ریشه شیرین بیان همچنین به عنوان ریشه شیرین یا اصل سوس شناخته شده است، حاوی ترکیبی بوده که شیرینی حدود 50 برابر شکر را دارد. ریشه شیرین بیان هم در طب شرقی و هم در طب غربی برای درمان انواع بیماری‌ها از سرماخوردگی معمولی تا بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود. این ماده به عنوان یک ماده تسکین‌دهنده درد معده و خلط‌آور عمل می‌کند؛ اگرچه زمان مصرف شیرین بیان برای معده درد مهم است. اگرچه همه موارد استفاده از آن توسط شواهد علمی پشتیبانی نمی‌شود.
شیرین بیان که دارای ماده فعال گلیسیریز است می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد. نوع دیگری از شیرین بیان به نام DGL یا شیرین بیان دی‌گلیسریزه شده به نظر نمی‌رسد که عوارض جانبی مشابهی داشته باشد. البته همین نوع است که برای درمان زخم معده، زخم‌های شانکر (زخم‌های پوستی بدون درد) و رفلاکس (GERD) استفاده می‌شود. پزشکان هنوز هم گاهی شیرین بیان کامل را برای سرفه، آسم و سایر مشکلات تنفسی پیشنهاد می‌کنند. در این مقاله به طور کامل و دقیق به این گیاه و زمان مصرف شیرین بیان برای معده پرداخته شده است و می‌توانید با بررسی مطالب پاسخ سوال خود را پیدا کنید.
بیشتر بخوانید: عوارض مصرف طولانی مدت شیرین بیان
شیرین بیان چیست؟
شیرین بیان به صورت وحشی در برخی از مناطق اروپا و آسیا رشد می‌کند. این گیاه چند ساله که به ارتفاع 90 تا 200 سانت رشد می‌کند، دارای سیستم ریشه‌ای گسترده است. ریشه‌های شیرین بیان، بلند و استوانه‌ای (گرد) بوده و به صورت افقی در زیر زمین رشد می‌کنند. همچنین از بیرون قهوه‌ای و در داخل زرد هستند.
محصولات شیرین بیان از ریشه‌های پوست کنده و خشک همین گیاه تهیه می‌شوند. رشه‌های پودر و ریز شده برای چای، قرص و کپسول و همچنین عصاره‌های مایع آن در عطاری‌ها وجود دارند. ریشه شیرین بیان حاوی ترکیبات مفیدی مانند گلیسیریزین است که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد میکروبی و ضد التهابی هستند که احتمالاً برخی از مزایای سلامتی مانند کاهش رفلاکس اسید معده را داشته باشد. البته برخی از عصاره‌های شیرین بیان حاوی گلیسیریزین نیستند.
استفاده دارویی از شیرین بیان به مصر باستان برمی‌گردد، جایی که ریشه آن را به شرابی شیرین برای فراعنه تبدیل می‌کردند. امروزه، همانطور که گفته شد از آن برای کمک به درمان بیماری‌های مختلف، طعم دادن به آب نبات‌ها، نوشیدنی‌ها و داروها استفاده می‌شود.
فواید شیرین بیان برای معده
تحقیقات فعلی نویدبخش بوده چندین مورد از کاربردهای دارویی ریشه شیرین بیان واقعاً وجود دارند، اما توجه به این نکته مهم است که تحقیقات بیشتری برای حمایت کامل از این فواید بالقوه درخواست می‌شود. برخی از این فواید عبارتند از:
کاهش اسید معده
ریشه شیرین بیان می‌تواند به افزایش پوشش مخاطی معده و مری کمک کند که ممکن است به کاهش اثرات جانبی اسید معده منجر شود. مطالعه‌ای بررسی کرده که فرمول گیاهی شیرین بیان دگلیسیریزه شده به طور مداوم بهتر از آنتی‌اسیدهای معمولی علائم GERD را تسکین می‌دهد.
درمان زخم و التهاب معده
گلیسیریزین موجود در عصاره ریشه شیرین بیان ممکن است به درمان زخم و التهاب معده کمک کند. این زخم‌های دردناک در معده، قسمت تحتانی مری یا روده کوچک هستند که در نتیجه باکتری هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شوند. مطالعه‌ای دیگر نشان داد که فلاونوئید شیرین بیان می‌تواند با افزایش تولید مخاط، کاهش التهاب و بهبود میکروبیوم روده به تسکین زخم معده بیانجامد.
