اکباتان، آیت‌الله کاشانی، صادقیه، بیمه و... بعد منطقه ما راهش را به طرف کوه کج کرد و با فتح روستاهای شمالی منطقه و اراضی کشاورزی، میخش را در شمال غرب تهران محکم کوبید. حالا 30 سالی از شکل‌گیری محله‌های شمالی منطقه می‌گذرد و سرزمین‌های شمالی بعد از 3 دهه هنوز با مشکلات و کمبودهایی دست به گریبان هستند.
روی نوار شمالی منطقه جایی که از بزرگراه نیایش شروع می‌شود و به دامنه‌های جنوبی البرز ختم می‌شود مثل مسافری که به دنبال نوشتن سفرنامه است حرکت کرده‌ایم و در این سفر دبیران شورایاری محله‌ها راهنمای سفر بوده‌اند.
نفت، مثل روزهای اول
شهرک نفت یکی از جوان‌ترین محله‌های شمالی است. تولد آن با 15 پروژه آپارتمانی در سال 1371 اتفاق افتاد اما به سرعت رشد کرد و حالا جمعیت آن با حاشیه دره فرحزاد و برج سبلان و کوی فرهنگیان به 25 هزار نفر می‌رسد.
یارمراد شهبازی دبیر شورایاری این محله که حالا 60 سال را پشت سر گذاشته است می‌گوید: «امکاناتی را فراهم کرده‌ایم ازجمله یک زمین چمن مصنوعی در کوچه چهاردهم آبرسانی و سر کوچه‌های بیستم و نوزدهم هم یک پارک دایر شده است که نیمه تمام است.» ا
ما باران هفته پیش که امانش را بریده خیلی زود او را از یادآوری امکانات به موضوع کمبودها سوق می‌دهد. او می‌گوید: «متأسفانه پارکی که احداث شده است حاشیه‌هایی با خاک دستی دارد و الان که باران آمده خاک را شسته و توی کوچه باتلاق درست کرده است.
اینجا امکانات خیلی اندک است از کوچه بیست و سوم تا برج سبلان آسفالت و روشنایی وجود ندارد پیش از این یک پاسگاه از کلانتری 140 اینجا مستقر بود ولی حالا نیست. شب‌ها امنیت وجود ندارد. نانوایی و میوه و تره‌بار نداریم.
شهردار ناحیه 3 که اینجا هم زیر نظر اوست در عرض 2 ماه 2 بار تغییر کرده است و همین موضوع مشکلات زیادی را در رابطه شورایاری و شهرداری ایجاد کرده است. توی کوچه یازدهم یک مسجد احداث شده ولی به دلیل کمبود امکانات نیمه تمام مانده است من عامل اصلی مشکلات شهرک را هیئت‌امنای شهرک می‌دانم که همکاری لازم را با ما ندارند.
اگر ذره‌ای امکانات فراهم شده باشد هم درست استفاده نمی‌شود. مثلاً زمینی در کوچه نوزدهم داریم که متعلق به مردم است و طبق قانون برای استفاده بهینه باید در اختیار شورایاری قرار گیرد اما هیئت امنا آمده است به بهانه ساختن کلاس‌های آموزشی هنری 5 تا اتاق توی این زمین ساخته است و حالا بدون مجوز آن را به آژانس تاکسی تبدیل کرده است.»
خلاصه دبیر شورایاری محله نفت دلش مثل چاه نفت پر است و منتظر یک تلنگر تا حرف‌هایش فوران کند. او بالاخره می‌گوید: «ما پیش مردم شرمنده‌ایم. از اینکه به دلیل مشکلاتی که ریشه آن در جاهای دیگر است نمی‌توانیم به مردم خدمات بدهیم تا به حال من 4 مرتبه استعفا داده‌ام ولی نپذیرفته‌اند حالا همه اعضای شورایاری قصد استعفا دارند به این دلیل که آنها آمده‌اند تا خدمتی انجام دهند اما اماکن به پیشنهادها، انتقادها و طرح‌های آنها توجهی نمی‌کند.
ما نماینده قانونی مردم هستیم اما همه چیز در اختیار اعضای هیئت امنایی است که دیگر رسمیت ندارند. بنابراین فکر می‌کنیم که کاری از دست ما بر نخواهد آمد. با این حال شما بنویسید که شهرک نفت چه مشکلاتی دارد.» پونک شمالی محله بلوار بن‌بست ازشهرک نفت می‌افتیم توی سرازیری و قدری پایین‌تر یعنی در محله پونک شمالی پای حرف‌های امیر طیبی، دبیر شورایاری محله می‌نشینیم.
