مدیر طرح: سیامک کفایی
همکاران: شبنم چهره،: فریده درفشی، زهره دیداری، میترا زاغی، سمیه گایگانی و احسان کاظمی شکوه
پیشگفتار
با آغاز ماه مبارک رمضان برای برخی از مردم پیوسته این سئوال مطرح است که چگونه بخوریم؟ مطالعات مختلفی در این زمینه انجام شده و بر نقش موثر روزه داری در حذف عادات غذایی غلط و به‌ویژه بهبود بیماری های مختلف صحه گذاشته است، چرا که با پیروی از یک برنامه غذایی صحیح علاوه بر بهره وری از برکات معنوی این ماه، در کنار سلامت روح، سلامت جسم هم تامین می شود. در ماه مبارک رمضان معمولا مصرف شیرینی های مصنوعی بشدت در میان مردم افزایش پیدا می کند و متأسفانه روزه داران بدون توجه به عوارض و مضرات آن به این‌گونه شیرینی‌ها روی می آورند، مردم معمولا هنگام افطار به اشکال مختلفی مانند شربت، زولبیا، بامیه و انواع شیرینی هایی که از قند و شکر مصنوعی تهیه شده، از این شیرینی‌ها استفاده می کنند.
یک کارشناس ارشد اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت در ارتباط با مصرف غذاهای شیرین در ماه رمضان چنین می‌گوید:
"غذاهای شیرین با تحریک انسولین موجب ورود قند خون به داخل سلول ها و در نتیجه کاهش قند خون و گرسنگی زودرس می شود. در مقابل آن کربوهیدرات های پیچیده از جمله گندم و جو، حبوبات، غذاهای حاوی فیبر و میوه های با پوست به آهستگی هضم شده و موجب می شود کمتر احساس گرسنگی کنید همچنین از عادات غلط غذایی روزه داران خوردن آب سرد هنگام افطار به علت تشنگی زیاد است که باید از این کار نیز پرهیز کرد، بهتر است افطار را با آب گرم یا چای باز و از خرما یا کشمش استفاده کنید، توصیه می شود در وعده افطار تا حد امکان سه تا پنج عدد خرما بخورید، زیرا خرما و کشمش موجب کنترل اشتها شده و از بیش خواری جلوگیری می کند. افراط در مصرف انواع شیرینی ها مانند زولبیا و بامیه و حتی خرما هنگام افطار چاقی و اضافه وزن به دنبال خواهد داشت، آب زیاد هم موجب اختلال در هضم مواد غذایی می شود." (بانک اطلاعات نشریات کشور)
طرح مسئله:
همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، در ماه مبارک رمضان معمولا مصرف شیرینی های مصنوعی بشدت در میان مردم افزایش پیدا می کند و متأسفانه روزه داران بدون توجه به عوارض و مضرات آن به این‌گونه شیرینی‌ها روی می آورند که یکی از مهمترین انواع این شیرینی‌ها که در سفره‌های افطار زیاد به چشم می خورد، زولبیا بامیه است.
زولبیا و بامیه که شیرینی سنتی ما برای ماه مبارک رمضان است، علاوه بر سیل کالری اضافی که به بدن سرازیر می‌کند، بسته به نوع روغنی که در تهیه این شیرینی به کار رفته است، خطر بروز بیماریهای قلبی‌عروقی وبرخی از انواع سرطان‌ها را نیزدر انسان افزایش می دهد. استفاده از زولبیا و بامیه به معنای مصرف قند با حجم زیاد است. خوردن حجم بالای قند در هنگام افطار در بیماران مبتلا به ریفلاکس (بازگشت اسید معده به داخل مری) سلامت آنها را به خطر می‌اندازد. همچنین چربی موجود در این شیرینی نیز سبب کندی تخلیه معده می‌شود که برای سلامت مضر است.
البته ذکر این نکته نیز لازم است که اگر زولبیا و بامیه در شرایط بهداشتی تهیه شود، مصرف آن در حد متعادل مشکلی ایجاد نمی‌کند.
برای سرخ کردن زولبیا و بامیه استفاده مکرر ازروغن‌هایی که به رنگ تیره درآمده‌اند ابتلا به بیماریهای مهلک مانند سرطان را در پی خواهد داشت. بنابراین لازم است پس از هر بار سرخ کردن، روغن آن تعویض شود.
