درست دو‌سال پیش در چنین روزهایی سامانه خط‌یک بی آر تی پایتخت در مسیر چهار‌راه تهرانپارس تا پایانه آزادی راه‌اندازی شد تا تحولی بزرگ در شبکه ناوگان حملونقل عمومی پایتخت به‌وجود بیاورد.
هم‌اکنون تهران سه‌خط بی.آر.تی در‌اختیار دارد و فاصله‌های فرضی جنوب‌به‌شمال، غرب‌به‌شرق و غرب‌به‌جنوب را تحت‌تاثیر قرارداده است. بی.آر.تی از لحظه تاسیس تا به امروز هر لحظه پیشرفت کرده و امروز به‌جایی رسیده که یک‌چهارم از مسافران شبکه اتوبوسرانی پایتخت را جابهجا می‌کند و هم‌اکنون دو‌ساله شده است.
یکی بود، یکی نبود، شهر بزرگی بود که هر روز جمعیتش از روز قبل بیشتر می‌شد. این شهر بزرگ پایتخت کشورش بود. همین موضوع باعث می‌شد که نسبت به بقیه شهرهای آن سرزمین شلوغ‌تر و پر‌جمعیت‌تر باشد. از بالا که به این شهر نگاه می‌کردی و ابرها را کنار می‌زدی، برجی را می‌دیدی که سر به فلک کشیده بود.
این برج مرتفع، شده‌بود نماد شهری که دیگر ترافیک امانش را بریده بود. اهالی این شهر بزرگ به غول بزرگی که در این شهر زندگی می‌کرد عادت کرده بودند. اسم این غول بزرگ، ترافیک بود. این غول صبح‌ها‌ی زود از خواب بیدار می‌شد و تا آخرین ساعات روز هم دست از سر مردمان این شهر بزرگ بر‌نمی‌داشت.
هر‌جا که می‌رفتی حرف از ترافیک بود. مسئولان این شهر بزرگ هم به‌دنبال راهی بودند که این غول را از پای دربیاورند. پس فکری کردند و کار شروع شد. احداث خطوط مترو، توسعه ناوگان حملونقل عمومی، تشویق مردم به استفاده از اتوبوس‌و... راه‌ها‌یی بود که مسئولان این شهر بزرگ به‌کار گرفتند تا این غول را از پا دربیاورند.
اما مردم می‌گفتند اگر بخواهیم از اتوبوس استفاده کنیم، وقت‌مان تلف می‌شود و باید در ترافیک گیر کنیم و در آخر هم سر ساعت به مقصد مورد‌نظر نمی‌رسیم. پس دوباره مسئولان این شهر بزرگ به فکر پیدا کردن راهی جدید افتادند. یک‌روز که مردم این شهر بزرگ از خواب بیدار شدند، دیدند درست در وسط یکی از خیابان‌ها‌ی اصلی شهر مسیری ویژه درست کرده‌اند.
انگار قرار بود شخصیتی از این مسیر ویژه عبور کند. درست مثل مترو در تمام طول مسیر ایستگاه‌ها‌یی قرار داشت و می‌گفتند این خط ویژه متعلق به سامانه اتوبوسهای تندرو یا همان اتوبوسهای بی.آر.تی است. ظاهراً این اتوبوس‌ها به‌خاطر این‌که در مسیری ویژه قرار بود حرکت کنند، دیگر نه ترافیک را احساس می‌کردند و نه چراغ قرمز برای‌شان معنی داشت.
حالا دیگر مسافران این شهر بدون ترافیک در طول مسیر حرکت می‌کردند. مردم شهر از همان روزهای اول نسبت‌به بی.آر.تی نظر خوبی داشتند، چون موفق شده بود غول ترافیک را غافلگیر کند و دورش بزند. آن‌قدر مردم این شهر از بی.آر.تی اسقبال کردند که مسئولان آن شهر تصمیم گرفتند در تمام شهر شبکه بی.آر.تی راه‌اندازی کنند و به‌این‌ترتیب مبارزه بزرگی با این غول ترافیک آغاز شد.
امروز دو‌سال از آن روزها می‌گذرد. مردم آن شهر بزرگ که تهران نام دارد در این دو‌سال صاحب سه‌خط بی.آر.تی شده‌اند. این اتوبوسهای تندرو آن‌قدر بر شهروندان پایتخت تاثیر مثبت داشت که مسئولان شهری به جرات تصمیم گرفتند تعداد خطوط بی.آر.تی را به عدد10 برسانند.
شاید این ساده‌ترین روایتی بود که می‌شد از ورود مدرن‌ترین شبکه حملونقل اتوبوسرانی به پایتخت تعریف کرد. شبکه‌ای که این روزها دو‌سالگی‌اش را جشن می‌گیرد. روزهایی که بی.آر.تی اولین انتخاب اهالی پایتخت است و مسافران زیادی را به‌خود اختصاص داده.