آن هم‌محله‌ای که پایه‌هایش در سال 1361 استوار شده از آن به بعد سکونت رفته رفته در این محله افزایش پیدا کرده است. طیبی از سال 1367 در این محله ساکن شده است و حالا عضوی از جمعیت 20 هزار نفری پونک شمالی است.
محله پونک شمالی از جنوب به خیابان میرزابابایی، از غرب به بزرگراه ستاری، از شمال به بزرگراه نیایش و از شرق به بزرگراه اشرفی اصفهانی محدود می‌شود. علت اینکه قدری عرض نوار شمالی را بیشتر کردیم این بود که بین محله‌ای با 17 سال قدمت یعنی شهرک نفت و محله 27 سالهای مثل پونک شمالی مقایسه کنیم و ببینیم آیا می‌توان امیدوار بود که گذر زمان مشکلات شهرک نفت را هم کاهش بدهد؟
طیبی درباره محله پونک شمالی می‌گوید:«منطقه ما با کمبود فضاهای فرهنگی و ورزشی مواجه است. در تمام این محله وسیع نه سالن و زمین چمن مصنوعی‌ای وجود دارد نه فرهنگسرا و کتابخانه حتی پس از این همه سال خود شورایاران هم دفتر یا محلی برای دور هم نشستن ندارند تازه قرار است یک کانکس فراهم شود که آن هم به لحاظ امنیت و موقعیت مشکل خواهد داشت.
3 تا مسجد اینجا داریم که فقط مسجد امام علی ¨ع در حاشیه بوستان امکانات مناسب‌تری دارد. مسجد امام حسین ¨ع در انتهای خیابان کبری هنوز همان شکل پیش ساخته‌ای است که مردم محل درست کرده بودند الان 2 سال است که شورا از امور مساجد، اداره اوقاف، سازمان تبلیغات، نیروی انتظامی، اطلاعات و... استعلام کرده است که هم نقشه را تأیید کنند و هم جواز ساخت را بدهند هنوز به نتیجه نرسیده است مسجد حضرت رسول هم در میدان استاندارد نیمه ساخته مانده است.»
دبیر شورایاری محله پونک به مشکلات شهرسازی در این محله نیز اشاره می‌کند و به عنوان یک نمونه از بلوار عدل در خیابان میرزابابایی نام می‌برد. او می‌گوید: «درست است که اسم این خیابان بلوار عدل است اما مشخصه‌های یک بلوار را ندارد. در حدفاصل میرزابابایی تا خیابان بهار به دلیل وجود یک ساختمان متعلق به جهاد و یک تعمیرگاه طرح‌های عمرانی بلاتکلیف مانده است از طرفی این بلوار در انتهای شمالی‌اش بن‌بست است و خروجی ندارد ما دعوت کرده‌ایم از کارشناسان شهرداری از این بلوار بازدید میدانی به عمل آورده‌اند و می‌گویند به لحاظ فنی امکان اتصال این بلوار به بزرگراه نیایش وجود ندارد.
بن‌بست بودن بلوار عدل انتهای این بلوار را به مکان امنی برای خلافکاران تبدیل کرده است بویژه شب‌ها که روشنایی کافی هم وجود ندارد. چون تردد نیست خلافکاران اینجا جمع می‌شوند. این مشکلات البته به برنامه‌ریزی‌های قبلی مربوط می‌شود و حاصل مدیریت‌های اخیر نیست حالا باید دنبال راه چاره بود تا به حال که نتیجه‌ای نگرفته‌ایم.»
این دبیر شورایاری به ویژگی‌های مثبت محله هم اشاره می‌کند. جدول‌گذاری و آسفالت شدن تمام کوچه‌ها و معابر محله طی یک سال گذشته مهم‌ترین اتفاقی است که افتاده و فضای سبز این محله بویژه در حاشیه بزرگراه نیایش وضعیت مناسبی دارد. به اعتقاد طیبی شهردار جدید منطقه به دنبال گره‌گشایی از مشکلات است و تاکنون 2 بار از این محله بازدید میدان داشته است که مردم را به حل مشکلات امیدوار می‌کند.
محله کتابخانه فراموش شده محله المهدی را همه می‌شناسند با آن تابلو بزرگ در بزرگراه نیایش که به سمت شمال اشاره می‌کند و قدمت 26 ساله این محله کمتر کسی است که آن را خوب نشناسد.حسین رحیمی‌پور، دبیر شورایاری این محله درباره تاریخچه محله المهدی می‌گوید: «سال 62 ساخت و ساز در این محله با واگذاری زمین‌هایی به کارکنان شهرداری آغاز شد.
