به گزارش همشهری آنلاین، علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در جلسه ستاد مرکزی هماهنگی جوانی جمعیت که با حضور وزیر بهداشت برگزار شد، گفت:سومین کشور پرجمعیت در منطقه هستیم، آمار و ارقام بیانگر این است که ایران، نهمین کشور پرجمعیت آسیا و هجدهمین کشور پرجمعیت دنیا است. اگر رشد جمعیت بسیار زیاد باشد و با نرخ ۲.۵ انجام شود، جمعیت کشور به ۱۱۶ میلیون نفر در سال ۱۴۲۰ می‌رسد.
او با اشاره به سناریوهای احتمالی جمعیت در ۱۴۲۰ گفت: با رشد سریع جمعیت ۲،۵ درصد تا این زمان ۱۱۶ میلیون جمعیت، با رشد متوسط ۱،۵ درصد ۱۰۱ میلیون و با رشد پایین هم ۸۶ میلیون نفر خواهیم بود. تا سال ۱۴۸۰ هم اگر مداخله انجام ندهیم جمعیت کشور زیر ۵۰ میلیون نفر خواهد بود.
به گفته رئیسی در ۱۴۳۰ حدود ۲۶ درصد جمعیت سالمند داریم و این عدد در حال حال حاضر ۱۰ درصد است.
کاهش نرخ باروری
رئیسی به کاهش نرخ باروری زنان (میانگین تعداد فرزندانی که یک زن به دنیا می‌آورد) هم اشاره کرد و گفت: در سال ۶۵ نرخ باروری زنان ۶،۳ درصد بود و اکنون به ۱،۶ رسیده است. نرخ جایگزینی در این عدد حداقل باید ۲،۱ باشد و به عبارتی ۲،۵ باشد و ما از این عدد پایین‌تر هستیم و خطرناک است. در این حوزه دو شاخص داریم که اگر نرخ باروری زنان حدود ۱،۵ باشد، در چاله جمعیتی هستیم و خروج از این شرایط سخت است. این نرخ اگر ۱،۳ برای هر زن باشد یعنی در چاه جمعیتی قرار داریم و خارج شدن از آن تقریبا غیرممکن است. همین حالا استان‌های اصفهان، سمنان، گیلان، البرز، مازندران، مرکزی، تهران، ایلام نرخ باروری کمتر از ۱،۳ دارند.
این مسئول از افزایش نرخ باروری در برخی استان‌ها هم خبر داد و افزود: خراسان جنوبی، هرمزگان، خوزستان، یزد، گلستان، کرمان، خراسان شمالی، قم، چهارمحال بختیاری، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، قزوین، سمنان و اصفهان استان‌های دارای افزایش نرخ باروری در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ بودند. استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان، اردبیل، کرمانشاه، ایلام، تهران، مرکزی، مازندران، البرز و گیلان هم طی این مدت کاهش نرخ باروری داشتند.
رشد ولادت‌ها در فرزندان بیشتر
معاون بهداشت به رشد شاخص تولد در فرزندان سوم هم اشاره کرد و گفت: طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تعداد و درصد ولادت فرزند پنجم و ششم از ۱،۳ به ۲،۷ درصد رسیده است. فرزند چهارم از ۳،۸ به ۵،۲ درصد و فرزند سوم هم از ۱۵،۵ به ۱۷،۸ درصد افزایش پیدا کرده است.
البته به گفته این مسئول فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند ۵،۵ سال است و میانگین سن ازدواج در افراد تحصیل‌کرده در زنان به ۲۷ سال و در آقایان ۳۰ سال رسیده است. این وضعیت باعث می‌شود که فرصت فیزیولوژیک زنان را از دست بدهیم و باید مداخله موثر ایجاد شود تا افراد تحصیل‌کرده هم در سنین پایین ازدواج کنند.
این مسئول از افزایش میزان موالید در سن ۲۰ تا ۲۴ سال هم خبر داد و گفت: در سال ۹۸ این عدد ۱۸،۶ درصد بود و در ۱۴۰۱ به ۱۶،۵۴ کاهش یافت. اما سال گذشته این عدد به ۱۸،۹۷ رسید که جای امیدواری دارد.
رئیسی با هشدار نسبت به کاهش روند ولادت بیان کرد: این آمار از یک میلیون و ۳۸۰ هزار نفر در سال ۹۰ به یک میلیون و پنجاه نفر رسیده است. با احتساب سالانه ۴۲۰ هزار مرگ، اختلاف ۵۸۰ هزار برای تولدهای جدید داریم و اگر این روند ادامه پیدا کند و نرخ باروری پایین بیاید، با توجه به روند سالمندی کشور میران مرگ و میر بیشتر می‌شود. این موضوع مهمی است و زمان زیادی هم نداریم.
