سیستم حمل‌ونقلی که بتواند با داشتن برنامه و نظم، خدمات را به نحوی به شهروندان ارایه دهد که هیچکس مایل نباشد به جز مواردی خاص خودرویش را از پارکینگ منزل خارج کند.
قیمت بالای بنزین و لوازم یدکی، ترافیک سطح شهر و بالطبع نبودن جای پارک کافی چیزی نیست که فقط تهرانی‌ها با آن روبه‌رو باشند، بلکه در اکثر شهرهای بزرگ دنیا چنین وضعی حاکم است با این تفاوت که در کشورها و شهرهای دیگر جهان به‌خصوص کشورهای توسعه‌یافته برای رفاه و آسایش شهروندان تمهیداتی ویژه نیز در‌نظر گرفته شده که تدارک و خدمت رسانی از طریق سیستم حمل‌ونقل عمومی به‌معنای واقعی آن، از جمله این تمهیدات است.
سیستم حمل‌ونقل عمومی که بتواند رضایت شهروندان را جلب کند باید استانداردهای زیادی داشته‌باشد که نظم، به‌روز بودن تجهیزات، ایمنی بالا، سرعت ایده‌آل و قیمت مناسب از جمله ویژگی‌های آن است.بدون تردید می‌توان گفت که مترو به واسطه داشتن بالاترین استاندارد‌ها، بهترین وسیله حمل‌ونقل عمومی به حساب می‌آید.
مترو به سبب این‌که زیر زمین و به دور از هیاهو و ترافیک سطح شهر به ارایه خدمات به مسافران می‌پردازد، می‌تواند طبق برنامه‌ای منظم خدمت‌رسانی کرده و اولین پارامتر استاندارد را داشته‌باشد، این در‌حالی است که داشتن تجهیزات ایمنی و به‌روز دنیا و به حداقل رساندن سانحه در این سیستم باعث‌شده تا مترو به ایمن‌ترین وسیله حمل‌ونقلی در دنیا تبدیل شود.
علاوه‌بر منظم و ایمن بودن، یکی دیگر از انتظارات شهروندان از سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی که مطمئناً جزو مهم‌ترین پارامترهای استاندارد بودن یک سیستم خدمت‌رسان نیز به‌شمار می‌آید، نظافت است.
شهروندان انتظار دارند، سیستم حمل‌ونقلی که از آن استفاده می‌کنند؛ چه اتوبوس و تاکسی و چه مترو، تمیز و پاکیزه باشد. مطمئناً اتوبوس و تاکسی و مترویی که به‌موقع نظافت نشود، حتماً شیشه‌هایی کثیف دارد و صندلی‌های آن به حدی آلوده است که رغبت نمی‌کنید روی آن بنشینید.
قطعا این نوع خدمات‌رسانی نه تنها تاثیری در ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی ندارد و نمی‌تواند دلیلی شود برای عدم استفاده از اتومبیل‌های شخصی، بلکه به محیطی که زمینه انتشار خیلی از بیماری‌ها را فراهم می کند، تبدیل می‌شود.
اما این‌که مترو با توجه به شرایط خاص خود که همان بزرگی، وسعت خدمات‌رسانی و تعداد بالای قطار و واگن است چگونه نظافت و تمیز می‌شود تا شهروندان بتوانند از آن استفاده‌ای بهینه داشته‌باشند، سوالی است که در این صفحه به جواب آن خواهیم‌رسید.
به‌همین‌منظور گفت‌وگویی را با مهندس واکف، معاون نگهداری و تعمیرات شرکت بهره‌برداری متروی تهران داشتیم تا پروسه نظافت قطارهای مترو برای خوانندگان همشهری‌مسافر روشن شود.
3نوع نظافت در مترو
مهندس واکف، سیستم نظافت قطارها و واگن های مترو را به 3نوع تقسیم می کند: 1-ترشویی 2-خشک‌شویی 3-نظافت بین سرویس‌ها. ترشویی به شستوشویی گفته می شود که طی آن کلیه تجهیزات مترو از بدنه، داخل با استفاده از آب و مواد شوینده شست‌وشو می‌شود که خود این موضوع نیز چند نوع دارد.
تا همین اواخر ترشویی در مترو توسط نیروهای انسانی صورت می گرفت، به این شکل که تعدادی کارگر بدنه و داخل قطار شامل بدنه فلزی، شیشه، صندلی‌ها و دیواره و سقف داخل را با آب خیس کرده سپس مواد شوینده می‌زدند و با شستوشویی مناسب آن را خشک و آماده می‌کردند،
اما خوشبختانه با پیگیری مسئولین امر این سیستم مکانیزه شده و هم‌اکنون دستگاه «مترو‌واش» کلیه این امور از شست‌وشو تا خشک کردن را انجام می‌دهد. این نوع نظافت به‌طور معمول هفته‌ای یک‌بار انجام می‌شود و در طول هفته با اجرای سایر سیستم‌های نظافتی مترو تمیز نگاه داشته می‌شود.
