همشهری آنلاین- احمد ابوحمزه/ عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و ری‌شناس: کسانی که روی نصف‌النهار جهان کار می‌کنند ری را به عنوان جایگاه اصلی آن در نظر می‌گیرند. تهران بزرگ جا پای ری گذاشت. ری هم از نظر تاریخی و هم آب و هوایی و همچنین زمین‌های فراوان کشاورزی، قبل و بعد از اسلام، منطقه مهمی محسوب می‌شد. شناخت تهران بدون در نظر گرفتن ری کامل نیست. اگر بخواهیم به پیشینه تهران و جایگاه تاریخی آن بپردازیم باید به گذشته ری و شمیران اشاره کنیم. گذشته است که باعث هویت تهران می‌شود و تاثیر ری را در این میان نمی‌شود نادیده گرفت. ری یک شهر باستانی است که با تاریخ زاده شده و در هر کتاب تاریخی نامی از آن برده شده است. به قول دکتر کریمان «ری مادر تهران است»، اما متاسفانه به آن نگاهی نمی‌شود.
ری موجب انقلاب مشروطه شد و مهاجرت صغری به این شهر و در خانه های اربابی‌ها انجام شد. شیخ فضل‌الله نوری و آیت‌الله طباطبایی مدتی در همین خانه‌ها ساکن بودند و توسط مردم آنجا پذیرایی می‌شدند. در آن زمان ری تا این اندازه به تهران نزدیک نبود و فقط تا محدوده میدان بهارستان گسترده بود.
آثار بسیاری زیرمجموعه شهرری است. اگر بخواهیم ری را به عنوان منطقه ۲۰ ببینیم، شاید بیش از ۴۰ اثر ثبتی و بیش از هزاران اثر غیرثبتی در آن وجود دارد. هیچ شهری در ایران نیست که این همه آثار و جاهای دیدنی، حتی مواردی که هنوز زیر خاک هستند، داشته باشد. اما متاسفانه آثاری که از دوره پهلوی اول باقی مانده در حال تخریب هستند.
ملاکان در دوره‌های گذشته در خانه‌هایی زندگی می‌کردند که به آن خانه‌های اربابی می‌گفتند. حتی ما نام فامیلی اربابی هم در شهرری داریم. این خانه‌ها تنها خانه نبوده، بلکه اصطبل، کاهدانی، استخر آب و خدم و حشم هم داشته است که در حال حاضر بخشی از آن خانه‌ها باقی مانده است.
چیزی که در مورد تهران به آن کمتر پرداخته شده است - به دلیل قرار گرفتن در فضای مدرن و جدید امروزی – این است که این شهر روزی پر از درخت انار و چنار بود. جنوب شهر در «ری»، زمین‌های زیادی پر از گندم و سبزیجات بود که غذای مردم شهر را تامین می‌کرد. اگر بناهای تاریخی و سنت‌ها و اتفاقات گذشته در شهر تهران را نادیده بگیریم برای نسل بعدی چیزی از هویت این شهر باقی نخواهد ماند.
در این شرایط اما مرکز تهران‌پژوهی موسسه همشهری کار نویی را آغاز کرده است که کمک زیادی به بازشناسی هویت تهران می‌کند. امیدوارم با کمک پژوهشگران آنچه روایت می‌کنند قابل استناد باشد و به‌عنوان منبعی قابل اعتماد از آن استفاده‌های گوناگونی صورت گیرد.