جلوگیری از رفلاکس معده
تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که یک فرمول گیاهی خاص حاوی شیرین بیان، نعناع و بابونه، امکان دارد به تسکین علائم سوء هاضمه یا بیماری رفلاکس اسید معده به مری کمک کند. دو گیاه مکمل در این فرمول نیز (نعنا و بابونه)، اغلب برای سوء هاضمه استفاده می‌شوند. همچنین مطالعه‌ای خاطر نشان می‌کند افراد در زمان مصرف شیرین بیان برای معده در یک دوره دو ساله، علائم کمتری از GERD گزارش می‌کنند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با خواص درمانی گیاه شیرین‌بیان
بهترین زمان مصرف شیرین بیان برای معده
هنگامی که احساس کردید علائم زیر را دارید، می‌توانید برای مصرف شیرین بیان اقدام کنید:
- سوزش هر قسمتی از دستگاه گوارش: احساس سوزش در قفسه سینه که اغلب به آن سوزش سر دل گفته می‌شود. این احساس معمولاً بعد از غذا خوردن گزارش شده و در شب یا در حالت خوابیدن بدتر است.
- تلخی دهان: هضم معکوس غذا که باعث احساس مایع ترش در گلو می‌شود.
- درد: درد بالای شکم یا قفسه سینه که البته اگر علائم دیگر را ندارید، ممکن است یک آلارم خطرناک باشد.
- دیسفاژی: مشکل در بلع که یکی از علائم شایع رفلاکس اسید معده است.
- حالت تهوع: احساس توده یا غذای مانده در گلو که منجر به ناراحتی شما می‌شود.
اگر علائم زیر را همراه با علائم دیگر گفته شده دارید، از مصرف خودسرانه شیرین بیان خودداری و حتماً با پزشک مشورت کنید:
- سرفه مداوم
- لارنژیت (التهاب تارهای صوتی)
- آسم جدید یا بدتر شده
طرز مصرف شیرین بیان
اصل سوس (ریشه شیرین بیان) را می‌توان به صورت‌های مختلفی مصرف کرد. روش‌های مصرف شیرین بیان عبارتند از:
قرص شیرین بیان
قرص یا کپسول ریشه شیرین بیان به طور سنتی برای درمان انواع بیماری‌ها از جمله بیماری‌های ریه، کبد، گردش خون و کلیه استفاده می‌شد. امروزه آن را به عنوان یک مکمل غذایی برای بیماری‌هایی مانند مشکلات گوارشی، علائم یائسگی، سرفه و عفونت‌های باکتریایی و ویروسی تبلیغ می‌کنند.
عرق شیرین بیان
عرق این گیاه برای التهاب معده بسیار مفید بوده و می‌توانید آن را از عطاری‌ها تهیه کنید. همانطور که احتمالاً بدانید، عرقیات گیاهی از طریق جوشاندن آن گیاه همراه با آب و سپس تقطیر آب تبخیر شده به دست می‌آید. بنابراین عرق این گیاه خوشمزه را می‌توانید به اندازه نصف فنجان بعد از غذا میل کنید تا از تمام فواید آن برای بدن برخوردار شوید.
دمنوش شیرین بیان
نوشیدن دمنوش شیرین بیان ممکن است به مدیریت التهاب، زخم، دیابت، یبوست و درمان افسردگی کمک کند. شیرین بیان را می‌توانید همراه با زنجبیل در یک قوری شیشه‌ای یا چینی دم کنید و سپس میل بفرمایید. فراموش نکنید که نوشیدن بیش از 2 فنجان از این چای ممکن است اثر برعکس داشته باشد و به بدن آسیب رساند.
دوز مصرفی شیرین بیان چقدر باشد؟
به یاد داشته باشید که ریشه شیرین بیان را می‌توان به صورت تازه یا خشک و به هر اندازه که بخواهید تهیه کرد. بنابراین اگر دوز آن را کنترل نکنید، می‌تواند برای شما آسیب‌زا باشد. دوز مصرفی شیرین بیان به دو شکل است:
دوز مصرفی اطفال
بچه‌های بزرگتر که گلودرد دارند می‌توانند یک تکه ریشه شیرین بیان بجوند یا دمنوش آن را بنوشند. از پزشک اطفال بخواهید که به شما در تعیین دوز مناسب شیرین بیان برای فرزندتان کمک کند. توجه داشته باشید که بیش از یک روز بدون مشورت با پزشک، به کودک دمنوش شیرین بیان ندهید و در مورد نوزادان یا کودک نوپا هرگز بدون مشورت پزشک، شیرین بیان را برایشان تجویز نکنید.
دوز مصرفی بزرگسالان
چه مقدار ریشه شیرین بیان در روز برای بزرگسالان بی‌خطر شمرده می‌شود؟ در حال حاضر هیچ دوز استاندارد و توصیه شده‌ای وجود ندارد. اما می‌توان حدس زد به عنوان مثال، دو قرص 380 میلی‌گرمی شیرین بیان گلیسیریز شده قبل از غذا برای رفلاکس اسید معده به مری توصیه می‌شود.