نظافت بین سرویس‌ها
معاون نگهداری وتعمیرات شرکت بهره برداری مترو واکف هم‌چنین اظهار داشت: «همان‌گونه که تمامی مسافران و مخاطبان مترو در جریان هستند، مترو روزانه حدود 1800000مسافر را جابه‌جا می‌کند که قطعا اگر نیمی از این تعداد زباله و آشغالی در حد یک پوست تخمه یا تکه کاغذ در مجموعه مترو بیاندازند، خواهیددید که با چه حجم زباله‌ای روبه‌رو خواهیم‌شد.
همین موضوع دست‌اندرکاران مترو را بر آن داشته تا نیروهایی را برای تمیز نگاه داشتن آن در طول روز و مدت زمان خدمات‌رسانی به شهروندان به خدمت بگیرند. به این صورت که این افراد در زمانی که قطار وارد ایستگاه آخر می‌شود به محض خروج مسافران وارد واگن‌ها شده تا چند ماموریت را انجام‌دهند. ابتدا باید واگن را کنترل کنند تا بسته مشکوکی در آن نباشد، سپس اگر وسیله‌ای از مسافران جا مانده، سریعاً آن را به مسئولین برسانند. در پایان نیز زباله هر‌چند ریز و کوچک را جمع‌آوری کنند. هم‌چنین اگر با توجه به تماس دست مسافران با شیشه‌ها و درب‌ها لکه ای وجود دارد به رفع آن اقدام کنند».
خشک‌شویی
مهندس واکف در ادامه به همشهری‌مسافر می‌گوید: «در خصوص ترشویی و استفاده از سیستم جدید مترو‌واش همین توضیح مختصر کافی است که این سیستم شباهت بسیار زیادی به کارواش‌هایی دارد که به‌صورت مکانیزه و با فرچه‌هایی برقی اتومبیل را شسته و در پایان با باد فشار‌قوی به خشک کردن آن می‌پردازد.
واگن‌های مترو به‌ترتیب و با سرعتی حدود 5کیلومتر در ساعت وارد این دستگاه شده و نظافت می‌شوند. اما خشک‌شویی در مترو؛ در این سیستم نظافت هم از آب استفاده می‌شود، اما این بار محدود‌تر است،
چرا‌که استفاده بیش از حد آب در شست‌وشوی وسایل فلزی مطمئناً باعث کاهش طول عمر و پوسیدگی آن‌ها می‌شود، به‌خصوص واگن‌ها که در کنار داشتن فلز از کفه‌ای چوبی و مستحکم برخوردارند که ورود بیش از حد آب به آن‌ها باعث پوسیدگی می‌شود. در این پروسه سعی شده تا از آب فقط برای لکهگیری استفاده شود و تمرکز بیشتر روی جمع‌آوری آشغال و لکه‌گیری‌های موضعی است، البته می‌توان به کف‌سابی و لکهگیری و خط‌و‌خش‌گیری داخلی و خارجی مترو نیز اشاره کرد».
خدمات ایمنی و نظافتی
معاون نگهداری و تعمیرات شرکت بهره‌برداری متروی تهران در پایان گفت: «گاهی اوقات مشاهده می‌کنیم که به‌طور مثال بنا به دلایلی یکی از شیشه‌های مترو شکسته شده و یا این‌که به‌دلیل برخورد برخی لوازم همراه مسافران خط و خشی بر روی بدنه واگن ایجاد می‌شود.
در هنگام بروز چنین مواردی به‌خصوص زمانی که شیشه‌ای شکسته می‌شود، قطار به محض رسیدن به ایستگاه مسافران را تخلیه کرده و به پایانه اعزام می‌شود تا در اولین فرصت تکه‌های شیشه جمع‌آوری و سریعاً نسبت‌به تعویض آن اقدام شود. در مواقعی هم که واگن‌ها خط‌و‌خش پیدا می‌کنند، اگر مورد جزیی باشد در بین خدمات‌رسانی نسبت‌به رفع آن اقدام می‌شود، اما اگر مشکل حاد باشد در هنگام سرویس‌های دوره‌ای فعالیت ترمیمی صورت می‌گیرد».
به گفته مهندس واکف، تمامی این موارد از آن‌جایی در دستور‌کار مسئولان شرکت بهره‌برداری مترو قرار گرفته تا در‌نهایت مسافرانی که از این سیستم برای سفرهای درون‌شهری استفاده می‌کنند، رضایت داشته باشند و هیچ‌گونه خللی در اعتمادی که به این سیستم داشته‌اند، ایجاد نشود.
همشهری مسافر