حتماً شما هم اولین روزهایی که ایستگاههای متفاوت، وسط خیابان آزادی قرار گرفت و خیابان را اشغال کرد تا شرق پایتخت را در کمترین زمان ممکن که برای خوشبین‌ترین شهروند تهرانی هم قابل‌تصور نبود به غرب تهران متصل کند، یادتان است.
امروز دو‌سال از آن روزها می‌گذرد و سامانه بی.آر.تی دو‌ساله شده. همان خطی که مسافرش را در عرض 30دقیقه بدون ترافیک از چهار‌راه تهرانپارس به میدان آزادی رساند و پایه‌گذار راه‌اندازی سایر خطوط بی.آر.تی پایتخت شد.
خطوطی که در این دو‌سال آرام‌آرام پله‌ها‌ی رشد را طی کرد و به جایگاه امروزش رسید. پایتخت این روزها سه‌خط بی.آر.تی و یک‌خط ویژه در اختیار دارد که مرزهای شمال به جنوب، غرب به شرق، غرب به جنوب و جنوب به شرق را در‌نوردیده وترافیک را برای مسافرانی که ترجیح می‌دهند از وسایل حملونقل عمومی استفاده کنند، بی‌اثر کرده است .
معاون بهرهبرداری شرکت واحد: یک‌چهارم مسافران اتوبوس با بی آر تی جابهجا می‌شوند
با ورود اتوبوسهای جدید چپ‌در به سامانه اتوبوسهای تندرو، این خطوط تبدیل به انتخاب اول شهروندان تهرانی شده‌است. معاون بهرهبرداری شرکت واحد در این باره به
همشهری مسافر می‌گوید: «هم‌اکنون حدود 300اتوبوس چپ‌در با برندهای خارجی در خطوط بی.آر.تی وجود دارند که قابلیت‌های بالایی دارند و در جابه‌جایی مسافران نقش بسیار پر‌رنگی را ایفا می‌کنند.
با توجه به بازنگری‌هایی که در نحوه چیدمان ایستگاه‌ها و اصلاح تقاطع‌ها انجام شده، هم‌اکنون در خطوط بی.آر.تی با کمترین پرسنل بیشترین بهرهبرداری صورت می‌گیرد». مهندس سنندجی نگاهی هم به تعداد جابه‌جایی صورت‌گرفته در سامانه اتوبوسهای تندرو دارد و می‌گوید:
«حدود چهار‌میلیون‌و‌دویست‌هزار مسافر در شبکه اتوبوسرانی پایتخت جابهجا می‌شود که از این تعداد مسافر حدود یک‌میلیون‌و‌دویست‌هزار مسافر به‌تنهایی در سه‌خط بی.آر.تی خدمات‌رسانی می‌شوند. به‌عبارتی باید گفت، یک‌چهارم مسافران اتوبوسرانی پایتخت به‌تنهایی از طریق بی.آر.تی جابهجا می‌شوند که این نشان‌دهنده قدرت بالای جابه‌جایی این سامانه است». مهندس سنندجی در آستانه دومین سال ورود این شبکه حمل‌و‌نقلی به پایتخت گفت:
«بی.آر.تی یک فن‌‌آوری جدید برای شبکه حمل‌و‌نقلی تهران به‌حساب می‌آید و در طول این دو‌سال پیشرفت‌های چشمگیری داشته که مهم‌ترین آن کاهش ترافیک عمومی تهران و البته خدمات‌رسانی سریع، مطمئن و آسان به مسافران درون‌شهری پایتخت است و باید از مسئولان شهری برای حمایت از این سیستم حمل‌و‌نقلی تشکر کرد و امیدوار باشیم این شبکه پیشرفت بیشتری داشته‌باشد».
ورود اتوبوسهای جدید
دو‌سال قبل زمانی که بی.آر.تی خط‌یک در مسیر چهار‌راه تهرانپارس راه‌اندازی شد، مسئولان شرکت واحد اتوبوسرانی پایتخت به یک نقص اشاره می‌کردند که البته چشمگیر بود! مسئولان اتوبوسرانی از همان ابتدا اعلام‌کردند که خطوط بی.آر.تی به‌دلیل نوع خاصی از اتوبوس‌ها که در خط ویژه حرکت می‌کنند، احتیاج به اتوبوسهای چپ‌در دارد
که بعد از گذشت مدت‌زمان کوتاهی اتوبوسهای نسل جدید با کمک شهرداری پایتخت خریداری و وارد خطوط بی.آر.تی شدند و امروز بعد از گذشت دو‌سال دیگر شاهد قرار گرفتن اتوبوسهای معمولی در خطوط بی.آر.تی نیستیم و این یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای سامانه اتوبوسهای تندرو بود.