بعد نیروی هوایی آمد و بعد از آن شهرک دانشگاه راه افتاد ولی فاز یک و 2 شهرک متعلق به شهرداری است.» محله المهدی در جنوب با بزرگراه نیایش، از شمال با بلوار سیمون بولیوار از شرق با بزرگراه اشرفی اصفهانی و از غرب با بزرگراه ستاری محدود شده است و در این محدوده 25 هزار نفر از جمعیت منطقه را جای داده است.
به اعتقاد رحیمی‌پور این محله بعد از 26 سال هنوز امکاناتی را که برای زندگی عادی یک شهروند مورد نیاز است ندارد او می‌گوید: «مثلاً در تمام این محدوده شما یک شعبه بانک نمی‌توانید پیدا کنید و چون ساکنان این محله کارکنان بازنشسته هستند نبود بانک خیلی برای سالخوردگان مشکل‌ساز است.
با توجه به درخواست‌های مردم ما به چند بانک نامه نوشته‌ایم اما هنوز جوابی دریافت نکرده‌ایم. از نظر امکانات ورزشی و فضای سبز این محله کمبود شدیدی دارد. تنها یک سالن ورزشی به نام الزهرا ¨س داریم که مخصوص بانوان است یک سالن نیمه کار هم هست که امیدواریم لااقل دومنظوره باشد.
زمین ورزشی هم نداریم. 3 بوستان کوچک داریم. بوستان‌های نرگس، نسترن و امام رضا ¨ع اما قرار است یک بوستان بزرگ هم در محله تأسیس شود که هنوز در حد حرف و حدیث است و اجرایی نشده است.» محله المهدی تنها محله‌ای در سرزمین‌های شمالی است که در هر 3 مقطع و به اندازه کافی فضای آموزشی دارد اما چون این فضای آموزشی بصورت مشترک با محله‌های همجوار که مدرسه ندارند مورد استفاده قرار می‌گیرد گاهی مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
رحیمی‌پور کمبود امکانات فرهنگی را یکی دیگر از مشکلات اصلی محله می‌داند. او در این باره می‌گوید: «ما اینجا 4 تا مسجد کوچک داریم که هیچ کدام به لحاظ ساختمان امکان ارائه خدمات فرهنگی ندارند. سرای محله، خانه فرهنگ تا فرهنگسرا هم نداریم. کتابخانه‌ای در کنج محله داریم که محل رفت وآمد نیست.
تابلو و تبلیغاتی ندارد و شاید خیلی از اهالی محله هم از وجود آن با خبر نباشند. شورایاری زمینی را برای ایجاد سرای محله، دارالقرآن و خانه سلامت به شهرداری معرفی کرده است. خوشبختانه شهردار جدید در محله‌ها حضور دارد و به تدریج خواسته‌ها را پیش می‌برد ولی این محله کار زیاد دارد و با یکی ـ 2 سال هم مشکلاتش حل نخواهد شد.
بلیت‌های کوهسار باطل شده است یکی از پرجمعیت‌ترین محله‌های منطقه 5 محله کوهسار است. آن هم به این دلیل که در این محله ساختمان‌های بلند جای خانه‌های یک طبقه را گرفته است و جمعیت آپارتمان‌نشین زیادی را در خود جای داده است. این محله از میدان سیمون بولیوار تا مرادآباد وسعت دارد.
علی‌اکبر ربیعی دبیر شورایاری محله کوهسار کمبود نانوایی را یکی از مشکلات این محله می‌داند. این محله مثل خیلی از محله‌های شمالی منطقه از نداشتن مدرسه و بوستان محلی رنج می‌برد.
چند ماهی است که بوستان اقبالپور در خیابان البرز راه‌اندازی شده است و از آنجا که امکانات فرهنگی و تفریحی در این محله بسیار محدود است همین بوستان تازه تأسیس با استقبال زیادی از سوی مردم مواجه شده است طوری که ربیعی این بوستان را شلوغ‌ترین بوستان منطقه می‌داند و از ضرورت توسعه بوستان‌های محلی سخن می‌گوید.
او به کمبود امکانات ورزشی در محله اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما حتی زمین چمن هم نداریم. مدتی جوان‌های محله برای ورزش از زمین چمن شهرک نفت استفاده می‌کردند که الان به دلیل آنکه خود اهالی شهرک نفت هم با کمبود مواجه هستند اجازه استفاده از زمین محلی خود را به اهالی کوهسار نمی‌دهند.
شهرداری اعلام کرده است که برای ساخت یک مجموعه ورزشی زمین معرفی کنیم اما هنوز نتوانسته‌ایم زمینی را که مناسب این کار باشد پیدا کنیم. در زمان شهرداری احمدی‌نژاد کلنگ احداث یک مجتمع فرهنگی در محله کوهسار به زمین زده شد، اما بعد از آن هیچ اقدامی برای ساخت این مجتمع صورت نگرفت.
