و... همه اینها را می‌توان در دوره‌ای از زندگی خلاصه کرد که کودکی نام گرفته است. اکثر ما از این دوران خاطرات شیرینی را به یاد داریم و اغلب به بازی‌هایی مربوط می‌شود که به تنهایی و یا با بچه‌های محل تمام وقت ما را پر می‌کرد. برخلاف این روزها در گذشته تهیه یک یا چند نوع اسباب‌بازی برای فرزندان نهایت کاری بود که برای شیرین‌تر کردن ایام کودکی توسط خانواده‌ها انجام می‌شد. [آشنایی با روز جهانی کودک]
اگر سراغ صندوقچه خود که خاطرات قدیمی را در آن جمع کرده‌ایم، برویم، شاید هنوز هم بتوانیم باقی‌مانده اسباب‌بازی‌ها یی را که سال‌ها همچون گنجینه‌ای گرانبها از آن محافظت کرده‌ایم، پیدا کنیم. امروزه دیگر از وسایل دم‌دستی و اسباب‌بازی‌های ساده سال‌های گذشته خبری نیست و این نوع وسیله هم دستخوش تأثیرپذیری از تکنولوژی شده است.
اما کارشناسان معتقدند به همان اندازه که یک نوع اسباب‌بازی مناسب می‌تواند در رشد و شکوفایی کودک تأثیر مثبت داشته باشد، یک اسباب‌بازی نامناسب هم تأثیر منفی و زیانباری روی کودکان خواهد داشت. دلیلی که سبب شد شورایی برای نظارت بر ساخت، تولید و ورود اسباب‌بازی در کشور زیر نظر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تشکیل شود.صحبت‌های ما با «محمدحسین فردجو» دبیر این شورا در دفتر وی واقع در شهرک غرب که پر بود از انواع عروسک‌ها و ماشین‌ها و بازی‌های فکری ما را به دنیای کودکان برد.
- چند سال از زمان تأسیس شورای نظارت بر اسباب‌بازی می‌گذرد؟
مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی سال 77 ابلاغ شد. ریاست این شورا برعهده مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. نمایندگانی از دستگاه‌های مختلف همچون وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، صنایع، بازرگانی، بهداشت و درمان، ارشاد اسلامی و اتحادیه اسباب‌بازی‌ها از اعضا این شورا هستند. بنابراین مدتی طول کشید تا دستگاه‌های مختلف نمایندگان خود را معرفی کنند.مهر سال 1381 این شورا بصورت عملیاتی پذیرش پرونده‌های ثبتی در ارتباط با ثبت و پذیرش پرونده‌های وارداتی را آغاز کرد.
- تشکیل این شورا آیا جنبه حمایتی از تولیدکنندگان و واردکنندگان اسباب‌بازی را هم داشت؟
بله. سال 81 طراحان داخلی با خیال راحت می‌توانستند طرح‌های خود را به جایی ارائه کنند، شماره ثبت و گواهینامه در اختیارشان قرارمی‌گرفت و با آرامش خاطر می‌توانستند کارشان را ارائه بدهند و مطمئن باشند که از روی کارشان کپی‌برداری نمی‌شود. مردادماه همان سال واردات اسباب‌بازی به کشور ممنوع بود اما پس از تشکیل شورا واردات آزاد شد و از ردیف صفر به یک رسید البته با شرایطی که ذکر شده بود و با نظارت شورای اسباب‌بازی.
- چند طرح تاکنون به ثبت رسیده است؟
600 طرح.
- ثبت این تعداد طرح آیا می‌تواند نشانه روی آوردن به تولید اسباب‌بازی در کشور باشد؟
از زمان تشکیل این شورا تغییر نگرشی در مسئولان ایجاد شده که اسباب‌بازی کالای تجملاتی نیست بلکه کالایی فرهنگی است که در رشد شخصیت کودک مؤثر است. اسباب‌بازی و بازی‌های سرگرمی می‌تواند توانایی‌های کودک را افزایش بدهد به طوری که آنها را برای زندگی آینده آماده کند.
امروز ما به دلیل تخفیفاتی که برای قشر فرهنگی جامعه در ثبت طرح‌ها قائل شده‌ایم، شاهدیم که بسیاری از مربیان، معلمان، استادان و... برای کودکان سرگرمی‌های متنوع آموزشی و تفریحی طراحی می‌کنند که تأثیر بسزایی در پیشرفت آموزش و یادگیری کودکان دارد.
- با توجه به تجربیاتی که شما در ارتباط با گروه‌های سنی مختلف از مدرسه تا دانشگاه داشته‌اید فکر می‌کنید این نوع وسایل آموزشی و به طور کلی اسباب‌بازی چقدر در امر یادگیری مؤثر است؟
در بسیاری از کشورها آموزش را از طریق بازی در مدارس انجام می‌دهند. کودک بجای اینکه ریاضی را پای تخته سیاه بصورت فرمول یاد بگیرد از طریق بازی فرا می‌گیرد. کلاس‌های درس از حالت خشک و سختگیرانه به سمتی پیش می‌رود که کودک لحظات شادی را تجربه می‌کند ضمن اینکه یادگیری هم بهتر انجام می‌شود.
