۷ تا ۱۰ آبان در مرکز همایش‌های رازی برگزار می‌شود. حدود ۱۱ نفر از اساتید خارج از کشور هم به صورت مجازی در آن حضور دارند. هایلایت این کنگره تمرکز بر هوش مصنوعی، تله‌مدیسین و ژن‌تراپی است و و پیش بینی می‌شود حدود۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ شرکت کننده داشته باشد.
نیلفروشان درباره اهمیت ورود هوش مصنوعی به حوزه چشم‌پزشکی بیان کرد: هوش مصنوعی کمک می‌کند که بیماری‌ها زودتر و به موقع تشخیص داده شوند، به ویژه این که برای انواع بیماری‌ها انواع ریسک فاکتورها را داریم که هوش مصنوعی می‌تواند آنها را به سرعت تشخیص دهد. طی چند سال آینده به شکل تصاعدی مورد استفاده قرار خواهد گرفت و اکنون هم در حوزه‌های تشخیصی در حال انجام است اما هنوز به صورت عمومی مورد استفاده قرار نگرفته است.
بیشتر بخوانید
شیوع اختلال نزدیک بینی در کودکان ایرانی
رقم های عجیب و غریب ایرانی‌ها برای عمل تغییر رنگ چشم
سالانه ۸ هزار پیوند قرنیه در ایران انجام می‌شود
عاقبت هولناک خاراندن چشم
او تاکید کرد: هوش مصنوعی حتی می‌تواند پیشنهاد کننده درباره ابتلا به برخی بیماری‌ها هم باشد یا پیشنهاد کند که چه درمانی برای هر فرد مناسب است. درباره ژن‌تراپی هم اکنون در برخی بیماری‌ها در حال انجام است اما چون بسیار گران است هنوز به شکل عمومی استفاده نمی‌شود. اما درمان‌های نوین وجود دارد. به عنوان مثال در برخی درمان‌ها، بیمار نیاز به استفاده روزانه از قطره دارد که می‌تواند باعث آزاردهنده باشد. اما در روش‌های جدید در دنیا که در ایران هم روی آنها کار می‌کنیم داروهایی در حال تولید است که به شکل تزریقی یا روش دیگر انجام شود تا ماه‌ها دارورسانی برای بیماران انجام شود. این شرایط باعث می‌شود که دارو به مقدار و در زمان مناسب به چشم برسد.
چرا ایران جراحی‌های های‌تک ندارد؟
به گفته نیلفروشان روش‌های جراحی به سرعت در حال پیشرفت و برخی های تک هستند. اما امکانات آن در ایران وجود ندارد و تلاش برای بومی سازی یا دریافت آنها از کشورهای دیگر در حال انجام است. البته دانش استفاده از این جراحی‌های نوین در کشور وجود دارد و تنها به دلیل نبود تجهیزات در کشور ارائه نمی‌شود.
او همچنین درباره بیماری‌های شایع چشمی هم بیان کرد: به طور کلی پیشگیری مقدم بر درمان مقدم است. از جمله بیماری‌های مهم چشمی می‌توان به آب مروارید، اب سیاه، بیماری‌های چشمی ناشی از دیابت و تغییرات سنی ناحیه شبکیه اشاره کرد که باعث کاهش بینایی یا حتی نابینایی می شود. برخی از این بیماری‌ها مثل آب مروارید قابل درمان هستند اما برخی دیگر درمان سخت‌تر دارند یا قابل اصلاح نیست.
این پزشک تاکید کرد: ضرورت دارد که افراد در سنین بالای ۴۰سال به شکل روتین معاینات چشم‌پزشکی انجام شود، به ویژه اگر فرد به دیابت مبتلاست. درباره کودکان هم عیوب انکساری وجود دارد و باید تا پیش از سن ۹ تا ۱۰سالگی تشخیص داده شود چون با گذشت این سن دیگر قابل درمان نیست.
علائم بیماری‌های چشمی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به سوال همشهری آنلاین درباره علائم شایع بیماری‌های چشمی هم بیان کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش تدریجی بینایی بروز آب مروارید است اما درباره برخی بیماری‌ها، علائم مشخص نیستند. بیماران در آب سیاه هم ۷۰ تا ۸۰درصد هیچ علائمی ندارند و زمانی با اختلال دید مراجعه می‌کنند که ۶۰ تا ۷۰ درصد عصب بینایی از بین رفته است. بیماران دیابتی هم ۵ تا ۱۰ سال هیچ علامتی را گزارش نمی‌کنند و ممکن است خونریزی شبکیه رخ داده باشد اما بیمار از آن مطلع نیست. درباره آسیب‌های کمبود بافت پیوند قرنیه هم بیان می‌کند: مشکل اینجاست که اگر زمان پیوند به تاخیر بیفتد، چشم دچار عفونت می‌شود، به همین دلیل نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود مراحل عمل پیچیده‌تر خواهد شد. در حالی که برای تامین این بافت هیچ نیازی به فرد مرگ مغزی نیست و از بافت فرد کامل فوت شده هم می‌توان قرنیه را برداشت و به دیگران اهدا کرد.