"روغن نباتی جامد به علت داشتن مقادیر بالای اسید‌های چرب اشباع مهمترین عامل بروز بیماریهای قلبی‌عروقی در کشور ما به‌شمار می‌رود. در طی فرآیند تولید روغن‌نباتی جامد فرم طبیعی مولکول اسید چــرب تغییر می‌کند و یک اسید چرب غیر عادی ایجاد می‌شود که به آن «اسید چرب ترانس» می‌گویند. وجود اسید چرب ترانس در روغن و چربی نامطلوب و برای سلامت مضر است و می‌تواند موجب بروز بیماریهای قلبی‌عروقی و سرطان بشود. حتی زمانی که با به کاربردن روغن‌های مایع این خطرات کاهش می‌یابند هنوز کالری بالای زولبیا و بامیه به علت داشتن قند و روغن فراوان زمینه‌ساز چاقی و اضافه وزن است. ضمن اینکه از نظر تغذیه‌ای، مصرف زیاد زولبیا و بامیه موجب کاهش اشتها و حذف وعده اصلی غذا و در نتیجه کمبود‌های تغذیه‌ای به ویژه ریزمغذی‌ها می‌شود. " (سایت ایران سلامت)
چاقی می‌تواند در بدن انسان خطر بروز بیماری‌هایی مانند فشارخون، اختلالات چربی‌های خون، دیابت نوع دوم، بیماریهای قلبی عروقی و بعضی از انواع سرطان‌ها را افزایش دهد.
از دیگر عادت‌های بد غذایی که در بین روزه داران مخصوصا در تابستان متداول است، نوشیدن آب سرد برای باز کردن روزه است که در این زمینه نیز متخصصان تغذیه معتقدند مصرف آب زیاد به هنگام صرف افطار باعث اختلال در هضم مواد غذایی می‌شود که بعد از صرف سحری نیز بسیاری از روزه داران از بیم تشنگی در طول روز به مقدار فراوان آب مصرف می‌کنند که کار درستی نیست.
پرسش های تحقیق:
1- فکر می کنید شیرینی‌هایی که دارای قند و شکر مصنوعی هست مثل زولبیا بامیه می‌تواند برای باز کردن روزه مفید باشد؟
2- فکر میکنید بهترین جایگزین به جای زولبیا بامیه و شیرینی‌های قنادی برای باز کردن روزه چیست؟
3- فکر میکنید آب سرد می‌تواند برای باز کردن روزه مناسب باشد؟
هدف تحقیق:
دست یابی به میزان استفاده از شیرینی‌های دارای قند مصنوعی وهمچنین استفاده ازآب سرد برای شروع افطار در بین شهروندان تهرانی.
روش جمع آوری اطلاعات:
نظر سنجی تلفنی بصورت پیمایشی و نمونه گیری تصادفی.
جامعه آماری:
شهروندان مناطق 22 گانه تهران که دارای خط تلفن هستند.
زمان اجرای نظرسنجی:
این نظرسنجی از تاریخ 31 مردادماه تا 4 شهریورماه 1388 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.
گزیده‌ای از یافته‌های این تحقیق به قرار زیر است:
- 86درصد از پاسخگویان گفته اند که شیرینی های دارای قند مصنوعی برای افطار مفید نیستند.
- 85درصد از پاسخگویان خرما را بهترین جایگزین برای شیرینی های دارای قند مصنوعی دانسته اند.
بر اساس نتایج به‌دست آمده، 65درصد از پاسخگویان معتقدند که شیرینی های دارای قند مصنوعی به علت بالا بردن چربی و قند خون ، نمی تواند برای افطار مفید باشند.
جدول زیر توزیع پاسخگویان بر اساس علت عنوان شده از سوی آن ها برای عدم مفید بودن شیرینی های دارای قند مصنوعی برای افطار را نشان می دهد
| چرا شیرینی‌های دارای قند مصنوعی نمی‌تواند برای افطار مفید باشند ؟ |
تعداد |
درصد |
| بالارفتن چربی و قند خون |
337 |
65 |
| بروز سایر بیماریها |
70 |
14 |
| ایجاد سستی و کسالت |
45 |
9 |
| ایجاد تشنگی |
25 |
5 |
| سایر موارد |
22 |
4 |
| احتمال سکته قلبی و مغزی |
11 |
2 |
| بروز بیماریهای عصبی |
5 |
1 |
| جمع |
515 |
100 |
همچنین بر اساس نتایج این تحقیق،68درصد از پاسخگویان معتقدند که نوشیدن آب سرد برای باز کردن روزه مفید نیست.
نمودار شماره 9 بیانگر پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنها در موردمناسب بودن یا نبودن آب سرد برای باز کردن روزه است.
این نظرسنجی‌ها ادامه دارد. ممکن است در روزهای آینده، پژوهشگران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای همشهری، با تلفن شما هم تماس بگیرند. متن کامل این خبر را در www.hccmr.com بخوانید.