ما نه کتابخانه داریم نه فضای فرهنگی و ورزشی حالا چطور می‌توانیم به جوان‌ها بگوییم که سر کوچه نایستند و از توان جوانی خود استفاده کنند. شهرداری برای استفاده از استخر کارت‌های رایگان در اختیار شورایاری قرار می‌دهد ما هم این کارت‌ها را بین اهالی محله توزیع می‌کنیم بعد می‌بینیم این کارت‌ها آنقدر دست بچه‌ها مانده که باطل شده است.
چون نزدیک ما استخری که بتوان با این کارت‌ها از آن استفاده کرد وجود ندارد و بچه‌ها باید کلی هزینه کنند تا خودشان را به استخر برسانند. متأسفانه در این محله جوان‌ها هیچ سرگرمی مثبتی ندارند و به همین دلیل معضلات اجتماعی و فرهنگی روزبه‌روز در حال افزایش است.»
باید به زمان امیدوار بود قاعده بر این است که وقتی راجع به نوار شمالی منطقه حرف می‌زنیم به نکات مثبت و مزیت‌های محلی آن نیز اشاره کنیم. اما این گزارش تریبون آزادی برای دبیران شورایاری که نمایندگان محلی مردم هستند بود و ظاهراً حجم مشکلات محله‌های شمالی منطقه آنقدر زیاد است که آنها ترجیح دادند بیشتر به طرح کمبودها و مشکلات بپردازند تا از این رهگذر توجه مدیران شهری را به محله‌های شمالی منطقه بیشتر جلب کنند.
از شکل‌گیری این محله‌ها کم و بیش حدود 30 سال می‌گذرد و 30 سال زمان مناسبی است تا یک بافت شهری بتواند با تمام مشخصه‌های خود و نیازهای زیستی شهروند امروز در جایی مستقر شود. شاید طرح این مشکلات گامی باشد برای تسریع در روند توسعه کیفی محله‌های شمالی منطقه 5، با این حال باید به زمان فرصت داد تا ثانیه به ثانیه کار خودش را انجام دهد.
محروم از امکانات و خدمات شهروندی عماد پارسا شمال منطقه و محله‌های آن قریب به یک دهه است که مورد توجه شهروندان قرار گرفته، اما با توجه به اجرای طرح‌های مختلف بهسازی شهری و تأمین بخش چشمگیری از نیازمندی‌های اهالی در این قسمت‌ها، هنوز به بسیاری از مطالبات شهروندان بخصوص در شهرک‌ها و دیگر محله‌های شمالی منطقه پاسخی داده نشده و به نظر می‌رسد فقر امکانات و تسهیلات مناسب شهری همچنان در این بخش‌ها وجود دارد.
«سعید پرویزی» کارشناس مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، در توضیح عوامل بروز این مشکلات می‌گوید: «آغاز ساخت و ساز و توسعه شهری در شمال منطقه 5 در فاصله سالهای ابتدایی دهه 60 و بعد از آن آغاز شد که به دلایل گوناگون از جمله جنگ تحمیلی، سرمایه‌گذاری محدود و کامل نبودن زیرساخت‌های شهری براساس طرح‌های جامع و تفصیلی به کندی پیش رفت و بسیاری از آنها در یک دهه گذشته تکمیل و قابل سکونت شدند.»
به عقیده بسیاری از شهروندان، کمبود سرانه‌های عمومی، بهداشتی ـ درمانی و آموزشی از مواردی است که باید مورد توجه مسئولان شهری قرار بگیرد. پرویزی در این‌باره می‌گوید: «اغلب محله‌های شمالی بصورت خوابگاهی و در قالب شهرک‌ها و کوی‌های مسکونی ساخته شده و کمتر به توسعه کالبدی و زیرساخت‌های شهری آنها توجه شده.
با این حال، راه‌اندازی مرکز خرید بوستان در پونک و تیراژه در باغ‌فیض باعث شد که بخشی از خلأ کالبدی شهروندان این قسمت‌ها جبران شود. با این همه، لازم است که طرح‌هایی از جمله راه‌اندازی فروشگاه زنجیره‌ای و یک مرکز درمانی در قسمت‌های بالا دستی این منطقه اجرا شود.»
علاوه بر این موضوعات، توجه به حمل و نقل درونشهری، فضاهای تفرجگاهی و مراکز فرهنگی در بیش از 15 محله شمالی این منطقه مهم است و باید در سیاستگذاری‌ها و برنامه‌های کلان شهرداری منطقه رعایت شود تا میزان عقب‌ماندگی این محله‌ها از سایر بخش‌های منطقه کاسته شود.
همشهری محله - 5