تقاطع‌ها‌ی غیرهمسطح هم آمدند!
بی.آر.تی ترافیک ندارد. برای بی.آر.تی چراغ قرمز معنی ندارد. اتوبوس بی.آر.تی به جز در ایستگاه‌ها‌یی که برایش تعریف شده، توقف ندارد. تمام این تعاریف با وجود تقاطع‌ها‌ی غیرهمسطح معنی پیدا می‌کند، اما در روزهای ابتدایی راه‌اندازی سامانه بی.آر.تی به‌دلیل نبود تقاطع‌ها‌ی غیرهمسطح این مشکل برای اتوبوس‌ها در طول مسیر به‌وجود می‌آمد و اتوبوس‌ها ناچاراً در طول مسیر توقف می‌کردند.
مسئولان حملونقل و ترافیک شهرداری پایتخت و هم‌چنین اتوبوسرانی با جلسات پی‌در‌پی که در این مدت داشتند، چندین و چند تقاطع غیرهمسطح در طول مسیر هر سه‌خط بی.آر.تی تعریف کردند تا این مشکل هم به فراموشی سپرده شود.
خطوط، ایزوله شدند
خط ویژه‌ای که در طول مسیر حرکت اتوبوسهای بی.آر.تی می‌بینید باید کاملا ایزوله باشد. خط‌یک بی.آر.تی برای مسئولان شرکت واحد در طول این دو‌سال تجربه‌ای خوب شد تا در خط 2 و 3 اتوبوسهای تندرو، خطوط ویژه کاملا ایزوله باشند. در‌حال‌حاضر بر اساس اعلام مسئولان شرکت واحد و سامانه اتوبوسهای تندرو، هر سه‌خط بی.آر.تی، مسیرهایی کاملا ایزوله دارند.
مسیرهای ایزوله درصد اطمینان و ایمنی مسیر را ارتقا می‌دهند. مسیرهای ایزوله آمار تصادفات را پایین آورده و ایمنی مسافر در ایستگاه را افزایش می‌دهد. مدیران شرکت واحد هم اعلام کرده‌اند که در‌حال‌حاضر تمام مسیرهای ویژه بی.آر.تی کاملا ایزوله و استاندارد هستند.
نسل جدید ایستگاه‌ها
امروز ایستگاههای اتوبوس نه‌تنها یک‌ایستگاه بلکه بیشتر شبیه سرپناه هستند. نسل جدید ایستگاههای اتوبوس امروز مکانی امن و مناسب برای مسافران هستند، اما سامانه بی.آر.تی به این مسایل ارتباطی ندارد. باید این طور بگوییم که بی.آر.تی برای خود ایستگاههای خاصی می‌خواهد.
ایستگاههای بی.آر.تی بر اساس فرم خاص اتوبوس‌ها که برعکس اتوبوسهای معمولی از سمت چپ مسافران خود را سوار وپیاده می‌کنند، ساخته می‌شود. شاید در روزهای ابتدایی راه‌اندازی خط‌یک بی.آر.تی، ایستگاههای این خط مناسب و استاندارد نبودند، اما امروز ایستگاههای بی.آر.تی تهران طبق استانداردهای بین‌المللی ساخته شده و این دستاورد دو‌سال حضور بی.آر.تی در پایتخت است.
بلیت الکترونیک
چندی پیش طرح بلیت الکترونیک در خطوط مختلف شرکت واحد به اجرا درآمد. در جهت یکپارچگی حملونقل عمومی، مدیران شهری پایتخت تصمیم گرفتند بلیت‌ها‌ی مترو و اتوبوس را به‌صورت مشترک در اختیار شهروندان قرار دهند تا طرح بلیت الکترونیک را به اجرا گذاشته باشند. البته در شماره‌ها‌ی قبلی همشهری‌مسافر به تفضیل این موضوع مورد بررسی قرار گرفت.
این اما در سامانه اتوبوسهای تندرو یعنی در هر سه‌خط بی.آر.تی به اجرا گذاشته شد تا در دومین سال تولد بی.آر.تی، مسافران بهای سفرهای شهری خود را با کارت-بلیت پرداخت کنند. دستگاه‌ها‌ی کارت‌خوان در ایستگاههای بی.آر.تی سراسر پایتخت نصب شده تا دیگر مسافران برای پرداخت هزینه سفر خود معطل نشوند.
ورود ممنوع!
دو‌سال قبل یعنی همان روزهای اولی که بی.آر.تی وارد پایتخت شده بود، خط ویژه اتوبوسهای بی.آر.تی شده بود محل رانندگان قانون‌شکن موتورسیکلت و خودروهای شخصی. در همان روزهای ابتدایی ماموران انتظامی و ماموران نظارت خطوط شرکت واحد در طول روز باید از خطوط ویژه مراقبت می‌کردند تا قانون‌شکن‌ها وارد خط ویژه نشوند.