همینطور سازمان جهانی بهداشت (WHO) و کمیته علمی غذای اروپا (SCF) هر دو توصیه می‌کنند مصرف گلیسیریزین را به حداکثر 100 میلی‌گرم در روز محدود کنید.
بیشتر بخوانید: این گیاه ۱۲۰۰ سم بدن را می‌کُشد
موارد منع مصرف شیرین بیان
استفاده از گیاهان، یک رویکرد قدیمی برای تقویت بدن و درمان بیماری‌ها است. با این حال، گیاهان حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند و با گیاهان دیگر، مکمل‌ها یا داروها تداخل داشته باشند. به این دلایل، شما باید گیاهان دارویی را با احتیاط مصرف کنید، یعنی زیر نظر یک پزشک متخصص.
گلیسیریزین بیش از حد (ماده‌ای موجود در شیرین بیان) می‌تواند علت ایجاد وضعیتی به نام شبه آلدوسترونیسم باشد که ممکن است موجب حساسیت بیش از حد فرد نسبت به هورمونی در قشر آدرنال شود. در آخر این وضعیت به سردرد، خستگی، فشار خون بالا و حتی حملات قلبی می‌انجامد. همچنین ممکن است دلیل احتباس آب شود که می‌تواند منجر به تورم پا و سایر مشکلات شود.
اگرچه اثرات خطرناک آن، بیشتر با دوزهای بالای شیرین بیان یا گلیسیریزین رخ می‌دهد، اما مقادیر کمتر شیرین بیان هم امکان دارد که عوارض جانبی ایجاد کند. برخی از افراد حساس، درد عضلانی یا بی‌حسی در بازوها و پاها را گزارش کرده‌اند.
افرادی که شرایط زیر را دارند اکیداً از مصرف شیرین بیان خودداری کنند:
- نارسایی قلبی
- بیماری قلبی
- سرطان‌های حساس به هورمون مانند سرطان سینه، تخمدان، رحم یا پروستات
- مشکوک به احتباس مایع
- فشار خون بالا
- دیابت
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- پتاسیم کم (هیپوکالمی)
- اختلال در نعوظ
- زنان باردار یا شیرده (مصرف شیرین بیان در دوران بارداری می‌تواند خطر مرده‌زایی را افزایش دهد)
فراموش نکنید که از هیچ محصول شیرین بیانی بیش از چهار تا شش هفته استفاده نکنید.
تداخلات دارویی
شیرین بیان می‌تواند با چندین دارو از جمله موارد ذکر شده در زیر تداخل داشته باشد. اگر دارویی مصرف می‌کنید، قبل از مصرف شیرین بیان از پزشک خود سوال کنید:
- مهارکننده‌های ACE و دیورتیک‌ها: (کاپتوپریل، بنازپریل، انالاپریل، لیزینوپریل، فوزینوپریل، رامیپریل، پریندوپریل، کیناپریل، تراندولاپریل)
- دیگوکسین
- کورتیکواستروئیدها
- انسولین یا داروهای دیابت
- ملین‌ها
- مهارکننده‌های MAO: (داروهای ضد افسردگی)
- داروهای ضد بارداری خوراکی
- وارفارین
- سلکوکسیب
- دیکلوفناک
- فلوواستاتین
- گلیپیزید
- ایبوپروفن
- فنی‌توئین
- پیروکسیکام
- فنو و سکوباربیتال
- داروهای هورمونی
سخن پایانی
اصل سوس یا ریشه شیرین بیان هزاران سال است که برای کمک به درمان انواع بیماری‌ها و ناراحتی‌های گوارشی استفاده می‌شود. ترکیبات گیاهی آن دارای فرمولاسیونی بوده که بیشترین نفع را به بدن انسان برساند. در این مقاله سعی شد تا به زمان مصرف شیرین بیان برای معده درد دوز مصرفی آن پاسخ داده شود.
اگرچه گمانه‌زنی‌ها و طبیبان سنتی می‌گویند شیرین بیان می‌تواند رفلاکس اسید معده، اگزما، زخم معده و سایر مسائل بهداشتی را تسکین دهد، اما مشورت با یک پزشک متخصص همواره بی‌ضرر است. به یاد داشته باشید که هر قدر هم شیرین بیان برای سلامتی مفید باشد، شما باید همیشه با یک متخصص مشورت کنید که با هیچ دارویی تداخل نداشته باشد یا عوارض جانبی نامطلوب ایجاد نکند.