همشهری آنلاین- اقبال قاسمی‌پویا / پژوهشگر و مدرس دانشگاه : اهمیت تحقیق درباره تهران و شناختن این شهر غیر قابل کتمان است. منظور از تحقیق، درک حاصل از آن است برای دنیای امروز. ضمن اینکه تاریخ شهر را حفظ می‌کنیم باید از این پژوهش‌ها برای ساخت بهتر تهران درس بگیریم، نوعی نگاه تحلیلی از آنچه بود به سمت آنچه باید باشد. در این صورت است که گفتن درباره هویت و تاریخ و فرهنگ و کلا اندیشه‌گری مهم و ارزشمند خواهد بود.
نکته ای که در بازگویی هویت تهران دور مانده، به نظر من، این است که تهران با وجود قدمت و اهمیتش یک اثر نامناسب در ایران گذاشت که دلیل آن خود تهران و جمعیت آن نبود، بلکه حکومتگران و صاحب‌منصبان آن بودند. دلیل رشد انفجاری جمعیت و تراکم در شهر تهران حاصل بی‌توجهی به دیگر شهرهای ایران است.
تهرانی که در دوره ناصری ۱۵۰ هزار نفر جمعیت داشت در دهه ۴۰ به جایی رسید که از غرب تا میدان تازه ساخت آزادی و از شرق بعد از پیچ شمیران خارج از شهر محسوب می‌شد. دورتادور یوسف آباد که محل سکونت ما بود تپه و دره بود. تمام امکانات شهری و دانشگاه‌ها در تهران با شروع برنامه توسعه در زمان پهلوی اول اجرا شد و از همان‌جا چالش پایتخت با دیگر شهرها آغاز شد. این توسعه به موازات و عادلانه بین شهرها توزیع نشد و چنان پیش رفت که می‌توان گفت تهران اکنون یک ابرشهر شده که دیگر هویت خودش را گم کرده است.
ما به عنوان تهران‌پژوه با چراغی در دست در کوچه پس کوچه ها و محله ها و مدرسه های شهر می‌گردیم و اتفاقات آن را جست‌وجو می‌کنیم برای اینکه درسی از این پژوهش‌ها بگیریم. مهم‌ترین درس تهران‌پژوهی می‌تواند برای متولیان شهر این باشد که تهران دیگر ظرفیت ندارد و به شهر اجازه ندهیم بیش از این گسترش یابد. از سال‌های قبل زمزمه تغییر پایتخت به گوش می‌رسد ولی عملا این اتفاق رخ نداده است. ساخت و سازهای بی رویه و برج‌ها و آپارتمان‌ها به حومه شهر بزرگ کشیده شده است و اکنون شهرهای اقماری هم از رشد ناهمگون و عجیب و غریب شهر تهران متاثر شده‌اند. روستاهای خوش آب و هوا و ییلاقی اطراف تهران هم درگیر مهاجرت پایتخت‌نشینان و ساخت و سازهای بی قاعده و جمعیت ناهمگون شدند.
امید است که پژوهش درباره تهران و نقد نحوه شهرنشینی به تغییر نگاه سیاستگذاران تهران بینجامد. در این مسیر بی‌تردید مرکز تهران‌پژوهی موسسه همشهری می‌تواند محل رجوع باشد و از یافته‌های تیم آن بهره برد.
گروه تهران پژوهی موسسه همشهری اطلاعات مفید و کارشناسانه‌ای درباره هویت شهر ارائه می‌کنند. همین صحبت‌هایی که بنده داشتم نتیجه دورهمی بزرگ تهران‌پژوهان بود. بنده نیز در این راه، به سهم خود، در بخشی از کتاب پیشگامان مدارس جدید، در باره مدارس دوره قاجار مفصل تحقیق کردم که شاید کمکی به بخش هویت مدارس اولیه تهران باشد.