ورود هر‌گونه خودروی متفرقه به خط ویژه باعث به‌خطر افتادن اتوبوسهای حاضر در خط می‌شد، ولی پس از گذشت دو‌سال از راه‌اندازی سامانه بی.آر.تی، این فرهنگ برای تمام شهروندان جا افتاده که ورود به خط ویژه سامانه بی.آر.تی تحت هر شرایطی ممنوع است، چون تمام خط را به خطر می‌اندازد.
5دقیقه کجا، 2دقیقه کجا!
شما در یک ایستگاه بی.آر.تی انتظار رسیدن اتوبوس را می‌کشید. حالا فکر می‌کنید اتوبوس بعدی چه زمانی از راه می‌رسد؟ برای اطلاع شما باید بگوییم که اتوبوس بعدی در عرض 2دقیقه به ایستگاهی که شما در آن انتظار می‌کشید، می‌رسد.
با توجه به این‌که تعداد اتوبوسهای یک‌خط بی.آر.تی از لحاظ آماری تناسب خاصی با تعداد مسافران داشته و البته خطوط کاملا ایزوله هستند و مانعی برای اتوبوس‌ها وجود ندارد، بیشترین زمان انتظار مسافر در ایستگاه تنها 2دقیقه است. اتوبوسرانی در‌حالی بعد از 2سال به این زمان رسیده که در روزهای ابتدایی راه‌اندازی بی.آر.تی زمان انتظار برای مسافران در ایستگاههای بی.آر.تی 5دقیقه بود.
بی.آر.تی شبانه‌روزی شد
تقریبا از یک‌سال قبل خطوط اتوبوسرانی شبانه‌روزی شدند و مدیران شرکت واحد تصمیم گرفتند که حتی شب‌ها نیز خطوشان خالی از اتوبوس نباشد، اما این طرح ابتدا در خطوط معمولی و قدیمی اتوبوسرانی به اجرا گذاشته شد.
بعد از اجرای موفق طرح اتوبوسهای شبانه در خطوط شرکت واحد این طرح از اواخر سال87 در بی.آر.تی نیز به اجرا گذاشته شد و شش‌ماهه اول سال88 نیز به بهرهبرداری کامل رسید. امروز خطوط بی.آر.تی تهران به صورت شبانه‌روزی مسافران خود را جابهجا می‌کنند و جالب است بدانید بر اساس آمار رسمی شرکت واحد حتی در شب نیز تعداد مسافران سامانه اتوبوس تندرو بالا و چشمگیر است.
500 هزار نفر در خط یک
مدیران شرکت واحد می‌گویند حجم بسیار بالایی مسافر در خطوط بی.آر.تی جابهجا می‌شوند و حتی برای اثبات گفته خود، آماری را اعلام می‌کنند که در نوع خود جالب به‌نظر می‌رسد. با استقبال چشمگیری که مسافران تهرانی از خطوط بی.آر.تی داشته‌اند تنها در خط‌یک بی.آر.تی از چهار‌راه تهرانپارس تا پایانه آزادی 500هزار نفر مسافر جابهجا می‌شود
که این عدد در نوع خود بسیار بزرگ و چشمگیر است. آمار رسمی نشان می‌دهد که امروزه در خط‌یک، 2 و 3 بی.آر.تی روزانه حجم وسیعی از مسافران پایتخت جابهجا می‌شوند و جالب‌تر این‌که تعداد مسافران بی.آر.تی در هر روز نسبت‌به روز گذشته افزایش پیدا می‌کند.
سایت نظارت تصویری
با گذشت دو‌سال از ورود بی آر تی به شبکه خطوط شرکت واحد، یکی از لازمه‌ها‌ی دیگر این سامانه یعنی وجود سایت نظارت تصویری بر عملکرد خطوط بی.آر.تی هم در شرکت واحد راه‌اندازی شد. در اکثر کشورهای دنیا، بی.آر.تی را نوعی متروی روی زمین می‌نامند که به وسیه GPS کنترل و دوربین‌ها‌یی که در ایستگاه و کل مسیر کار گذاشته شده است، کنترل می‌شود.
در پایتخت نیز این موضوع مدت‌ها‌ست که به اجرا در‌آمده و امروز به‌وسیله GPS و هم‌چنین سایت نظارت تصویری عملکرد اتوبوس‌ها تحت کنترل قرار می‌گیرد. در واقع، یکی از شاخصه‌ها‌ی خطوط بی.آر.تی همین نوع کنترل خطوط است که امروزه در تهران نیز تمام‌و‌کمال به اجرا گذاشته شده است.
همشهری مسافر