سهم وزارت بهداشت از قانون جوانی جمعیت
او درباره قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده هم گفت: قانون جوانی جمعیت، ۷۳ ماده، ۸۱ تبصره و ۲۳۶ تبصره دارد که ۵۹ درصد این موارد بر عهده وزارت بهداشت است. ۴۳ ماده، ۲۷ تبصره و ۹۷ حکم بر عهده وزارت بهداشت است که از این تعداد، ۲۰ ماده، ۱۵ تبصره و ۳۲ حکم برعهده معاونت بهداشت وزارتخانه است.
رئیسی درباره وظایف سایر معاونت‌ها و دفاتر وزارت بهداشت در ارتباط با قانون جوانی جمعیت توضیح داد: معاون درمان با ۱۳ ماده، معاون آموزش با ۱۰ ماده، معاون توسعه با ۹ ماده، آمار و فناوری و اطلاعات با ۹ ماده، فرهنگی و دانشجویی با ۶ ماده، پرستاری با ۵ ماده، شورای عالی بیمه با ۵ ماده، غذا و دارو با ۳ ماده، تحقیقات با ۲ ماده، اطلاع‌رسانی و روابط عمومی با ۲ ماده، طب ایرانی با ۲ ماده و صندوق رفاه دانشجویی با یک ماده نیز وظایفی برعهده دارند.
معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: تمام معاونت‌های وزارت بهداشت برحسب دستور مقام عالی وزارت در ارتباط با جوانی جمعیت به پای کارآمده‌اند. به طور مثال، یکی از سنجه‌هایی که معاونت درمان برای اعتباربخشی بیمارستان‌ها در نظر گرفته کاهش میزان سزارین است.
کاهش نرخ باروری مساله مهمی است
رئیسی تاکید کرد: حوزه جوانی جمعیت به عنوان اولویت اول وزیر بهداشت تعیین و به سراسر کشور ابلاغ شده است. در آخرین جلسه با روسای دانشگاه‌ها هم تاکید شده بحث جوانی جمعیت در اولویت قرار بگیرد. این مساله بحث بسیار مهم و جدی است و اگر همه دستگاه‌ها و مسئولان کشور این مساله را به عنوان اولویت اول قرار دهند، ناامید نیستیم و می‌توانیم این روند را معکوس کنیم. اما اگر همه پای کار نیایند این هدف محقق نخواهد شد و تا ۳۰ سال آینده و شاید هم کمتر از هر سه نفر ایرانی یک نفر سالمند خواهد بود.
معاون بهداشت در پاسخ به سوال همشهری آنلاین، درباره استان‌هایی که اکنون وضعیت مناسبی در نرخ باروری ندارند، بیان کرد: این مساله بسیار جدی است. استان‌هایی که شاخص باروری آنها به زیر ۱.۵ رسیده است، کار بسیار سختی در آنها خواهیم داشت. چون نرخ جایگزینی باید به ۲.۱ برسد و این عدد بسیار فاصله گرفته است. به همین دلیل باید روی جوانان به ویژه آنهایی که ازدواج نکرده‌اند یا ازدواج کرده و تعداد فرزندان کمی دارند سرمایه‌گذاری شود. اگر قرار است از این وضعیت خارج شویم نیازمند کارهای ویژه و مختص هر استان هستیم.
او ادامه داد: یکی از مشکلات ما این است که میانگین سن ازدواج دختران و پسران به ویژه در این استان‌ها بالا رفته است و نیازمند مداخلات موثر است. یعنی باید این افراد تشویق شوند و برای این امر باید تسهیلاتی را فراهم کنیم که فقط بر عهده وزارت بهداشت نیست و باید همه پای کار بیایند.
رئیسی درباره این که آیا در این استان‌ها ظرفیت چنین اقداماتی برای افزایش نرخ باروری وجود دارد، توضیح داد: به هر صورت برای نجات از این وضعیت هیچ راه دیگری نداریم. به همین دلیل ستاد ملی جمعیت هم روی این مساله تاکید دارد. خطری که وجود دارد این است که ممکن است عدد از این میزان هم کاهش پیدا کند و باید اقدامات ویژه در کل کشور و ویژه‌تر در استان‌های با نرخ پایین باروری انجام شود.
به گفته معاون بهداشت، این که می‌گویند روند کاهش جمعیت جهانی است، درست نیست و برخی کشورها موفق هم بوده‌اند و حتی در همسایگی ایران هم روند افزایشی جمعیت وجود دارد. در ایران این روند با شتاب بیشتری به سمت پایین نزول می‌کرد و مهم‌ترین کار این است که متوقف و پس از آن افزایشی شود. این بحث کاملا علمی است و باید جمعیت‌شناسان، مراجع علمی، فرهنگی، اقتصادی و... به آن ورود کنند. با گفتار درمانی مشکل جمعیت حل نمی‌شود و باید همه جوانب را در نظر بگیریم.