- منظور شما این است که استفاده از اسباب‌بازی باید هدفمند باشد و بیشتر جنبه آموزشی آن را در نظر گرفت؟
خیر، مفهوم اسباب‌بازی در اسمش نهفته است. اما همین وسیله می‌تواند راهی را برای شکوفایی ذهن کودکان باز کند. خیلی از اسباب‌بازی‌ها کامل هستند و کودک فقط آنها را تماشا می‌کند. برخی می‌گویند اینها تأثیر ندارند اما من معتقدم بچه‌ها تکنولوژی را می‌بینند و به دنبال پاسخ این سؤال هستند که چرا اسباب‌بازی این حرکت را انجام می‌دهد و چگونه روشن و خاموش می‌شود.
- اما بیشتر این نوع اسباب‌بازی‌ها جنبه دکور اتاق کودک را دارند به این دلیل که هزینه زیادی برای خرید آنها صرف شده؟
متأسفانه همین طور است. اسباب‌بازی را می‌خریم اما اجازه استفاده از آن را به فرزندمان نمی‌دهیم مبادا خراب شود. در حالی که خانواده‌ها می‌توانند با نظارت و کنترل شده ذهن خلاق و پویای کودکان را هدایت کنند و آنها را به سمتی ببرند که خودشان به دنبال کشف راز و یافتن پاسخی برای سؤالاتی که درباره یک اسباب‌بازی می‌پرسند باشند.
- طبقه‌بندی اسباب‌بازی‌ها در اینجا چگونه است؟
طبقه‌بندی اسباب‌بازی در هر کشوری از یک نگاه و دید انجام شده است. در برخی کشورها براساس مواداولیه ¨چوبی، فلزی و ...، برخی براساس ماهیت ¨آموزشی، تفریحی و ... و یا جنسیت¨دختر و پسر انجام می‌شود. ما در اینجا براساس نوع اسباب‌بازی طبقه‌بندی کرده‌ایم. بطور مثال خانواده عروسک‌ها که شامل جنسیت‌های مختلف پلاستیکی، سرامیکی، پارچه‌ای و ... است یا خانواده وسایل نقلیه شامل اتوبوس، موتور، قطار، هواپیما و ...
- با توجه به اطلاعاتی که از انواع ثبت طرح‌ها و واردات اسباب‌بازی دارید می‌توانید بگویید تمایل خانواده‌ها بیشتر خرید از چه نوع اسباب‌بازی‌هایی است؟
طبق آمار واردات که داشته‌ایم درصد اسباب‌بازی‌های آموزشی از یک‌دهم به مرز 10 درصد رسیده است. اگر بخواهیم مصداقی هم برای این مسئله بیاوریم مکعب روبیک که مربوط به دهه 60 یا 1970 است آنچنان طرفدار پیدا کرده که شما می‌توانید آن را با قیمت بسیار ارزان در ایستگاه‌های مترو، پیاده‌روها و ... تهیه کنید. سرگرمی‌های آموزشی و خلاقانه به دنبال گسترش ذهن کودک و توسعه ذهن خلاق کودک است تا اندیشه کند، تصمیم بگیرد و به تعالی برسد.
- این روزها تمایل کودکان به بازی‌های رایانه‌ای زیاد شده و ما شاهد افزایش مراکز گیم‌نت در منطقه هستیم. آیا شورای نظارت بر اسباب‌بازی بر این نوع بازی‌ها نظارت دارد؟
یکی از دغدغه‌های اصلی ما به موضوع این نوع بازی‌ها بود. تلاش‌های زیادی در مرکز سرگرمی‌های کانون انجام دادیم که منجر به تشکیل بنیاد بازی‌های رایانه‌ای در وزارت ارشاد تحت نظر معاونت سینمایی شد.
- در بسیاری از محله‌های قدیمی تهران از جمله محله‌های منطقه 2 بازی‌های خاصی وجود داشته آیا برنامه‌ای برای معرفی این نوع بازی‌ها به کودکان داشته‌اید؟
کانون پرورش فکری در این زمینه حرکت خوبی انجام داد. اولین حرکت که در سال گذشته انجام شد نمونه‌سازی از اسباب‌بازی‌های قدیمی که در تهران وجود داشته مثل فرفره، سوت سوتک، الک دولک و ... نمونه‌برداری شده و بزودی در موزه‌ای به نام اسباب‌بازی‌های قدیمی به کودکان معرفی می‌شود. ما این توانایی را داریم که موزه را بصورت سیار در داخل و خارج کشور برگزار کنیم.
- مدتی است در خانه‌های سلامت شهرداری از جمله در منطقه 2 خانه‌های اسباب‌بازی دایر شده. آیا شما از نزدیک از این مراکز بازدید داشته‌اید؟
بله، این اقدام شهرداری بسیار قابل تحسین است. از 6 ـ 5 خانه اسباب‌بازی بازدید داشته‌ام. این کار هم در مناطق جنوبی که خانواده‌ها امکان فراهم کردن اسباب‌بازی برای کودکان را ندارند و یا نمی‌توانند آنها را به مهدکودک بفرستند و هم در مناطق شمالی و مرفه که تعداد فرزندان کم است بسیار مثبت است. کودکان تجربه با هم بازی کردن را فرا می‌گیرند.
- چه برنامه‌های تشویقی برای طراحان داخلی دارید؟
برای اولین‌بار جشنواره اسباب‌بازی را قرار است تا پایان سال جاری برگزار کنیم و طراحان و تولیدکنندگان داخلی برتر سال 87 را معرفی و از آنها تقدیر می‌کنیم تکرار این برنامه در سال‌های آینده در ایجاد رقابت برای تولید بهتر بسیار مؤثر خواهد بود.
همشهری محله - 2